Tệ nạn ma túy là một hiểm họa không chỉ ở nước ta mà của toàn thể nhân loại; không chỉ hủy hoại sức khỏe con người, khiến nhiều người và gia đình rơi vào cảnh khánh kiệt mà còn là một trong những nguyên nhân gây ra bất ổn xã hội, là mầm mống của các loại tội phạm như giết người, cướp tài sản, trộm cắp tài sản... Do vậy, việc phòng, chống ma túy có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.
Luật Phòng, chống ma túy đã được sửa đổi năm 2008 và từ đó đến nay, chúng ta đã đạt nhiều kết quả tích cực trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, sau 12 năm thi hành, một số quy định của Luật không còn phù hợp với sự phát triển của đời sống kinh tế - xã hội. Dự thảo Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Mười đã bổ sung một số quy định hoàn toàn mới về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; đồng thời, tăng thẩm quyền cho công an xã trong quản lý người sử dụng trái phép ma túy và người nghiện ma túy tại nơi cư trú. Việc bổ sung các quy định này là hoàn toàn cần thiết bởi các lý do sau.
Thứ nhất, những năm gần đây, tình hình sử dụng trái phép chất ma túy có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp. Theo số liệu thống kê, năm 2009, cả nước có 146.731 người nghiện ma túy, đến tháng 12.2019 cả nước có 235.314 người nghiện ma túy, tăng 60%. Đây chỉ là số liệu thống kê về những người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý, còn trong thực tiễn, con số người sử dụng ma túy, người nghiện ma túy còn cao hơn rất nhiều.
Thực trạng của sự gia tăng này có nhiều nguyên nhân, trong đó có một số nguyên nhân chủ yếu từ quy định pháp luật. Cụ thể là, Bộ luật Hình sự năm 1999 sửa đổi năm 2009 đã bỏ Điều 199 về tội sử dụng trái phép chất ma túy. Theo đó, những người có hành vi sử dụng trái phép chất túy không được coi là tội phạm mà chỉ là con bệnh. Chế tài xử lý đối với họ là xử lý hành chính, hình phạt tiền hoặc đưa vào cai nghiện. Luật Phòng, chống ma túy được sửa đổi năm 2008 chưa quy định rõ công tác quản lý đối với những đối tượng sử dụng ma túy. Hầu hết những người này không được kiểm tra, giám sát và xử lý khi sử dụng ma túy. Họ vẫn tồn tại bên ngoài xã hội. Hiện nay, Nhà nước cũng chưa có giải pháp hữu hiệu để quản lý những người này.
Một nguyên nhân khác là công tác tuyên truyền chưa đồng bộ. Hậu quả của việc sử dụng trái phép chất ma túy rất lớn, nhiều trường hợp sử dụng ma túy tổng hợp bị loạn thần, ngáo đá, không kiểm soát được hành vi của mình, gây ra các vụ thảm án vô cùng đau xót, thậm chí với chính người thân của mình, gây hoang mang, bất bình trong dư luận.
Trước tác hại khôn lường của ma túy, việc tăng cường các biện pháp phòng, chống ma túy, trong đó có tăng cường quản lý đối với người có hành vi sử dụng trái phép ma túy là yêu cầu cấp bách trong tình hình hiện nay. Có ý kiến cho rằng, việc quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy sẽ ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân được quy định trong Hiến pháp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, khi gia đình có một thành viên sử dụng ma túy trái phép là một gánh nặng. Khu dân cư có một công dân sử dụng trái phép chất ma túy là một tiềm ẩn hậu họa. Vì vậy, đặt chung trong sự an toàn của toàn xã hội, lợi ích của cộng đồng, thì việc củng cố các biện pháp quản lý người sử dụng trái phép ma túy là cần thiết, giúp cho chính những người sử dụng trái phép ma túy hiểu và nhận thức ra tác hại của việc sử dụng ma túy, góp phần vào công tác bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội.
Dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Mười quy định theo hướng tăng thẩm quyền cho công an xã trong việc quản lý, sử dụng trái phép chất ma túy và nghiện ma túy. Cụ thể Điều 26 quy định khi phát hiện người thân có hành vi sử dụng trái phép ma túy phải thông báo với công an xã nơi cư trú. Điều 35 quy định thẩm quyền của công an trong việc nhận thông báo về thời hạn, địa điểm cai nghiện ma túy, nhận giấy chứng nhận hoàn thành chương trình cai nghiện. Điều 27 và Điều 47 giao công an xã lập hồ sơ quản lý, theo dõi, thống kê người sử dụng trái phép chất ma túy và thống kê người nghiện ma túy trên địa bàn quản lý.
Việc tăng thẩm quyền của công an xã trong quản lý người sử dụng ma túy và người nghiện ma túy xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ. Công an xã là lực lượng nòng cốt ở cấp cơ sở trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn. Đây là những lực lượng gần với Nhân dân, vì vậy khả năng tiếp cận, bám sát địa bàn để quản lý, giáo dục, tuyên truyền và phòng, ngừa ma túy của lực lượng công an sẽ nhanh chóng được thực hiện.
Phòng, chống ma túy là một trong những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng hiện nay. Để công tác này đạt hiệu quả, phải phát huy sức mạnh của toàn dân và tăng cường công tác quản lý với những người sử dụng ma túy chứ không chờ đến khi họ nghiện mới xử lý. Do vậy, việc bổ sung quy định về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy và tăng thẩm quyền cho công an xã trong quản lý người sử dụng trái phép ma túy cũng như người nghiện ma túy là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với Chỉ thị 36 ngày 6.8.2019 của Bộ Chính trị về tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống ma túy.
