New Zealand cải tổ pháp luật về cạnh tranh: Bước ngoặt sau gần hai thập kỷ

Sau gần 20 năm, Luật Thương mại 1986 sẽ được sửa đổi để tạo ra khuôn khổ rõ ràng, hiệu quả hơn cho doanh nghiệp, đồng thời đối phó với tình trạng tập trung quyền lực chi phối ngày càng cao của một số ít doanh nghiệp ở các thị trường then chốt.

Theo Bộ trưởng Tăng trưởng Kinh tế Nicola Willis, những sửa đổi này sẽ “mang lại sự chắc chắn và tin cậy hơn cho doanh nghiệp”, khắc phục tình trạng thiếu minh bạch vốn kéo dài nhiều năm.

Cải tổ để khôi phục lòng tin thị trường

Cải cách tập trung trước hết vào việc loại bỏ các hành vi bóp méo cạnh tranh, đặc biệt là định giá để bán phá giá, vốn là vấn đề nổi cộm tại ngành hàng không, bán lẻ thực phẩm và vật liệu xây dựng. Chính phủ thừa nhận rằng, luật hiện hành khiến cơ quan quản lý khó chứng minh sai phạm, dẫn đến nhiều vụ việc đình trệ. Lần này, một bài kiểm tra khách quan sẽ được đưa vào luật để xác định khi nào bán dưới giá thành là vi phạm, đồng thời bỏ yêu cầu chứng minh doanh nghiệp có thể bù đắp lỗ trong tương lai. Các chương trình khuyến mãi và giảm giá một lần sẽ không được ghi nhận trừ khi có bằng chứng về một mô hình tổng quát hơn.

Theo đó, một hội đồng quản trị mới sẽ được thành lập với đa số thành viên bán thời gian; nhiều quyết định sẽ do giám đốc điều hành, nhân viên hoặc các ủy ban chuyên trách đảm nhiệm. Đặc biệt, sẽ có thêm các ủy ban gồm chuyên gia, nhất là những người có kinh nghiệm thương mại, được chọn từ một hội đồng ủy ban mới theo luật định.

Nếu luật được thông qua, Ủy ban Thương mại sẽ có quyền yêu cầu doanh nghiệp khắc phục khi hành vi gây tổn hại đến cạnh tranh. Những quyền lực mới này được kỳ vọng sẽ giúp cơ quan khôi phục cạnh tranh tốt hơn, nhất là trong các thị trường kỹ thuật số.

Chủ tịch Ủy ban Thương mại, Tiến sĩ John Small cho biết: “Những thay đổi này sẽ giúp chúng tôi thúc đẩy cạnh tranh, mang lại nhiều lựa chọn hơn và chất lượng tốt hơn cho người dân New Zealand”. Ông nhấn mạnh, các quyết định của Chính phủ sẽ bảo đảm ủy ban có đủ công cụ để đối phó với thách thức cạnh tranh trong tương lai.

Khung sáp nhập mới

Một trong những thay đổi mang tính hệ thống là việc làm mới chế độ xét duyệt sáp nhập, vốn lâu nay bị chỉ trích vì phức tạp và chậm chạp. Luật mới sẽ áp dụng bài kiểm tra giảm thiểu đáng kể cạnh tranh (SLC test), đồng bộ với chuẩn mực của Australia, cho phép cơ quan quản lý tập trung vào những giao dịch làm gia tăng hoặc củng cố quyền lực thị trường. Bài kiểm tra mới này cũng sẽ hỗ trợ Ủy ban Thương mại trong việc đánh giá các vụ mua lại đình đám. Ngoài ra, Ủy ban Cạnh tranh sẽ có thẩm quyền xem xét chuỗi các thương vụ nhỏ trong vòng 3 năm, nhằm ngăn chặn hiện tượng “mua gom” để loại bỏ đối thủ tiềm năng. Bên cạnh đó, ủy ban có thể chấp nhận các cam kết hành vi tự nguyện để giải quyết các vấn đề cạnh tranh, và tạm dừng và đánh giá các vụ sáp nhập rủi ro trước khi hoàn tất.

Các quy trình cũng sẽ được siết chặt về thời gian: Các vụ sáp nhập phức tạp phải được xử lý trong vòng 140-160 ngày làm việc, trong khi quyết định sơ bộ phải được công bố trong một ngày và công bố đầy đủ lý do trong vòng 20 ngày làm việc. Những cải cách này hứa hẹn tạo ra sự cân bằng giữa tốc độ phê duyệt và sự minh bạch cần thiết để duy trì niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Với việc đồng hành cùng các cải cách ở Australia, nơi Luật Cải cách sáp nhập và mua lại 2024 sẽ có hiệu lực từ tháng 1/2026, New Zealand đang gửi đi thông điệp rõ ràng: nền kinh tế nước này sẵn sàng tạo ra sân chơi công bằng hơn, đồng thời củng cố niềm tin vào thị trường trong giai đoạn cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.