Net Zero và bài toán chính sách: Quá trình thực thi còn nhiều thách thức

Là một trong những đơn vị tư vấn cho các doanh nghiệp Việt Nam, ông Nguyễn Phương Nam, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA cho rằng, phần khó khăn nhất của doanh nghiệp là ưu đãi hỗ trợ cho các doanh nghiệp chuyển đổi xanh, cần thời gian dài và vốn lớn.

Một doanh nghiệp không thể dùng vốn lớn tự thân, mà cần nguồn tín dụng xanh đến kịp thời. Mặc dù chính sách của Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, các dự thảo, thông tư đều đã có nhưng các doanh nghiệp vẫn chưa được cầm tiền.

“Nếu không kịp thời, các doanh nghiệp sẽ mất động lực vì phải tìm cách để tồn tại trước khi nghĩ đến chuyển đổi xanh”, đại diện Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA nhận định.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Phương Nam cũng cho rằng, hơn ba năm vừa qua, đặc biệt là năm 2024 và 2025 đã có rất nhiều văn bản luật, các nghị định, thông tư hướng dẫn, đây là thuận lợi nhưng doanh nghiệp cũng rất khó theo kịp các quy định đó.

Đồng tình với những chia sẻ của Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA, với Công ty Cổ phần BamBoo King VINA, khó khăn nữa được ghi nhận đó là Việt Nam vẫn đang thiếu những biện pháp mũi nhọn để hướng tới mục tiêu NetZero.

Theo ông Đỗ Quốc Thái, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần BamBoo King VINA, Việt Nam là một thị trường tiềm năng lớn để phát triển Biochar, tuy nhiên vẫn mang tính phân tán. Do đó dù tạo ra những lợi ích kinh tế lớn nhưng các doanh nghiệp cần sự dẫn dắt từ hành lang pháp lý đến từ nhà nước, đó là một trong các nội dung cốt lõi trong chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp thời gian tới.

“Cần có những biện pháp vĩ mô đột phá để làm sao vừa giải quyết lượng phế phẩm lớn, vừa giải quyết được an toàn thực phẩm, ngăn chặn kim loại trong thực phẩm chính trong nước gây nguy hại tới cộng đồng. Nếu sắp tới thực phẩm của chúng ta không có nhãn carbon, sẽ rất khó trong việc xuất khẩu ra quốc tế, gây mất cân bằng cán cân xuất nhập khẩu”, ông Đỗ Quốc Thái nhận định.

Qua thực tế giám sát, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá và Xã hội Tạ Văn Hạ nhận định, trong điều kiện của Việt Nam hiện nay để đạt được tiến tới phát thải ròng bằng 0 thực sự là một nỗ lực quyết tâm tinh thần rất lớn, bởi còn ba thách thức lớn đang được đặt ra.

Khó khăn hàng đầu được Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ đánh giá là nguồn lực tài chính. Dẫn số liệu ước tính từ Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến cáo Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD từ nay đến năm 2040 để thực hiện lộ trình phát triển thích ứng với khí hậu và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng không. Những con số này cho thấy nguồn kinh phí để chuyển đổi xanh là không nhỏ.

Khó khăn thứ hai được xác định là vấn đề công nghệ và hạ tầng. "Ngay cả khi có hạ tầng cơ bản, thì nguồn nhân lực để vận hành công nghệ ấy cũng chưa thể đáp ứng được, kéo theo đó là thách thức về giải quyết công ăn việc làm cho người lao động..."

Cuối cùng, một thách thức rất quan trọng là nhận thức. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng bên cạnh quyết tâm chính trị, phải nâng cao nhận thức của nhân dân và cộng đồng các doanh nghiệp cũng như trách nhiệm trong việc triển khai mục tiêu hướng tới Net Zero.

Đồng tình với những khó khăn mà đại diện các doanh nghiệp và Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ đã chỉ ra, đại biểu Quốc hội Đoàn TP. Hà Nội Trương Xuân Cừ cũng chỉ ra một trong những vướng mắc lớn nhất hiện nay đến từ ý thức trách nhiệm cộng đồng của các cá nhân, doanh nghiệp sản xuất.

“Mỗi người dân vẫn chưa quan tâm đến vấn đề môi trường, thậm chí tư duy coi trọng lợi nhuận vẫn còn khá phổ biến. Chính vì vậy, để Việt Nam cụ thể hoá các hành động hướng tới đạt mức phát thải ròng bằng 0 việc đầu tiên đó là tạo sự thay đổi trong mỗi cá nhân”, đại biểu Trương Xuân Cừ nhấn mạnh.

Đại biểu Trương Xuân Cừ cũng chỉ ra thực trạng người dân không mặn mà, không triển khai nông nghiệp xanh vì chi phí đầu tư lớn, năng suất không đảm bảo tối ưu. Việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ cho kết quả nhanh - rẻ tức thì, nhưng lại không đảm bảo môi trường; ngược lại những biện pháp để sản xuất xanh lại đòi hỏi chi phí lớn.

“Nói vậy để thấy từ chính sách cần phải có thêm sự hỗ trợ về bảo đảm lợi nhuận để nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, sản xuất thân thiện môi trường thực sự đi vào đời sống”, đại biểu Trương Xuân Cừ nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ở nhiều địa phương, dù đã được quán triệt, nhưng cấp uỷ chính quyền vẫn chưa quyết liệt trong chỉ đạo các vấn đề môi trường, các cấp quản lý lựa chọn đánh đổi môi trường để lấy kinh tế, theo đó tập trung đầu tư vào kinh tế và xem nhẹ vấn đề môi trường.

Qua chia sẻ của các đại biểu tại Toạ đàm “Hướng tới mục tiêu Net Zero - Cơ hội và thách thức”, có thể thấy hành trình hướng tới Net Zero không chỉ là nỗ lực kỹ thuật hay kinh tế, mà là quá trình chuyển đổi nhận thức và hành động của toàn xã hội. Từ cơ quan quản lý đến doanh nghiệp, từ nhà hoạch định chính sách đến từng người dân, mỗi chủ thể đều có vai trò trong việc hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0”.

Những khó khăn về nguồn lực, công nghệ hay chính sách chỉ có thể được vượt qua bằng quyết tâm chính trị, sự đồng thuận xã hội và những cơ chế hỗ trợ kịp thời, thực chất. Khi ý chí được chuyển hóa thành hành động, chuyển đổi xanh sẽ không chỉ là mục tiêu môi trường, mà còn là con đường phát triển bền vững cho tương lai đất nước.