Trong đó, Indonesia là điểm đến đầu tiên của Tổng Bí thư Tô Lâm trong chuyến thăm lần này. Chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cộng hòa Indonesia của Tổng Bí thư Tô Lâm diễn ra trong bối cảnh quan hệ hai nước đang phát triển tốt đẹp với những thành tựu vượt bậc. Hai nước đang hướng đến kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1955 - 2025). Chuyến thăm góp phần củng cố tin cậy chính trị, nâng tầm hợp tác trên tất cả các lĩnh vực giữa hai nước.

7 thập kỷ quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp

Trong lịch sử, Indonesia là nước đầu tiên ở Đông Nam Á mà Việt Nam chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Hai nước thiết lập quan hệ ngày 30.12.1955. Mối quan hệ hữu nghị truyền thống Việt Nam - Indonesia được xây dựng trên nền tảng vững chắc do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng thống Sukarno gây dựng, được các thế hệ lãnh đạo, nhân dân hai nước dày công vun đắp, xây dựng, phát triển.

Những thế hệ người Việt Nam vẫn còn nhớ mãi tình cảm giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng thống Sukarno xuất phát từ một tình bạn hết sức giản dị và gần gũi. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm Indonesia và Tổng thống Sukarno thăm Việt Nam trong cùng một năm 1959, nhân dân Indonesia đã gọi Chủ tịch Hồ Chí Minh là “Paman Ho”. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã gọi Tổng thống Sukarno bằng một cái tên cũng rất trìu mến “Bung Karno”.

Đặc biệt, khi sang thăm Việt Nam, Tổng thống Sukarno đã khẳng định: "Cả hai dân tộc chúng ta đều đã chiến đấu, chiến đấu rất nhiều, và trong cùng tháng 8.1945 cả hai nước chúng ta đều đã tuyên bố độc lập. Cả hai nước đều có lòng tin vững vàng và nhờ đó chúng ta đứng vững. Chúng ta là những người bạn, những người bạn chiến đấu". Còn Chủ tịch Hồ Chí Minh khi chia tay Tổng thống Sukarno đã tặng câu thơ: "Nước xa mà lòng không xa/Thật là bầu bạn, thật là anh em!”

Kể từ đó đến nay, quan hệ hữu nghị Việt Nam và Indonesia luôn được các thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai nước dày công vun đắp.

Từ năm 1990 đến nay, hai bên tổ chức nhiều chuyến thăm lẫn nhau giữa các Đoàn đại biểu cấp cao Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, trao đổi các đoàn cấp bộ, ngành, doanh nghiệp, đoàn thể quần chúng, hoạt động giao lưu văn hóa. Quan hệ hai nước bước vào giai đoạn mới với chuyến thăm có ý nghĩa lịch sử của Tổng thống Suharto (tháng 11.1990).

Tháng 6.2003, nhân chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Indonesia Megawati, hai nước đã ký “Tuyên bố chung về khuôn khổ hợp tác hữu nghị và toàn diện bước vào thế kỷ XXI” và “Hiệp định Phân định ranh giới thềm lục địa.”

Tháng 6.2013, nhân chuyến thăm cấp Nhà nước Indonesia của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, hai bên ra Tuyên bố chung chính thức thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược. Đây được xem là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Kể từ đây, quan hệ Đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Indonesia phát triển mạnh mẽ, toàn diện và vững chắc.

Hai nước luôn tăng cường thúc đẩy trao đổi, tiếp xúc cấp cao và các cấp. Có thể kể đến các chuyến thăm và các cuộc tiếp xúc như: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Indonesia (tháng 8.2017); Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng điện đàm với Tổng thống Indonesia Joko Widodo (tháng 8.2022); Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Tổng thống Indonesia Joko Widodo bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN - Hoa Kỳ (tháng 5.2022); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm chính thức Indonesia và đồng chủ trì kỳ họp lần thứ 4 Ủy ban Hợp tác song phương (tháng 7.2022); Thủ tướng Phạm Minh Chính và Tổng thống Indonesia Joko Widodo gặp nhau nhân dịp dự Hội nghị cấp cao ASEAN - 42 (tháng 5.2023) và ASEAN - 43 (tháng 9.2023) tại Labuan Bajo (Indonesia), gặp tại Hội nghị cấp cao ASEAN - GCC diễn ra ở Saudi Arabia (tháng 10.2023), gặp tại Hội nghị COP28 diễn ra ở UAE (tháng 12.2023), gặp nhân dịp tham dự Hội nghị cấp cao đặc biệt kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN - Australia tại Melbourne (Australia) (tháng 3.2024); Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Phó Tổng thống Indonesia Ma’ruf Amin nhân dịp tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 44, 45 tại Vientiane (Lào) (tháng 10.2024); Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân tham dự Lễ nhậm chức của Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto (tháng 10.2024); Chủ tịch nước Lương Cường gặp Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto nhân dịp tham dự Tuần lễ cấp cao APEC 2024 tại Lima (Peru) (ngày 15.11.2024); Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto nhân dịp tham dự Hội nghị thượng đỉnh Nhóm Các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) tại Rio de Janeiro (Brazil) (ngày 18.11.2024)…

Về phía Indonesia, có các chuyến thăm của: Tổng thống Joko Widodo thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam và tham dự Diễn đàn Kinh tế thế giới về ASEAN tổ chức tại Hà Nội (tháng 9.2018); Tổng thống Joko Widodo thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam (tháng 1.2024); Bộ trưởng Ngoại giao Retno Marsudi dự Diễn đàn Tương lai ASEAN và thăm chính thức, đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 5 Ủy ban hợp tác song phương Việt Nam - Indonesia (tháng 4.2024); Tổng thống đắc cử Prabowo Subianto thăm làm việc tại Việt Nam (tháng 9.2024)…

Gần đây nhất, trong chuyến thăm làm việc tại Việt Nam của Tổng thống đắc cử Prabowo Subianto (tháng 9.2024), lãnh đạo hai nước nhất trí củng cố hơn nữa tin cậy chính trị thông qua tiếp tục tăng cường trao đổi, tiếp xúc cấp cao và các cấp trên các kênh Đảng, Nhà nước, Quốc hội, giao lưu nhân dân, kết nối địa phương; phát huy hiệu quả các cơ chế song phương; sớm hoàn tất xây dựng Chương trình hành động triển khai quan hệ Đối tác chiến lược giai đoạn 5 năm tới; phối hợp tổ chức các hoạt động thiết thực kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Indonesia (1955 - 2025). Hai nước nhất trí thời gian tới tiếp tục tạo thuận lợi cho doanh nghiệp hai nước đầu tư vào thị trường của nhau, nhất là trong các lĩnh vực mới như kinh tế số, kinh tế xanh, chuyển đổi năng lượng, phát triển hệ sinh thái xe điện.

Ngoài ra, hai nước cũng duy trì các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao giữa các đảng. Ðảng Cộng sản Việt Nam có quan hệ chính thức với các chính đảng lớn của Indonesia là Đảng Chức nghiệp (Golkar) và Đảng Dân chủ - Đấu tranh (PDI-P). Các chính đảng tại Indonesia luôn bày tỏ coi trọng vai trò, vị thế của Ðảng Cộng sản Việt Nam và mong muốn thúc đẩy hợp tác.

Hai nước đã ký nhiều hiệp định và thỏa thuận hợp tác trong các lĩnh vực. Các cơ chế hợp tác như Ủy ban hợp tác song phương cấp Bộ trưởng Ngoại giao đã tổ chức được 5 kỳ họp, Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế, khoa học và kỹ thuật đã tổ chức được 7 kỳ.

Các địa phương hai nước cũng đang tích cực tăng cường quan hệ hợp tác. Hiện hai nước có 4 cặp tỉnh/thành phố kết nghĩa: Jakarta - Hà Nội, Bà Rịa - Vũng Tàu - Padang, Huế - Yogyakarta, Sóc Trăng - Lampung.

Trên các diễn đàn đa phương, hai nước chia sẻ nhiều lợi ích và quan điểm chiến lược về các vấn đề khu vực và quốc tế. Hai nước duy trì phối hợp lập trường chặt chẽ tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, đặc biệt là tại ASEAN, Liên hợp quốc, APEC, Phong trào Không liên kết…

Hợp tác kinh tế - thương mại phát triển ấn tượng

Việt Nam và Indonesia là những đối tác thương mại quan trọng của nhau trong ASEAN. Hai nước đều là hai nền kinh tế có nhiều tiềm lực, đang phát triển nhanh chóng. Hai nước cùng là thành viên của Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) nên có nhiều lợi thế để tăng thương mại hai chiều.

Hiện Indonesia là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam trong ASEAN; Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Indonesia trong ASEAN. Kim ngạch thương mại song phương đã tăng gấp 4 lần trong một thập kỷ qua, năm 2020 đạt 8,2 tỷ USD; năm 2021 đạt 11,5 tỷ USD - lần đầu tiên vượt mục tiêu kim ngạch 10 tỷ USD/năm mà hai nước đã đề ra; năm 2022 đạt 14,1 tỷ USD; năm 2023 đạt 13,7 tỷ USD; năm 2024 đạt 16,73 tỷ USD; 2 tháng đầu năm 2025 đạt 2,65 tỷ USD. Hai bên phấn đấu đưa kim ngạch thương mại song phương lên 18 tỷ USD vào năm 2028.

Về đầu tư, tính đến tháng 1.2025, Indonesia đã đầu tư trực tiếp vào Việt Nam tổng số vốn là 669,7 triệu USD với 130 dự án, đứng thứ 30/149 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư trực tiếp vào Việt Nam. Nhiều tập đoàn, công ty của Indonesia đang đầu tư và kinh doanh thành công tại Việt Nam như: Ciputra, Traveloka, Gojek, PT Vietmindo Energitama, Jafpa Comfeed Vietnam, Semen Indonesia Group…

Ở chiều ngược lại, một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn của Việt Nam đã có mặt tại Indonesia như FPT, Điện máy xanh... và các doanh nghiệp khác cũng đang hoàn thiện thủ tục đầu tư tại Indonesia như Taxi Xanh (Vingroup), Tập đoàn Việt Thái, Thái Bình Shoes, Công ty Cổ phần Thuận Hải… Đáng chú ý hơn cả là dự án của Vinfast Global xây dựng nhà máy sản xuất xe điện tại Indonesia với quy mô 50.000 xe mỗi năm, đã khởi công vào tháng 7.2024.

Trong các cuộc tiếp xúc, trao đổi gần đây, lãnh đạo hai nước đều nhất trí sẽ giảm rào cản thương mại và tạo thuận lợi xuất nhập khẩu các mặt hàng chủ chốt của nhau, trong đó có thương mại gạo. Chính phủ Việt Nam đã đưa ra chiến lược phát triển ngành công nghiệp Halal để tăng cường hơn nữa xuất khẩu sang các thị trường Halal (thực phẩm dành cho người Hồi giáo). Hiện nay, tiềm năng của thị trường Halal là rất lớn, lên đến hàng nghìn tỷ USD. Do vậy, đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Hai nước đang làm việc để tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp Việt Nam có được các chứng nhận Halal để thâm nhập mạnh hơn vào thị trường xuất khẩu Halal sang Indonesia. Phía Việt Nam mong muốn Indonesia tạo thuận lợi cho nông sản và các sản phẩm Halal có xuất xứ Việt Nam tiếp cận thị trường Indonesia; khuyến khích các doanh nghiệp Indonesia mở rộng đầu tư tại Việt Nam.

Ngoài ra, một trong những xu thế nổi bật trên thế giới hiện nay là tăng cường hợp tác để ứng phó với biến đổi khí hậu. Cả Việt Nam và Indonesia đều đã đưa ra những cam kết mạnh mẽ về cắt giảm phát thải carbon, thể hiện trách nhiệm trong việc đóng góp vào nỗ lực chung toàn cầu giảm thiểu và ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong quá trình triển khai thực hiện các cam kết quốc tế, hai nước có thể hợp tác chặt chẽ trong lĩnh vực chuyển đổi năng lượng, lưu trữ carbon, phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng xanh, phát triển kinh tế xanh bền vững...

Hợp tác quốc phòng, an ninh giữa Việt Nam và Indonesia ngày càng được tăng cường thông qua các cơ chế đối thoại, trao đổi và huấn luyện chung. Hai nước đã ký kết và triển khai hiệu quả nhiều thỏa thuận hợp tác trên các lĩnh vực như phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, chống khủng bố và hợp tác biển. Các lĩnh vực quan trọng khác như hợp tác văn hóa, giáo dục, du lịch, giao lưu nhân dân… tiếp tục được coi trọng.

Cộng đồng người Việt Nam tại Indonesia có khoảng 300 người, chủ yếu là những người định cư, kinh doanh lâu dài tại Indonesia, hòa nhập tốt với đời sống địa phương, có cuộc sống ổn định. Đa số bà con có ý thức cao tinh thần dân tộc, nhiệt tình, tích cực tham gia các hoạt động hướng về quê hương, đất nước.

Với nền tảng quan hệ tốt đẹp trong 70 năm qua, chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cộng hòa Indonesia của Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân lần này là một dấu mốc quan trọng trong quan hệ hai nước. Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cường, đây là chuyến thăm đầu tiên của một Tổng Bí thư nước ta tới Indonesia sau gần 8 năm (kể từ tháng 8.2017), diễn ra đúng dịp Việt Nam kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao với Indonesia (30.12.1955 - 30.12.2025).

Chuyến thăm lần này của Tổng Bí thư Tô Lâm đến Indonesia thể hiện sự triển khai nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, coi trọng quan hệ với các nước láng giềng trong khu vực của Đảng và Nhà nước ta, trong đó có đối tác quan trọng là Indonesia. Chuyến thăm được kỳ vọng mở ra những không gian hợp tác mới, nhiều triển vọng cho quan hệ Việt Nam - Indonesia.