Nâng cao nhận thức về chuyển đổi số trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

Theo Cục PBGDPL và Trợ giúp pháp lý, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác PBGDPL là xu hướng tất yếu, khách quan nhằm thay đổi cách thức quản lý, triển khai hoạt động PBGDPL cho người dân, doanh nghiệp. Yêu cầu và nhiệm vụ này càng quan trọng hơn trong bối cảnh ban hành và triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Trong đó, Nghị quyết nhấn mạnh nhiệm vụ "đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng và an ninh". Đồng thời, tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới cũng yêu cầu "ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số đồng bộ trong PBGDPL".

Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 12/5/2023 của Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 về tiếp tục xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam; Bộ Tư pháp đã tham mưu, trình Thủ tướng Chính phủ Quyết định số 766/QĐ-TTg ngày 15/4/2025 phê duyệt Đề án "Chuyển đổi số trong công tác PBGDPL giai đoạn 2025 - 2030” (Đề án 766). Qua đó, tạo cơ sở pháp lý cho triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác PBGDPL được toàn diện, tổng thể.

Đề án giao nhiệm vụ chọn một số địa phương làm điểm thực hiện Đề án. Trên cơ sở đó, tại Kế hoạch triển khai Đề án giai đoạn 1, Bộ Tư pháp đã chọn 10 địa phương, gồm: Điện Biên, Cao Bằng, Lào Cai, Hưng Yên, Nghệ An, Quảng Trị, Khánh Hòa, Lâm Đồng, An Giang, Tây Ninh.

Theo Phó Cục trưởng Cục PBGDPL và Trợ giúp pháp lý Phan Hồng Nguyên, việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác PBGDPL đã được các bộ, cơ quan, địa phương quan tâm và triển khai đạt được nhiều kết quả tích cực. Nhiều cách thức, hình thức chuyển đổi số đã được triển khai trên thực tế hết sức đa dạng, thể hiện sự đổi mới, sáng tạo của các cơ quan, địa phương trong PBGDPL. Các địa phương đã bố trí nguồn lực cho ứng dụng công nghệ thông tin, định hướng chuyển đổi số trong PBGDPL với nhiều hình thức đa dạng.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác PBGDPL vẫn còn những khó khăn, hạn chế, thách thức.

Cụ thể như một số địa phương, cơ quan, đơn vị vận hành Cổng/Trang thông tin PBGDPL còn mang tính hình thức, chưa thực chất, chưa hiệu quả; việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL chưa tương xứng với yêu cầu thực tế; các chương trình, sản phẩm, tài liệu, ấn phẩm PBGDPL để đăng tải trên trên môi trường mạng còn thiếu phong phú, chưa kịp thời, chưa đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu pháp luật của người dân, doanh nghiệp; cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin của bộ, ngành, địa phương còn hạn chế, chưa được đầu tư đúng mức.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL còn rất hạn chế, hầu hết các bộ, ngành, địa phương chưa bố trí cán bộ có chuyên môn về công nghệ thông tin đảm nhiệm. Việc thực hiện xã hội hóa trong ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL gặp nhiều khó khăn; chất lượng hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong PBGDPL còn chưa đồng đều ở các bộ, ngành, địa phương.

Theo ông Đỗ Xuân Toán, Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Điện Biên, tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh vẫn cao; nguồn lực ngân sách hạn hẹp nên việc bố trí kinh phí cho công tác PBGDPL và triển khai các đề án còn nhiều hạn chế. Ở nhiều địa bàn vùng sâu, vùng xa, người dân khó tiếp cận thông tin pháp luật, thiếu kỹ năng tìm hiểu và khai thác thông tin trực tuyến. Một bộ phận cán bộ cơ sở, báo cáo viên, tuyên truyền viên cũng còn hạn chế về kỹ năng sử dụng công nghệ số.

Cùng với đó, hệ thống cơ sở dữ liệu, trang thông tin điện tử phục vụ PBGDPL chưa hoàn thiện; chưa có phần mềm, cơ chế định mức chi cho việc số hóa và xây dựng kho tư liệu pháp luật; chưa có hướng dẫn, cơ chế chi trả cụ thể về số hóa tài liệu, xây dựng phần mềm, tổ chức đào tạo chuyển đổi số chưa có quy định, định mức, dẫn tới khó khăn khi lập dự toán và triển khai.

Từ thực tế đó, lãnh đạo Sở Tư pháp tỉnh Điện Biên kiến nghị, Bộ Tư pháp và các bộ, ngành Trung ương có cơ chế, kinh phí và hướng dẫn kỹ thuật để khắc phục khó khăn, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số và số hóa tài liệu pháp luật. Việc đầu tư bài bản cho hạ tầng công nghệ thông tin, nhân lực và cơ chế tài chính là điều kiện quyết định để nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL trên địa bàn, giúp người dân, nhất là vùng sâu, vùng xa tiếp cận pháp luật một cách bình đẳng, thuận tiện và hiện đại.

Ông Nguyễn Hưng Tĩnh, Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai cho biết, thực hiện chủ trương chuyển đổi số quốc gia, tỉnh Lào Cai đã chủ động tham mưu UBND tỉnh triển khai công tác PBGDPL thông qua ứng dụng công nghệ số. Mục tiêu là cung cấp thông tin pháp luật nhanh chóng, chính xác, thuận tiện, dễ tiếp cận tới mọi người dân và doanh nghiệp; đồng thời tạo điều kiện học tập, hợp tác, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật.

Để hiện thực hóa mục tiêu, Lào Cai xây dựng kế hoạch với các nhiệm vụ cụ thể, chi tiết gắn với các đề án chuyển đổi số của tỉnh. Trong đó, tập trung hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, đưa các dịch vụ pháp lý trực tuyến và tài liệu pháp luật điện tử đến với người dân; đồng thời, đào tạo đội ngũ cán bộ để làm chủ các nền tảng công nghệ, bảo đảm tính liên thông và an toàn thông tin.

Tuy nhiên, theo đại diện Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai, quá trình triển khai cho thấy nhiều khó khăn cần sớm khắc phục. Trước hết, hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa, nơi đường truyền internet còn chập chờn, thiết bị công nghệ và cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh đó, năng lực số của cán bộ còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu ứng dụng công nghệ trong quản lý và vận hành hệ thống. Ngoài ra, nguồn lực tài chính dành cho chuyển đổi số còn khó khăn, khiến việc đầu tư, nâng cấp và duy trì các nền tảng số chưa đáp ứng yêu cầu. Đây là những điểm nghẽn lớn nếu không được tháo gỡ sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả, tính bền vững của công tác PBGDPL bằng công nghệ số.

Chia sẻ về ứng dụng công nghệ, AI trong công tác PBGDPL, ông Trần Văn Trí, Giám đốc Công ty LuatVietnam.vn cho biết, đơn vị đã tham gia xây dựng hệ thống AI pháp luật tích hợp trên Cổng thông tin quốc gia, đồng thời đề xuất cơ chế cung cấp tài khoản cho cán bộ để hỗ trợ công tác tra cứu, giải đáp và tuyên truyền pháp luật hiệu quả hơn.

Về đào tạo và thử nghiệm chuyên sâu, đơn vị sẵn sàng huấn luyện AI chuyên biệt cho lĩnh vực pháp luật, đưa vào các tình huống hỏi - đáp đặc trưng, bảo đảm trả lời được cả vấn đề pháp luật chung và các lĩnh vực chuyên sâu. Bên cạnh đó, Công ty đã số hóa dữ liệu và dịch vụ pháp luật, phát triển nhiều tiện ích vượt trội.

Ông Nguyễn Hồng Hải, đại diện Công ty TNHH FPT IS cho biết, FPT đã và đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp trong công tác số hóa và tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Doanh nghiệp sở hữu phần mềm tổ chức thi và đã triển khai tại nhiều địa phương, trong đó có Khánh Hòa, đồng thời mong muốn xây dựng phần mềm dùng chung cho các bộ, ngành và các tỉnh, thành.

Chuyên gia này cho biết, FPT sẵn sàng nghiên cứu, huấn luyện nhiều AI chuyên biệt, phục vụ từng nhóm đối tượng khác nhau trong công tác tuyên truyền. Các địa phương có thể chia sẻ nhu cầu, kinh nghiệm thực tiễn để FPT hỗ trợ triển khai, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư pháp, hiện đại hóa quản trị và đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số toàn diện.

Để theo kịp thực tiễn, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, học tập pháp luật của người dân, doanh nghiệp trên môi trường số, theo các chuyên gia, cần đổi mới toàn diện, căn bản công tác quản lý, phương thức tổ chức thực hiện các hoạt động PBGDPL, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, tối ưu chi phí, trong thời gian tới, cần tập trung vào một số nhiệm vụ giải pháp trọng tâm. Cụ thể như nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành về chuyển đổi số trong công tác PBGDPL; xác định trách nhiệm chỉ đạo, triển khai thực hiện chuyển đổi số trong công tác PBGDPL thuộc về người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, địa phương.

Song song với đó, hoàn thiện chính sách, thể chế nhằm tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn, khuyến khích trong việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện chuyển đổi số trong công tác PBGDPL, đặc biệt là kinh phí, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chính sách xã hội hóa trong công tác này.

Ngoài ra, phát huy, nhân rộng các hình thức PBGDPL trên môi trường mạng, trên mạng xã hội, các diễn đàn trực tuyến, mạng viễn thông, sóng phát thanh, truyền hình, mạng lưới thông tin cơ sở, tập huấn trực tuyến về pháp luật, thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến, ứng dụng AI Pháp luật, thông tin pháp luật trên Cổng/Trang Thông tin điện tử... đang được triển khai có hiệu quả.