Nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho nhóm tuổi vị thành niên

"Cầu nối" bảo vệ quyền lợi chính đáng

Nhiều trường hợp các em trong độ tuổi từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi đã sớm phải đối diện với vấn đề pháp luật từ việc trở thành bị hại trong những vụ việc xâm hại, bạo lực đến là nhân chứng hoặc đương sự trong các vụ việc dân sự. Đặc biệt, nhiều trường hợp là người bị buộc tội trong các vụ án hình sự liên quan đến trộm cắp vặt, gây rối trật tự công cộng và hành vi vi phạm pháp luật vẫn rất phổ biến, có chiều hướng gia tăng.

Luật sư Quách Ngọc Lam, Đoàn Luật sư tỉnh Cà Mau cho biết, qua quá trình công tác, nhận thấy số trẻ từ 16 đến dưới 18 tuổi được trợ giúp pháp lý thường liên quan đến các vụ vi phạm cố ý gây thương tích.

Một phần do bối cảnh xã hội hiện tại các em có nhiều điều kiện để rủ rê nhau, tụ tập thành từng nhóm và có xu hướng giải quyết các mâu thuẫn dù là nhỏ nhặt bằng bạo lực, dẫn đến hậu quả là vi phạm hành vi cố ý gây thương tích cho người khác.

Thậm chí, có vụ việc nguy hiểm đến độ các em sử dụng hung khí nguy hiểm, tính sát thương cao, hành động liều lĩnh, ngang nhiên và côn đồ đến mức buộc phải xử lý các em bằng pháp luật hình sự. Nhóm vi phạm này ngày càng gia tăng và liều lĩnh hơn.

Cũng về vấn đề này, Phó Giám đốc Trung tâm TGPL tỉnh Cà Mau Ngô Đức Bính cho biết, đối tượng từ 16 đến dưới 18 tuổi phạm tội và có dấu hiệu vi phạm pháp luật hiện nay khá phổ biến, có dấu hiệu ngày càng tăng.

Trong những tháng gần đây, Trung tâm TGPL phải cử trợ giúp viên, luật sư ký hợp đồng tham gia rất nhiều vụ việc trợ giúp pháp lý tại tòa, cũng như vụ việc được cơ quan công an đang trong quá trình điều tra; rất nhiều hành vi vi phạm được ghi nhận từ trộm cắp, gây rối trật tự, cố ý gây thương tích, xâm hại tình dục.

Do tuổi đời còn non trẻ, việc tự bảo vệ mình trước pháp luật của các em là điều gần như bất khả thi; TGPL cần trở thành cầu nối giúp các em được bảo vệ quyền lợi chính đáng, định hướng cho các em nhận thức đúng đắn về pháp luật, tránh lầm lỡ, tái phạm.

Định hướng nhận thức pháp luật, tránh sai phạm

Trên thực tế, nhiều em sau khi được TGPL đã thoát khỏi tình trạng bất công, tìm lại niềm tin vào pháp luật. Một số em lầm đường lỡ bước khi phạm tội cũng đã được các trợ giúp viên pháp lý, luật sư hỗ trợ bào chữa, giúp tòa án xem xét yếu tố nhân thân, hoàn cảnh, từ đó áp dụng biện pháp giáo dục nhẹ hơn.

Mới đây, Tòa án Nhân dân Khu vực 2 - Cà Mau đã tổ chức xét xử sơ thẩm vụ án hình sự về trộm cắp tài sản. Vụ án liên quan đến 4 bị cáo, trong đó bị cáo N.K.D (sinh năm 2009) thuộc đối tượng được TGPL miễn phí.

Ông Nguyễn Hải Dương, Trợ giúp viên pháp lý thuộc Trung tâm TGPL tỉnh Cà Mau đảm nhận nhiệm vụ TGPL miễn phí cho bị cáo D chia sẻ, qua quá trình tìm hiểu, được biết D có hoàn cảnh khá đặc biệt. Cha, mẹ bị cáo D ly hôn từ khi bị cáo còn rất nhỏ, bị cáo phải sống nhờ vào tình thương và sự chăm sóc của ông, bà ngoại tuổi cao và nhiều bệnh tật. Cuộc sống khó khăn nên ông bà không có điều kiện quan tâm, chăm sóc, giáo dục cho bị cáo.

Đây là nguyên nhân chính khiến bị cáo phải nghỉ học, giao du với những thành phần xấu trong xã hội và bị dụ dỗ, xúi giục dẫn đến thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, là tình tiết quan trọng giảm nhẹ hình thức xử lý trong quá trình lượng hình tại tòa.

Dù hệ thống Trung tâm TGPL Nhà nước đã được thiết lập rộng khắp, song, số trẻ vị thành niên tiếp cận dịch vụ này chưa nhiều. Nhận thức của chính các em và gia đình về quyền được TGPL còn hạn chế; không ít trường hợp cha mẹ, người giám hộ chưa nắm rõ quy định pháp luật, dẫn tới bỏ lỡ cơ hội được hỗ trợ miễn phí.

Bên cạnh đó, việc triển khai TGPL cho người từ 16 đến dưới 18 tuổi đòi hỏi cách tiếp cận đặc thù như môi trường thân thiện, ngôn ngữ dễ hiểu, tâm lý cởi mở. Tuy nhiên, trong thực tiễn, vẫn còn cán bộ, luật sư chưa được đào tạo kỹ năng làm việc với thanh thiếu niên, khiến cho hoạt động hỗ trợ chưa thật sự hiệu quả.

"Hoạt động TGPL cho trẻ từ 16 đến dưới 18 tuổi là một nhiệm vụ hết sức khó khăn và phức tạp. Độ tuổi này là độ tuổi nhạy cảm, chưa phát triển toàn diện về tâm sinh lý cũng như nhận thức pháp luật, do đó người thực hiện trợ giúp pháp lý không chỉ phải có kiến thức pháp luật vững chắc mà còn cần có kỹ năng thực hiện trợ giúp pháp lý thân thiện thì mới có thể đạt được kết quả cao. Giải pháp đầu tiên trong lĩnh vực TGPL cho trẻ nhóm tuổi này là phải nâng cao năng lực trình độ và kỹ năng tiếp xúc, nắm bắt tâm lý của nhóm đối tượng này" - Luật sư Quách Ngọc Lam, Đoàn Luật sư tỉnh Cà Mau nhấn mạnh.

Khi thực hiện TGPL cho đối tượng này, trợ giúp viên và luật sư phải hiểu tâm tư, tình cảm của đối tượng. Bởi thực tế có rất nhiều hoàn cảnh khác nhau. Trong quá trình TGPL, người TGPL phải nghiên cứu đầy đủ quy định của pháp luật. Hơn hết là phải có kỹ năng giao tiếp, nắm bắt thông tin, hoàn cảnh, nhân thân để có giải pháp hỗ trợ hiệu quả nhất.

Hoạt động TGPL cho người từ 16 đến dưới 18 tuổi là công việc đòi hỏi sự kiên trì, đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Sự quan tâm, hỗ trợ mở ra con đường tươi sáng hơn cho tương lai các em, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật trong nhân dân.