Nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý

Tại Hội thảo, các đại biểu đã trao đổi, chia sẻ sáng kiến, kinh nghiệm thực tiễn; phân tích, đánh giá những bất cập trong các quy định của Luật TGPL năm 2017 và các chính sách pháp luật liên quan; đồng thời đề xuất các giải pháp khả thi để nâng cao năng lực tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí của người dân - nhất là người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế. Qua đó, góp phần khẳng định vai trò, vị thế của hệ thống TGPL là một địa chỉ tin cậy trong việc bảo đảm công bằng và tiếp cận công lý cho mọi người dân.

Phát biểu khai mạc, Bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục PBGDPL và TGPL nhấn mạnh, quy trình thực hiện vụ việc, thủ tục hành chính và cơ chế quản lý nhà nước trong lĩnh vực TGPL ngày càng được hoàn thiện, hướng tới mục tiêu cao nhất là bảo đảm quyền được TGPL cho người nghèo, người có công với cách mạng, đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế khác.

Trải qua gần 3 thập kỷ hình thành và phát triển, cùng với việc Quốc hội hai lần ban hành Luật TGPL vào các năm 2006 và 2017, hệ thống TGPL Việt Nam từng bước được củng cố và hoàn thiện về tổ chức, nâng cao về chất lượng và hiệu quả hoạt động. Sau khi sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, hiện cả nước có 53 Trung tâm TGPL, 97 Chi nhánh trực thuộc Trung tâm.

Cùng với đó, có tổng cộng 197 tổ chức tham gia TGPL, bao gồm: 14 tổ chức hành nghề luật sư và 6 tổ chức tư vấn pháp luật ký hợp đồng thực hiện TGPL với Sở Tư pháp; 147 tổ chức hành nghề luật sư và 30 tổ chức tư vấn pháp luật đăng ký tham gia TGPL. Đội ngũ người thực hiện TGPL ngày càng được đào tạo bài bản, chuyên sâu và trở thành lực lượng nòng cốt trong việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người dân.

Hiện cả nước có 1.440 người thực hiện TGPL, bao gồm: 712 trợ giúp viên pháp lý, 706 luật sư và 22 cộng tác viên ký hợp đồng thực hiện TGPL với Trung tâm, cùng với 463 luật sư và tư vấn viên pháp luật của các tổ chức đăng ký tham gia TGPL.

Giai đoạn 2018 - 2024, toàn quốc đã thực hiện 234.569 vụ việc TGPL, trong đó có 139.232 vụ việc tham gia tố tụng (chiếm 59,4%); 93.266 vụ việc tư vấn pháp luật; 2.071 vụ việc đại diện ngoài tố tụng.

Những con số này một lần nữa khẳng định rằng, TGPL là một chính sách nhân văn sâu sắc, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với các nhóm dễ bị tổn thương trong xã hội, giúp người dân được hỗ trợ, hướng dẫn pháp luật và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình một cách công bằng, minh bạch mà không phải trả bất kỳ chi phí nào.

Tại hội thảo, các đại biểu được nghe tham luận chia sẻ kết quả đạt được từ kinh nghiệm và thực tiễn trong quá trình thực hiện TGPL, đặc biệt là các vụ việc thành công: việc tiếp xúc, gặp gỡ người được TGPL (nhất là trẻ em, người dân tộc thiểu số, nạn nhân bạo lực gia đình), đến công tác phối hợp, nghiên cứu hồ sơ, xác minh, thu thập chứng cứ, tham gia tố tụng và đánh giá chất lượng vụ việc từ các đại diện Sở Tư pháp tỉnh Phú Thọ, Lâm Đồng; lãnh đạo và viên chức của của Trung tâm TGPL nhà nước các tỉnh/thành phố: Hà Nội, Quảng Trị, Lạng Sơn, Thanh Hóa...

Theo bà Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước TP. Hà Nội, Trung tâm hiện có 50 trợ giúp viên pháp lý, gồm 17 nam và 33 nữ. Những năm gần đây, số lượng trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm liên tục tăng, riêng từ năm 2018 đến nay, UBND Thành phố đã bổ nhiệm mới 12 trợ giúp viên pháp lý, góp phần đáp ứng khối lượng công việc ngày càng lớn. Về trình độ và kinh nghiệm, Trung tâm hiện có 1 trợ giúp viên pháp lý ở ngạch II và 49 trợ giúp viên pháp lý ở ngạch III; trong đó 26 người có kinh nghiệm từ 5 năm trở lên, 10 người có kinh nghiệm dưới 5 năm. Về học vấn, đội ngũ này gồm 10 thạc sĩ và 40 cử nhân luật.

Cùng với đội ngũ chuyên trách, lực lượng xã hội hóa tham gia TGPL trên địa bàn Thành phố cũng khá đông đảo, với 20 tổ chức đăng ký, quy tụ 54 luật sư và 13 tư vấn viên pháp luật. Lực lượng này không chỉ góp phần đa dạng hóa nguồn cung cấp dịch vụ TGPL mà còn tạo nên mạng lưới hỗ trợ rộng khắp, giúp người dân có thêm nhiều lựa chọn khi cần được trợ giúp pháp lý.

Theo Bà Nguyễn Thị Kiều Châu, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Lâm Đồng, Sở xây dựng kế hoạch, xác định phạm vi, tỷ lệ và cách thức đánh giá; chọn ngẫu nhiên các vụ việc trên nhiều lĩnh vực pháp luật (trừ kinh doanh, thương mại). Tiêu chí đánh giá bao gồm: quá trình tố tụng, đại diện ngoài tố tụng và hiệu quả vụ việc.

Giai đoạn 2023 - 2024, Sở đã đánh giá 191 vụ việc, đa số hồ sơ đầy đủ, tuân thủ quy định, chất lượng tốt. Người được trợ giúp hài lòng; đội ngũ thực hiện trợ giúp pháp lý (TGPL) và tổ chức thực hiện làm việc đúng quy trình. Kết quả đánh giá giúp nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động TGPL và bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ.

Hội thảo cũng đã tập trung trao đổi ý kiến, kiến nghị giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng vụ việc TGPL và công tác TGPL nói chung.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đã trao đổi, thảo luận về công tác phối hợp trong hoạt động TGPL, những khó khăn, vướng mắc về chính sách, pháp luật và mô hình tổ chức, nhất là trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp và sự thay đổi trong mô hình tổ chức của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp và phát triển kinh tế - xã hội đất nước.