Mỹ - Trung tái đàm phán về thương mại, mở đường cho Hội nghị Thượng đỉnh

Ba tháng gia hạn, tránh cú sốc mới

Sau những thỏa thuận sơ bộ đạt được trong tháng 5 và 6 nhằm ngăn chặn vòng leo thang trả đũa thuế quan lẫn nhau, Trung Quốc hiện đối mặt với hạn chót ngày 12/8 để đi đến một thỏa thuận lâu dài với chính quyền Tổng thống Donald Trump. Nếu không, thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ quay trở lại mức ba con số - mức được ví như một "lệnh cấm vận thương mại song phương".

Việc các cuộc đàm phán được tổ chức tại Thụy Điển diễn ra chỉ một ngày sau khi Tổng thống Donald Trump công bố thỏa thuận thương mại lớn nhất từ trước tới nay với Liên minh châu Âu (EU). Theo đó, thuế đối với phần lớn hàng xuất khẩu của EU vào Mỹ sẽ giảm còn 15%, bao gồm cả ô tô. Đổi lại, châu Âu cam kết mua 750 tỷ USD năng lượng Mỹ và đầu tư thêm 600 tỷ USD vào nền kinh tế số một thế giới trong những năm tới.

Dù không ai kỳ vọng một bước đột phá tương tự trong đàm phán Mỹ - Trung, song các nhà phân tích thương mại đều cho rằng, khả năng cao hai bên sẽ gia hạn thêm 90 ngày cho lệnh ngừng bắn thuế quan đã đạt được hồi giữa tháng 5.

Các vòng đàm phán vừa qua giữa Mỹ và Trung Quốc tại Geneva hồi tháng 5 và London hồi tháng 6 chủ yếu xoay quanh việc giảm thuế quan trả đũa từ cả hai phía, khơi thông lệnh cấm vận đất hiếm từ Trung Quốc - nguyên liệu quan trọng cho cả quốc phòng lẫn công nghiệp công nghệ cao của Mỹ cũng như tháo gỡ các lệnh cấm xuất khẩu của Mỹ đối với chip AI do Nvidia phát triển.

Tuy nhiên, các cuộc trao đổi này chưa "động chạm" đến những bất đồng sâu sắc về cấu trúc nền kinh tế hai nước. Washington tiếp tục chỉ trích mô hình tăng trưởng của Trung Quốc đang làm méo mó thị trường toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh hàng xuất khẩu giá rẻ tràn ngập thị trường quốc tế.

Về phần mình, Bắc Kinh lên án các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ cao của Mỹ là nhằm kìm hãm sự trỗi dậy của Trung Quốc, điều mà họ coi là vi phạm luật thương mại quốc tế và phản ánh tư duy Chiến tranh Lạnh.

“Các cuộc gặp ở Geneva và London chủ yếu chỉ là bước khởi đầu để nối lại quan hệ và tạo tiền đề cho các cuộc đàm phán thực chất trong tương lai”, chuyên gia Scott Kennedy từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) nhận định. Khả năng có “thu hoạch sớm” ở Thụy Điển là rất thấp, nhưng việc hai nước gia hạn đình chiến thêm 90 ngày thì khá chắc chắn.

Quyết định hạn này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro leo thang căng thẳng, mà còn tạo điều kiện chuẩn bị cho khả năng diễn ra một cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào cuối tháng 10 hoặc đầu tháng 11 tới.

Nguy cơ đòn thuế mới lơ lửng

Mặc dù phía Bộ Tài chính Mỹ từ chối bình luận về thông tin từ báo South China Morning Post (Bưu điện Hoa Nam buổi sáng), theo đó hai bên sẽ tạm dừng các hành động leo thang mới trong 90 ngày, nhưng thực tế cho thấy Washington đang chuẩn bị một loạt thuế quan mới nhắm vào các lĩnh vực trọng yếu của Trung Quốc, dự kiến áp dụng trong vài tuần tới.

Danh sách mục tiêu bao gồm chất bán dẫn, dược phẩm, cần cẩu bốc dỡ container từ tàu biển và các sản phẩm chiến lược khác. Tổng thống Donald Trump hôm 27/7 cho biết: “Chúng tôi gần như đã đạt được thỏa thuận với Trung Quốc. Thật ra thì chúng tôi đã có một thỏa thuận, nhưng hãy chờ xem mọi chuyện diễn ra thế nào”.

Triển vọng cuộc gặp thượng đỉnh

Sun Chenghao, nhà nghiên cứu tại Trung tâm An ninh và Chiến lược Quốc tế thuộc Đại học Thanh Hoa, Bắc Kinh cho rằng, hội nghị thượng đỉnh giữa hai nguyên thủ là cơ hội để Mỹ giảm thuế 20% đối với các mặt hàng liên quan đến fentanyl của Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh có thể thực hiện cam kết từ năm 2020 về việc tăng mua nông sản và các hàng hóa khác của Mỹ.

Trong bối cảnh đàm phán diễn ra, dư luận quốc tế đang chờ đợi liệu một cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình có thể diễn ra vào trước hoặc trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 tới hay không. Ông Trump tuyên bố sẽ sớm quyết định về chuyến công du Trung Quốc mang tính biểu tượng, nhưng nếu căng thẳng thuế quan và kiểm soát xuất khẩu bùng phát trở lại, kế hoạch có thể bị hủy bỏ.

“Triển vọng về một hội nghị thượng đỉnh giữa hai nhà lãnh đạo tạo ra động lực thúc đẩy đàm phán. Bởi cả hai bên đều muốn đạt được điều gì đó cụ thể, hoặc ít nhất là tạo bước đệm cho một thỏa thuận lâu dài”, ông Sun đánh giá.

Dù vậy, Trung Quốc sẽ không dễ dàng nhượng bộ. Bắc Kinh được dự đoán sẽ yêu cầu Mỹ giảm đáng kể các lớp thuế chồng chéo, hiện lên tới 55% đối với phần lớn hàng hóa Trung Quốc, đồng thời nới lỏng thêm các hạn chế xuất khẩu công nghệ cao. Trung Quốc lập luận rằng việc gia tăng mua hàng Mỹ sẽ giúp thu hẹp thâm hụt thương mại song phương - con số đã lên tới 295,5 tỷ USD trong năm 2024.

Những gì đang diễn ra tại Stockholm là phần nổi của tảng băng quan hệ thương mại Mỹ - Trung vốn đầy rẫy những căng thẳng, phức tạp và những đòn cân não chiến lược. Dù triển vọng "ngừng bắn" ngắn hạn có thể khả thi, nhưng để hai nền kinh tế lớn nhất thế giới thực sự “làm hòa”, cần nhiều hơn một thỏa thuận tạm thời.