Mỹ không kích Iran: Điều gì xảy ra tiếp theo?

Hành động này không chỉ đặt nước Mỹ vào trung tâm của một cuộc xung đột mới ở Trung Đông, mà còn đặt ra hàng loạt câu hỏi về tính toán chiến lược, hậu quả dài hạn và triển vọng ổn định khu vực.

Trong chiến dịch tranh cử trở lại Nhà Trắng, ông Donald Trump luôn khẳng định sẽ tránh lôi kéo nước Mỹ vào các cuộc chiến tranh tốn kém ở nước ngoài, đặc biệt là tại Trung Đông. Tuy nhiên, cuộc không kích lần này - mà chính ông gọi là “chiến tranh” - đã đi ngược lại những cam kết trước đây, khiến những người ủng hộ ông và dư luận quốc tế không khỏi lo ngại.

Những nghi vấn chưa được giải đáp

Trước khi bàn đến các kịch bản, cần thừa nhận rằng có rất nhiều điều chúng ta chưa thể biết vào thời điểm này.

Dù Nhà Trắng cho rằng hành động này nhằm phá hủy các cơ sở hạt nhân chủ chốt và buộc Iran phải quay lại bàn đàm phán, thì vẫn còn nhiều nghi vấn chưa được giải đáp. Tổng thống Mỹ tuyên bố rằng các mục tiêu đã bị “xoá sổ hoàn toàn”, nhưng giới chuyên gia nhận định cần thêm thời gian để đánh giá thiệt hại thực tế. Bản thân ông sau đó cũng nói rằng vẫn còn “nhiều mục tiêu” chưa bị đánh trúng.

Đồng thời, các thông tin mâu thuẫn xuất hiện khi một mặt ông Donald Trump cảnh báo Iran có thể hứng chịu thêm đòn tấn công trong vài ngày tới, trong khi nhiều nguồn tin cho biết Nhà Trắng đã trấn an Tehran thông qua các kênh hậu trường rằng đây là một chiến dịch “một lần rồi thôi”, sẽ không có hành động quân sự tiếp theo.

Nên lạc quan hay bi quan?

Kịch bản lạc quan cho rằng, việc Mỹ phô trương sức mạnh quân sự sẽ khiến Iran từ bỏ tham vọng hạt nhân, mở đường cho thay đổi chính trị trong nước và cuối cùng là sự sụp đổ của chính quyền giáo sĩ. Một số nhà phân tích cho rằng đây cũng có thể chính là toan tính từ phía Israel, quốc gia nhiều lần kêu gọi hành động quân sự nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân Iran nhưng không đủ khả năng đơn phương thực hiện mà không có Mỹ hỗ trợ.

Ở chiều ngược lại, kịch bản bi quan cũng có thể xảy ra. Nếu không quân Mỹ không tiêu diệt được toàn bộ các cơ sở trọng yếu, Iran có thể đẩy nhanh quá trình phát triển vũ khí hạt nhân. Trong lúc đó, khả năng Iran tiến hành các cuộc tấn công trả đũa vào lực lượng Mỹ hoặc đồng minh trong khu vực là hoàn toàn có thể xảy ra. Eo biển Hormuz - tuyến vận chuyển dầu mỏ huyết mạch toàn cầu - có nguy cơ bị phong tỏa, gây tác động nghiêm trọng đến kinh tế thế giới.

Kịch bản này dẫn tới một kịch bản nguy hiểm hơn: Nếu Mỹ chịu thiệt hại lớn, nhiều binh sĩ thiệt mạng, Tổng thống Donald Trump có thể mở rộng cuộc chiến với Iran - quốc gia có quy mô hơn gấp đôi Iraq.

Khả năng “ở giữa”: Đồng hồ hạt nhân bị lùi lại, nhưng chưa kết thúc

Kịch bản có khả năng xảy ra nhất có lẽ là chương trình hạt nhân Iran chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, nhưng nếu các thông tình báo chính xác và các đợt không kích của Mỹ trúng đích, thì đồng hồ hạt nhân của Iran có thể sẽ bị “đẩy lùi vài năm”. Đây có thể xem là một thành công nhưng liệu có đáng để đánh đổi những rủi ro mà ông Donald Trump đang gánh chịu?

Về mặt chính trị nội bộ Iran, hành động quân sự của Mỹ có thể dẫn đến một hiệu ứng ngược. Thay vì làm suy yếu chính quyền Tehran, nó có thể khiến người dân Iran tập hợp xung quanh chính quyền hiện tại, làm lu mờ các phong trào đối lập. Viễn cảnh đó sẽ làm phức tạp hơn nữa mọi nỗ lực hướng tới một giải pháp ngoại giao lâu dài.

Chế độ ở Iran bị tổn thương, nhưng khó sụp đổ, chương trình hạt nhân bị trì hoãn, nhưng chưa kết thúc, và khu vực trở nên bất ổn hơn, dù chưa chắc sẽ leo thang thành chiến tranh quy mô lớn có sự tham gia trực tiếp của Mỹ.

Còn rất nhiều biến số

Trong một bối cảnh phức tạp như vậy, nhiều yếu tố bất định cần được cân nhắc. Trước hết, phản ứng của Iran là điều không thể tiên đoán. Sai lầm phổ biến nhất trong các kịch bản “chiến tranh” là giả định đối phương sẽ hành động theo khuôn mẫu của mình. Lịch sử cho thấy đối phương thường hành động ngoài dự tính, và cần nhớ rằng Tehran đã có nhiều năm chuẩn bị cho tình huống bị tấn công.

Thứ hai, các quốc gia Trung Đông có thể thay đổi thái độ nếu nhận thấy rằng chiến dịch của Mỹ không đạt được mục tiêu cuối cùng. Khi đó, uy tín chiến lược của Washington có thể bị tổn hại nghiêm trọng.

Không thể không nhắc đến nguy cơ gia tăng sai sót và hiểu lầm quân sự trong khu vực. Với mật độ hoạt động quân sự cao, bất kỳ sự cố nào cũng có thể kích hoạt phản ứng dây chuyền ngoài tầm kiểm soát. Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra là một hệ thống chỉ huy - kiểm soát chặt chẽ và một đội ngũ hoạch định chính sách có năng lực thực sự.

Điều này dẫn đến một rủi ro đáng chú ý nhất: Hành động quân sự lần này của Mỹ được thực hiện trong bối cảnh nội bộ Nhà Trắng đang có những xáo trộn về nhân sự, với nhiều vị trí chủ chốt trong Hội đồng An ninh Quốc gia và Bộ Quốc phòng do những người thiếu kinh nghiệm đảm nhiệm. Một số nhân vật có vai trò quan trọng như Giám đốc tình báo Quốc gia hay Bộ trưởng Quốc phòng, bị cho là đã không còn được tham vấn thường xuyên. Bộ Quốc phòng và cộng đồng tình báo Mỹ có năng lực xuất sắc, nhưng họ không thể hoạt động hiệu quả lâu dài nếu thiếu người lãnh đạo thực sự có năng lực. Đây là điểm yếu có thể ảnh hưởng đến tính hiệu quả và khả năng ứng phó kịp thời của Mỹ trong các tình huống khẩn cấp.

Tổng thống Donald Trump từng vượt qua nhiều thử thách lớn trong nhiệm kỳ đầu: Từ bê bối chính trị, khủng hoảng y tế đến việc bị luận tội. Nhưng lần này, ông đang bước vào một vùng nước sâu hơn - khi đưa nước Mỹ tiến vào một cuộc xung đột mà bản thân ông từng nhiều lần cam kết tránh né. Câu hỏi lớn được đặt ra không chỉ là: Liệu hành động này có mang lại kết quả như mong muốn? Mà còn là: Liệu nước Mỹ có sẵn sàng cho những hệ lụy lâu dài từ một canh bạc quân sự được khởi xướng bởi một ê-kíp chưa từng được thử thách qua chiến tranh thực sự?

Chỉ thời gian và diễn biến trên thực địa mới có thể trả lời.