Một năm nhìn lại chính sách năng lượng Việt Nam

Cái được đầu tiên thuộc về chính sách vĩ mô trong lĩnh vực năng lượng phải kể đến, đó là ngay trong những ngày đầu tiên của năm 2012 Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành than Việt Nam đến năm 2020, có xét triển vọng đến năm 2030 - mà theo Tổng cục trưởng Tổng cục Năng lượng, Bộ Công thương Nguyễn Mạnh Thắng, đây là một văn bản pháp lý quan trọng hoạch định chiến lược, bước đi cho ngành than trong giai đoạn tăng tốc phát triển công nghiệp hóa.

Một chính sách vĩ mô nữa thuộc về lĩnh vực điện năng, đó là Luật Điện lực (sửa đổi) cũng đã chính thức được thông qua tại Kỳ họp thứ Tư QH Khóa XIII. Rồi việc chính thức vận hành thị trường phát điện cạnh tranh từ 1.7.2012 - sau tròn 1 năm Bộ Công thương nhấn nút khởi động thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm. Các quyết định phê duyệt Đề án tái cơ cấu các tập đoàn năng lượng của Chính phủ, trong đó nhấn mạnh việc tập trung vào các ngành nghề chính; rồi việc ban hành Quyết định của Thủ tướng về việc kiện toàn Ban chỉ đạo Nhà nước Chương trình Mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả để chỉ đạo triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2012 - 2015... cho thấy việc quyết tâm của Chính phủ trong chính sách thực hành tiết kiệm năng lượng trong vai trò bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Nguồn: bk-idse.com

Tuy nhiên, cho đến nay, thời gian của năm 2012 chỉ còn đếm ngược, song chỉ riêng đề xuất này cũng vẫn chưa có kết quả cuối cùng như mong muốn. Cùng với đó là những điều cần bàn trong các vấn đề vĩ mô khác của ngành năng lượng gắn với năm 2012 này. Ví như bất cập trong thực thi những chính sách cụ thể, từ điều chỉnh giá than cho điện còn chậm trễ, hay điều hành giá xăng dầu chưa theo đúng cơ chế thị trường dẫn đến nhiều hệ lụy - mà cụ thể là việc tiếp diễn chuyện bù chéo, bù lỗ giữa than với điện hay đầu cơ găm hàng chờ giá, gian lận trong kinh doanh xăng dầu…

Một điều đáng bàn nữa - thuộc về những bất cập sau 5 tháng chính vận hành thị trường phát điện cạnh tranh. Trong khi Tập đoàn Điện lực Việt Nam - với tổng nguồn phát lớn nhất, lại là đơn vị được mua buôn và bán lẻ duy nhất của ngành điện thông báo sản xuất và kinh doanh có lãi lớn trong năm 2012 này, thì rất nhiều công ty phát điện ngoài EVN lại điêu đứng. Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực Ngô Trí Thịnh cho biết, kể từ khi vận hành thị trường điện, các nhà máy nhiệt điện của Vinacomin chỉ chạy được khoảng 30% công suất, nhiều tổ máy phải dừng hoạt động, mà theo tính toán, mỗi lần khởi động lại mỗi tổ máy này tốn kém vài ba tỷ đồng.

Trước những khó khăn này, cộng với những bất cập, thiếu đồng bộ giữa các quy hoạch ngành điện, than và khí... ngày 24.10.2012, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đã gửi văn bản “Đề xuất tháo gỡ khó khăn cho ngành năng lượng Việt Nam”, trong đó chỉ rõ sự không thống nhất giữa quy hoạch điện và quy hoạch than, giữa quy hoạch điện và quy hoạch khí… đồng thời, kiến nghị có cơ chế vốn để thực hiện các quy hoạch phân ngành năng lượng đã được phê duyệt.

Trước rất nhiều những tồn tại của ngành năng lượng trong năm 2012 và khó khăn đối với doanh nghiệp và nền kinh tế trong năm tới, trong khi yêu cầu của Chính phủ, đến năm 2013 tất cả các mặt hàng năng lượng như điện, than, xăng dầu phải tuân thủ theo chính sách giá thị trường có sự quản lý của Nhà nước, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong khuyến nghị, chính sách giá năng lượng từ 2013 - 2015 phải tính đến 2 yếu tố, một là nâng dần mức bù đắp chi phí sản xuất, cách khác là nâng dần giá bán lẻ để cho nó phù hợp với mức chi phí thực tế, thứ hai nữa là cũng cần tăng cường sức cạnh tranh thị trường trên cơ sở tự do hóa các nguồn năng lượng và các thành phần tham gia để tạo ra chi phí thấp hơn thay vì chi phí độc quyền thì bao giờ cũng đắt đỏ. Bên cạnh đấy thì cũng cần phải chú ý đến xu hướng của thế giới, Việt Nam không thể một mình một giá, lội ngược dòng với giá thế giới, cùng theo mức giá thế giới để có sự điều chỉnh cho phù hợp.