Mở rộng cơ hội sáng tạo, phổ biến phim

Tiếp cận khán giả toàn cầu

Với nghệ thuật điện ảnh - một trong những mũi nhọn của công nghiệp văn hóa, ứng dụng công nghệ số hiện đại đã song hành từ rất sớm. Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam, PGS. TS Đỗ Lệnh Hùng Tú nhận định: điện ảnh là ngành công nghiệp sáng tạo đặc thù, vừa mang giá trị nghệ thuật tổng hợp, vừa chịu tác động trực tiếp bởi các điều kiện kỹ thuật công nghệ. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự bùng nổ của các nền tảng trực tuyến, chuyển đổi số càng mở rộng cơ hội sáng tạo, phổ biến và bảo tồn di sản điện ảnh Việt Nam.

Có thể thấy, chuyển đổi số trong điện ảnh đang diễn ra mạnh mẽ, với sự hỗ trợ từ chính sách của nhà nước, sự phát triển của hạ tầng số và nhu cầu giải trí ngày càng tăng của khán giả. Trong khâu sản xuất, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ tạo ra hình ảnh bằng máy tính (CGI), thực tế ảo (VR/AR) được ứng dụng mạnh mẽ trong hoạt động điện ảnh. AI dần từng bước tham gia vào các công việc mà trước đây chỉ dành cho nhà biên kịch, nghệ sĩ được đào tạo bài bản; bối cảnh được tạo dựng một cách công phu; hay cả công việc của những chuyên gia trong phát triển thị trường khi nghiên cứu, phân tích tâm lý, thị hiếu và sở thích khán giả.

Trong khâu phát hành, phổ biến phim, ngoài phát hành tại rạp, dịch vụ cung cấp nội dung trực tuyến (OTT) ngày càng phát triển. Từ Netflix, Disney+, đến các nền tảng nội địa như VieON, Galaxy Play, hành vi xem phim đã dịch chuyển từ rạp chiếu sang thiết bị cá nhân. Người dùng không chỉ xem phim theo nhu cầu mà còn có thể lưu lại, chia sẻ, và tương tác với nội dung một cách cá nhân hóa.

Theo Statista, doanh thu toàn cầu của ngành OTT đạt hơn 154 tỷ USD năm 2022 và dự kiến vượt 250 tỷ USD vào năm 2027. Tại Việt Nam, thị trường OTT cũng ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, từ 180 triệu USD năm 2022 lên dự báo 350 triệu USD vào năm 2027. Điều này cho thấy tiềm năng to lớn của điện ảnh Việt nếu tận dụng nền tảng số để mở rộng thị trường.

Không gian mạng và hệ thống OTT đã mở ra cánh cửa mới cho phim Việt Nam tiếp cận khán giả toàn cầu. Hai Phượng, Tháng năm rực rỡ, Bố già, Mai… đã xuất hiện trên Netflix - nền tảng xuyên biên giới, giúp điện ảnh Việt vượt qua rào cản ngôn ngữ, địa lý và văn hóa.

Không chỉ nội dung, chuyển đổi số còn thay đổi cách thức phát hành và tiếp thị phim. Theo ông Trịnh Văn Dương, Giám đốc Công ty TNHH Điện ảnh Truyền hình Việt Nam, đại diện phimrap.vn - nền tảng chuyên phân phối vé online cho các đơn vị cụm rạp cho biết, lượng vé bán qua phimrap.vn và các nền tảng online nói chung tăng trưởng mạnh. Riêng tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia, hiện nay 60% vé là bán online, chỉ còn 40% mua trực tiếp và hướng đến mục tiêu 90% mua vé online trong 5 năm tới.

Theo ông Trịnh Văn Dương, lượng vé online tăng trưởng mạnh trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ từ người dùng và các nhà cung cấp; đối tượng khách hàng trẻ hóa, dễ dàng tiếp cận công nghệ, mua bán trực tuyến; tích hợp tài khoản thanh toán dễ dàng, miễn phí và thuận tiện hơn rất nhiều so với trước đây. Các nền tảng mạng xã hội, công cụ phân tích dữ liệu lớn cũng đang được sử dụng để tối ưu hóa chiến dịch marketing, nhắm đúng đối tượng khán giả, từ đó tăng hiệu quả truyền thông và doanh thu phòng vé.

Tăng cường bảo vệ bản quyền

Dù có những tín hiệu tích cực về doanh thu và số lượng phim sản xuất, điện ảnh Việt vẫn tồn tại nhiều điểm nghẽn. Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, sự chênh lệch lớn giữa các đơn vị sản xuất lớn và nhỏ lẻ khiến chất lượng phim không đồng đều. Thiếu đầu tư vào trang thiết bị hiện đại, quy trình sản xuất số hóa và nền tảng hậu kỳ kỹ thuật số đang kìm hãm sự phát triển. Các lĩnh vực tiên tiến như kỹ xảo điện ảnh, trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn đang thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh và sáng tạo nội dung.

Một số chính sách, quy định chưa linh hoạt để thích ứng với mô hình phát hành mới như OTT. Tình trạng phổ biến phim lậu trên không gian mạng gây thất thoát doanh thu, làm suy yếu động lực sáng tạo và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của ngành.

Để vượt qua những thách thức trên, theo các chuyên gia, Việt Nam cần triển khai các giải pháp đồng bộ. Trong đó, các cơ sở giáo dục cần mở rộng chương trình giảng dạy về kỹ xảo, dựng phim, sản xuất nội dung đa nền tảng. Việc đưa công nghệ hiện đại vào giảng dạy là điều kiện tiên quyết để tạo ra thế hệ làm phim mới. Tăng cường liên kết với các trường điện ảnh và hãng công nghệ lớn trên thế giới để chuyển giao công nghệ, giúp đội ngũ làm phim trong nước tiếp cận chuẩn mực sản xuất toàn cầu.

Bên cạnh đó, triển khai các chính sách ưu đãi về thuế, vốn vay và đầu tư công nghệ cho các doanh nghiệp điện ảnh, đặc biệt là các start-up sáng tạo nội dung. Tăng cường bảo vệ bản quyền bằng việc đẩy mạnh áp dụng công nghệ, đồng thời xử lý nghiêm các website phổ biến phim lậu. Theo một số nghiên cứu, nếu hạn chế được nạn phim lậu, doanh thu ngành điện ảnh có thể tăng thêm 15 - 20% mỗi năm.

Xây dựng hệ sinh thái OTT nội địa lành mạnh, bền vững, đủ sức cạnh tranh với các nền tảng quốc tế ; khuyến khích hợp tác phát hành phim Việt trên nền tảng toàn cầu để nâng cao vị thế điện ảnh Việt Nam...

Trong kỷ nguyên số, một chiến lược toàn diện - nơi công nghệ là động lực cho đổi mới, sáng tạo và hội nhập - sẽ giúp điện ảnh Việt Nam phát triển, vươn ra thế giới, khẳng định bản sắc văn hóa.