Miễn, hỗ trợ học phí và phổ cập giáo dục mầm non trẻ 3 - 5 tuổi:Bảo đảm nguồn lực cho chính sách nhân văn
Tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV, Chính phủ trình Quốc hội xem xét ban hành 2 dự thảo Nghị quyết quan trọng: miễn, hỗ trợ học phí; và phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi. Đây được đánh giá là các chính sách nhân văn, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta, bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục và trách nhiệm của Nhà nước đối với người học, chăm lo cho thế hệ trẻ và bảo đảm an sinh xã hội.
Chăm lo cho thế hệ trẻ và bảo đảm an sinh xã hội
Đảng và Nhà nước ta luôn dành sự quan tâm, ưu tiên đặc biệt đối với trẻ em và người học, đã có nhiều chính sách miễn, giảm học phí đối với người học ở cơ sở giáo dục công lập; hỗ trợ học phí đối với người học ở cơ sở giáo dục ngoài công lập. Theo tờ trình của Chính phủ, đến thời điểm hiện nay, ngân sách nhà nước đã thực hiện: (1) miễn, hỗ trợ học phí cho tất cả trẻ em mầm non 5 tuổi (kể cả tư thục, dân lập); (2) học sinh tiểu học công lập không phải đóng học phí, hỗ trợ tiền đóng học phí đối với học sinh tiểu học trong cơ sở giáo dục tư thục ở địa bàn không đủ trường công lập; (3) miễn học phí đối với học sinh THCS ở thôn/bản đặc biệt khó khăn, xã khu vực III vùng dân tộc và miền núi, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển, hải đảo theo quy định của cơ quan có thẩm quyền ; (4) miễn học phí cho người tốt nghiệp THCS học tiếp lên trình độ trung cấp; (5) miễn, hỗ trợ học phí cho một số đối tượng vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, đối tượng yếu thế, đặc thù khác.

Ngoài quy định chung, hiện nay có 10/63 tỉnh, thành phố đã ban hành Nghị quyết của Hội đồng nhân dân về hỗ trợ học phí cho học sinh các cấp mầm non, phổ thông trên địa bàn tỉnh, thành phố. Đó là: Hải Phòng, Quảng Ninh, Yên Bái, Quảng Nam, Khánh Hòa, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Long An, Vĩnh Phúc.
Trên cơ sở rà soát quy định hiện hành, vẫn còn các đối tượng đang phải đóng học phí là trẻ em mầm non dưới 5 tuổi học tại các cơ sở giáo dục; học sinh THPT, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục.
Với giáo dục mầm non, mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non đã phát triển rộng khắp đến tất cả xã/phường, thôn/bản trên cả nước, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu đưa trẻ đến trường; các điều kiện chăm sóc, giáo dục trẻ, chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ được nâng lên.
Tuy nhiên, còn gần 300.000 trẻ em 3 - 4 tuổi, chủ yếu ở vùng khó khăn, nơi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, chưa được tiếp cận giáo dục mầm non, gây ra sự mất công bằng trong tiếp cận giáo dục. Các điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục mầm non còn nghèo nàn, còn tình trạng học tạm và học nhờ/mượn. Chính sách hiện hành dành cho trẻ em mầm non, giáo viên, cơ sở giáo dục, cơ chế, chính sách đầu tư, xã hội hóa giáo dục còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục mầm non.
Vì thế, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội là cần thiết, tạo căn cứ, cơ sở pháp lý giúp các địa phương sớm xây dựng và ban hành kế hoạch triển khai phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo theo yêu cầu của Ban Chấp hành Trung ương. Đồng thời, có thời gian chuẩn bị, đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ để hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo vào năm 2030.
Các chính sách trong 2 dự thảo Nghị quyết được đánh giá sẽ giúp trẻ em 3 - 5 tuổi được huy động đến trường, lớp mầm non để tiếp cận với giáo dục có chất lượng; góp phần giảm bớt gánh nặng kinh tế đối với gia đình ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, biên giới... Đặc biệt là tạo tâm lý tích cực, củng cố niềm tin của người dân với Đảng và Nhà nước.
Cần có giải pháp đồng bộ, hiệu quả, khả thi
Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng như ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội đều tán thành sự cần thiết ban hành 2 Nghị quyết này; khẳng định đây là bước tiến quan trọng trong hiện thực hóa công bằng giáo dục, thể hiện rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc chăm lo cho tương lai thế hệ trẻ. Và cũng chính bởi thế, cần tính toán bảo đảm các nguồn lực để thực hiện hai chính sách này ngay từ năm học 2025 - 2026.
Theo tờ trình, Chính phủ đã rà soát, chuẩn bị nguồn lực và đánh giá kỹ tác động. Theo đó, tổng nhu cầu kinh phí ngân sách nhà nước để thực hiện miễn học phí và hỗ trợ học phí từ năm học 2025 - 2026 cho các đối tượng theo dự thảo Nghị quyết ước tính khoảng 31,4 nghìn tỷ đồng/năm học. Đối với phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo từ 3 - 5 tuổi, ngoài nguồn lực tài chính còn phải đầu tư cơ sở hạ tầng, đội ngũ giáo viên…
Các đại biểu cho rằng, cần có những giải pháp đồng bộ để chính sách đi vào thực tế hiệu quả, khả thi. Bởi nếu đã xác định đây là chính sách nhân văn, mang tính chiến lược, cần có quyết tâm thực hiện lâu dài. Nguồn tài chính cần bảo đảm tính khả thi, phù hợp với khả năng cân đối ngân sách nhà nước, nhất là khả năng cân đối ngân sách của các địa phương có điều kiện khó khăn.
Riêng về đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị để thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo từ 3 - 5 tuổi, Ủy ban Văn hóa và Xã hội lưu ý, cần xác định lộ trình theo từng năm học trong giai đoạn 2026 - 2030. Lộ trình này cần được quy định cụ thể trong Đề án để có cơ sở lập kế hoạch chuẩn bị các điều kiện bảo đảm như: xây dựng trường, lớp; kinh phí thực hiện xây dựng trường, lớp theo đề án hàng năm... Bên cạnh đó, đánh giá số lượng giáo viên mầm non, khả năng bố trí biên chế; xác định cụ thể số lượng giáo viên mầm non thiếu cần bổ sung hàng năm phù hợp với lộ trình phát triển trường, lớp.
Có đại biểu đề nghị bổ sung giải pháp đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục để giảm bớt áp lực đầu tư giáo viên và cơ sở vật chất từ ngân sách nhà nước.
Điều 16 Nghị định số 81/2021/NĐ-CP quy định chính sách giảm 50 - 70% học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho nhiều đối tượng học sinh nghèo, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, học sinh thuộc đối tượng chính sách xã hội, học sinh dân tộc (học ở trường công lập và trường dân lập, tư thục).
Kể từ ngày 1/9/2025 bổ sung mở rộng đối tượng học sinh THCS ngoài vùng dân tộc miền núi, vùng đặc biệt khó khăn, bãi ngang ven biển (cả tư thục) được miễn, hỗ trợ học phí.