Mạch nguồn khoa bảng, nối truyền tinh thần vì nước, vì dân

Bảng vàng chốn địa linh

Ứng Thiên, Hà Nội từ xa xưa đã nổi tiếng là đất địa linh nhân kiệt. Theo văn bia ở Văn chỉ làng Liên Bạt (nay thuộc xã Ứng Thiên), vào thời Nguyễn, chỉ riêng làng này đã có 2 Hoàng giáp, 2 Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân, 5 Cử nhân và 7 Tú tài. Ngoài ra, còn có 9 vị là giám sinh các thời.

Trước Công nguyên, Đặng Sỹ - Châu trưởng đất Giao Châu đã đến đây mở trường dạy chữ, giáo hóa nhân dân. Từ đó, vùng đất này đã có nhiều người đỗ đạt cao mang tài trí ra giúp đời, giúp nước và được ghi vào sử sách. Những người đỗ đạt của làng tập trung vào 2 dòng họ Nguyễn và Bùi.

Ông Bùi Văn Kiến, Bí thư Chi bộ thôn Bặt Chùa, xã Ứng Thiên, cho biết, riêng thôn Bặt Chùa có tới mấy vị danh nhân. Đầu tiên là cụ Bùi Tuấn (1808 - 1872), dòng họ Bùi đại tôn, vị đại khoa có biệt tài cầm quân dẹp giặc, đem lại yên bình cho quốc gia xã tắc. Sau đó là cụ Nguyễn Thượng Phiên (sinh năm 1832, không rõ năm mất), giữ tới chức Thượng thư bộ Hình. Nối tiếp là con trai cụ Phiên, chí sĩ yêu nước Nguyễn Thượng Hiền (1868 - 1925).

Riêng dòng họ Bùi có ba anh em Bùi Bằng Phấn (1882 - 1949), Bùi Bằng Thuận (1883 - 1947) và Bùi Bằng Đoàn (1889 - 1955), khoa thi năm Bính Ngọ 1906, đều ứng thí. Kết quả, Bùi Bằng Phấn đỗ Tú tài, Bùi Bằng Thuận và Bùi Bằng Đoàn cùng đỗ Cử nhân.

Dường như, mạch đất khoa bảng đã nuôi dưỡng nên chí khí Bùi Bằng Đoàn luôn gắn liền với lý tưởng “hưng lợi, trừ hại” cho dân tộc. Từ năm 1911, khi được bổ nhiệm các chức vụ trong triều đình nhà Nguyễn như Tri phủ, Án sát, Tuần phủ, hay Thượng thư Bộ Hình, cụ Bùi Bằng Đoàn đã nổi tiếng là vị quan có tài và đức, thanh liêm chính trực, yêu thương dân chúng. Người dân địa phương vẫn truyền tụng về cụ là quan phong kiến liêm khiết.

Chính xuất phát từ tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc đó, Cụ đã tin tưởng và đi theo con đường cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vạch ra. Ngày 17/11/1945, Bác Hồ đã trân trọng gửi thư mời Cụ làm cố vấn. Ông Bùi Văn Kiến nhắc đến chi tiết được gia đình cụ Bùi Bằng Đoàn kể lại, là khi nhận được lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cụ Bùi Bằng Đoàn đã quỳ xuống xin ý kiến các anh là Bùi Bằng Phấn, Bùi Bằng Thuận về việc ra giúp nước. Các anh đồng lòng: "Được ra giúp nước là một vinh dự".

Cuộc đời cụ Bùi Bằng Đoàn là minh chứng rõ nét nhất cho tinh thần phụng sự lợi ích dân tộc xuyên suốt từ chế độ phong kiến đến chính quyền cách mạng. Bí thư Đảng ủy xã Ứng Thiên Nguyễn Chí Viễn khẳng định, cụ Bùi Bằng Đoàn là tấm gương sáng của Đảng bộ và nhân dân Ứng Thiên. Từ khi là một vị quan triều Nguyễn đến khi giác ngộ lý tưởng cách mạng, cụ toàn tâm toàn ý với yêu cầu cách mạng của Đảng và luôn thể hiện mẫu mực của người đại diện cho nhân dân.

"Bởi vậy, việc xây dựng Khu lưu niệm Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn tại thôn Bặt Chùa, xã Ứng Thiên đã tạo nên một biểu tượng sâu sắc, kết nối mạch nguồn quá khứ với hiện tại, làm rạng rỡ thêm truyền thống vì nước, vì dân của những hào kiệt sinh ra trên mảnh đất này", ông Nguyễn Chí Viễn nhận định.

Biểu tượng của sự truyền nối

Việc xây dựng một khu lưu niệm xứng tầm với công lao của cụ Bùi Bằng Đoàn là nguyện vọng từ lâu của cán bộ, đảng viên và nhân dân Ứng Thiên, nhằm có một địa chỉ đỏ về giáo dục truyền thống cách mạng, tri ân tinh thần vì dân, vì nước.

Trưởng thôn Bặt Chùa Nguyễn Văn Du chia sẻ, người dân hiểu rõ công lao của cụ Bùi Bằng Đoàn và ý nghĩa Khu lưu niệm nên đều nhất trí ủng hộ xây dựng công trình. Khu đất được chọn vốn là đất ruộng của chùa. Lãnh đạo địa phương đã mời sư thầy và các bên liên quan cho ý kiến, nhận được sự đồng thuận rất cao.

Điều này càng khẳng định ý nghĩa biểu tượng sâu sắc về sự nối truyền thế hệ. Sợi dây liên kết ấy chặt chẽ, bắt đầu từ cội nguồn tâm linh tiếp nối đến những người có công xây dựng quê hương và danh nhân giúp nước Bùi Bằng Đoàn - người đã mang truyền thống khoa bảng và tinh thần phụng sự của quê hương để cống hiến cho cả dân tộc. Bởi vậy, Khu lưu niệm Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn trở thành một minh chứng sống động cho dòng chảy liên tục của tinh thần yêu nước, từ làng ra nước...

"Công trình được xây dựng như sự hội tụ ý Đảng lòng Dân, xứng tầm là biểu tượng kết tinh giá trị truyền thống khoa bảng, danh nhân của làng Liên Bạt", Trưởng thôn Bặt Chùa Nguyễn Văn Du nhấn mạnh.