Luật Thúc đẩy năng lượng tái tạo 2023 của Pháp:Cởi trói thủ tục, khai phóng tiềm năng

Quy hoạch chiến lược từ trung ương tới địa phương

Một điểm đột phá của luật là yêu cầu các địa phương xác định "khu vực tăng tốc" cho phát triển năng lượng tái tạo - những vùng ưu tiên có điều kiện tự nhiên, xã hội và kỹ thuật thuận lợi để triển khai dự án điện mặt trời, điện gió, địa nhiệt… Các khu vực này được xác lập dựa trên dữ liệu tiềm năng do nhà nước cung cấp, trải qua quá trình tham vấn cộng đồng và được ủy ban năng lượng vùng phê duyệt. Bản đồ tăng tốc sẽ được rà soát, cập nhật mỗi 5 năm.

Song song, một hệ thống quy hoạch lãnh thổ năng lượng tái tạo được thiết lập nhằm tối ưu hóa sự phân bổ giữa các vùng, tránh tình trạng tập trung dày đặc gây “bão hòa thị giác” như hiện tượng xảy ra tại các khu vực Hauts-de-France hay Occitanie.

Đặc biệt, đối với điện gió ngoài khơi, Luật yêu cầu chính phủ hoàn tất bản đồ khu vực ưu tiên vào năm 2024. Bản đồ này, được công bố chính thức vào tháng 10/2024, xác định các địa điểm cụ thể dọc theo bờ biển nước Pháp nơi các trang trại gió ngoài khơi được ưu tiên phát triển. Mục tiêu là tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai công suất điện gió ngoài khơi lên tới 18GW vào năm 2035 và 45GW vào năm 2050, đóng góp đáng kể vào các mục tiêu năng lượng tái tạo và mục tiêu chuyển đổi năng lượng của Pháp, theo nhiều nguồn tin tức về năng lượng. Những khu vực nằm ngoài lãnh hải và cách bờ trên 22km sẽ được ưu tiên nhằm giảm xung đột với các hoạt động dân sinh, bảo tồn hoặc quân sự.

Theo yêu cầu của Luật, một đài quan sát quốc gia về năng lượng tái tạo và đa dạng sinh học đã được thành lập vào tháng 4/2024, đóng vai trò giám sát tác động sinh thái của các dự án lớn và thúc đẩy minh bạch trong lập kế hoạch.

Đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian triển khai

Một trong những điểm nghẽn lớn nhất của các dự án năng lượng tái tạo tại Pháp trước đây là thời gian phê duyệt kéo dài, đôi khi lên đến 5 - 7 năm. Luật mới hướng tới việc rút ngắn thời gian này xuống bằng mức trung bình châu Âu, nhờ các cải cách thủ tục hành chính sâu rộng.

Theo đó, các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng kết nối điện được hưởng một số quy chế ưu tiên, bao gồm cả việc áp dụng giả định về "lợi ích công cộng lớn" - điều kiện quan trọng để miễn trừ một số nghĩa vụ bảo vệ loài sinh học, tạo thuận lợi cho quá trình cấp phép.

Luật cũng thiết lập vai trò mới cho người đại diện cấp tỉnh - những "điều phối viên thủ tục" chịu trách nhiệm hỗ trợ chủ đầu tư trong suốt quá trình xin giấy phép và tháo gỡ vướng mắc giữa các cơ quan quản lý. Ngoài ra, một hòa giải viên năng lượng tái tạo sẽ được bổ nhiệm để xử lý các tranh chấp phát sinh trong giai đoạn triển khai.

Đặc biệt, trong nỗ lực giảm rủi ro pháp lý, luật cho phép thẩm phán hành chính hợp thức hóa giấy phép môi trường nếu sai sót không nghiêm trọng, thay vì hủy bỏ toàn bộ như trước đây. Đồng thời, một quỹ bảo lãnh sẽ hỗ trợ tài chính cho nhà đầu tư nếu dự án bị đình chỉ do kiện tụng.

Khai thông quỹ đất cho điện gió, mặt trời

Điện mặt trời được coi là lĩnh vực có khả năng phát triển nhanh và rộng khắp nhất, nhưng lại gặp khó khăn lớn về quỹ đất. Luật mới đã giải quyết điểm nghẽn này bằng cách mở rộng khả năng lắp đặt tấm pin mặt trời trên các khu đất đã bị nhân tạo hóa hoặc có giá trị sinh thái thấp: dải phân cách đường cao tốc, bãi đỗ xe ngoài trời rộng trên 1.500m², hành lang đường sắt, vùng đất hoang ven biển…

Luật còn đưa ra nghĩa vụ lắp đặt năng lượng mặt trời trên mái các tòa nhà phi dân cư mới hoặc cải tạo sâu, với tỷ lệ phủ mái tăng từ 30% năm 2023 lên 50% năm 2027. Từ 2028, yêu cầu này mở rộng đến cả các công trình đang hoạt động. Các tổ chức nhà ở xã hội cũng buộc phải tiến hành nghiên cứu khả thi để lắp đặt điện mặt trời trong quỹ nhà của mình.

Một khái niệm mới - “nông nghiệp quang điện” chính thức được hợp pháp hóa. Theo đó, các hệ thống điện mặt trời có thể được lắp đặt trên đất nông nghiệp với điều kiện tháo dỡ được và không cản trở hoạt động nông nghiệp chính. Mô hình này được kỳ vọng sẽ chiếm tới 60% tổng công suất điện mặt trời của Pháp vào năm 2050.

Hài hòa phát triển và bảo vệ cảnh quan, an ninh

Luật cũng đề cập đến các biện pháp kiểm soát tác động của điện gió đến môi trường và an ninh quốc gia. Với các tuabin gây nhiễu radar quân sự hoặc dân sự, chủ đầu tư sẽ phải xây dựng hệ thống radar bù trừ - một phần có thể được nhà nước tài trợ trong khuôn khổ đấu thầu công khai.

Ngoài ra, khi cấp phép cho các dự án gió mới, chính quyền sẽ xem xét yếu tố “bão hòa thị giác”, tránh tình trạng một số vùng gánh quá nhiều tuabin. Phân bổ công bằng giữa các khu vực là ưu tiên để duy trì sự đồng thuận xã hội.

Luật cũng dành sự quan tâm cho các nguồn năng lượng ít phổ biến nhưng có tiềm năng như metan hóa, thủy điện vừa và nhỏ, năng lượng thủy triều và địa nhiệt, với các biện pháp cụ thể để đẩy nhanh triển khai.

Luật Thúc đẩy năng lượng tái tạo năm 2023 không chỉ là một đạo luật hành chính, mà là bản thiết kế toàn diện cho một hệ sinh thái năng lượng xanh, hài hòa giữa phát triển và bảo tồn, giữa lợi ích công và sự đồng thuận xã hội.

Trong bối cảnh châu Âu đối mặt với khủng hoảng năng lượng và mục tiêu trung hòa carbon ngày càng cấp bách, cùng với nền tảng pháp lý mới này, nước Pháp đang khẳng định quyết tâm trong xu hướng sử dụng, coi đây là lựa chọn tất yếu của tương lai.