Lừa đảo trực tuyếnMối đe dọa ngày càng tinh vi trong thời đại số

Thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng do lừa đảo trực tuyến

Hiện nay, hạ tầng số của Việt Nam đang ngày càng được hoàn thiện, trong đó mạng viễn thông băng thông rộng phủ sóng toàn quốc đã trở thành nền tảng then chốt cho tiến trình chuyển đổi số. Nhờ đó, kinh tế số và xã hội số tại Việt Nam không chỉ hình thành mà đang phát triển mạnh mẽ. Hiện, cả nước có khoảng 80 triệu người sử dụng internet, tương đương 86% dân số, cùng với 72 triệu người dùng mạng xã hội. Những con số này không chỉ cho thấy mức độ tiếp cận công nghệ rộng khắp mà còn chứng minh tốc độ số hóa nhanh chóng của Việt Nam.

Tuy nhiên, song hành với sự phát triển là những nguy cơ tiềm ẩn, đặc biệt là các hành vi lừa đảo trên không gian mạng đang có xu hướng gia tăng cả về số lượng và mức độ tinh vi. Các chiêu thức lừa đảo tuy không mới, nhưng ngày càng biến tướng và gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Nhiều nạn nhân, dù có hiểu biết và có ý thức cảnh giác, nhưng vẫn sập bẫy của tội phạm lừa đảo.

Mới đây, ngày 15/7, nữ giáo viên Đ.T.P.L. (công tác tại một trường THCS trên địa bàn xã Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh) đến Đội quản lý điện lực khu vực Thạch Hà trong tình trạng hoảng loạn để trình báo việc bị kẻ xấu đánh vào tâm lý, dẫn dụ, lừa cài phần mềm thanh toán tiền điện giả mạo. Sau khi bị dẫn dụ cài phần mềm, tài khoản ngân hàng của một nữ giáo viên ở Hà Tĩnh bị trừ gần 1,5 tỷ đồng.

Một khảo sát gần đây cũng cho thấy, 70% người dân Việt Nam từng bị tiếp xúc với ít nhất một cuộc gọi hoặc tin nhắn lừa đảo mỗi tháng. Những con số đáng báo động này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc phổ cập kiến thức an toàn mạng tới mọi tầng lớp người dân.

Theo số liệu từ Bộ Công An, chỉ riêng trong năm 2024, tổng thiệt hại do các vụ lừa đảo trên không gian mạng đã vượt 12.000 tỷ đồng. Từ tháng 2 đến tháng 5/2025, lực lượng công an tiếp tục phát hiện thêm các vụ việc với tổng thiệt hại hơn 1.000 tỷ đồng, cho thấy mức độ nghiêm trọng và tính chất ngày càng tinh vi của loại tội phạm này. Lực lượng chức năng đã tăng cường điều tra, xử lý và triệt phá nhiều đường dây lừa đảo có yếu tố xuyên quốc gia. Chỉ trong thời gian qua, đã có 5.000 website lừa đảo bị chặn, 500 triệu tin nhắn cảnh báo được gửi tới người dân, góp phần nâng cao cảnh giác và bảo vệ người dùng trên không gian số.

Nâng cao nhận thức là yếu tố then chốt trong phòng, chống lừa đảo trực tuyến

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết, thời gian qua đã phối hợp với nhiều lực lượng để triệt phá nhiều đường dây tội phạm mạng. Dù vậy, tình hình vẫn còn phức tạp và nếu không có những giải pháp đột phá, nguy cơ tiếp tục gia tăng là rất lớn. Hiện, có 7 hình thức lừa đảo phổ biến, bao gồm: mạo danh cơ sở giáo dục; giả danh để thu hồi vốn bị lừa; lừa đảo thanh toán dịch vụ; giả mạo giao dịch mua bán và du lịch; mạo danh cán bộ cơ quan pháp luật; lừa đảo tình cảm chiếm đoạt tài sản và đầu tư trên nền tảng giả mạo.

Theo các chuyên gia, hiện nay, hàng rào bảo vệ thông tin người dùng đã được nâng cao. Tuy nhiên, các lỗ hổng bảo mật trên không gian mạng, các thông tin bị lộ do chính người dùng đăng tải, vẫn được đối tượng triệt để lợi dụng để khai thác, từ đó thực hiện hành vi lừa đảo. Vì vậy, người dân cần không ngừng cập nhật thủ đoạn lừa đảo, nâng cao cảnh giác trong mọi tình huống, đảm bảo tuyệt đối tài sản và thông tin cá nhân của mình.

Theo Đại tá Nguyễn Huy Lục, Trưởng Phòng 5, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), tội phạm mạng đang có xu hướng tổ chức chuyên nghiệp như các "làng nghề" hoặc tập đoàn tội phạm, hoạt động tập trung tại các khu vực giáp ranh với Việt Nam, đặc biệt là trong các đặc khu kinh tế sát biên giới.

Dự báo trong thời gian tới, các nhóm tội phạm này không chỉ hoạt động trong khu vực Đông Nam Á mà còn có khả năng đưa công dân Việt Nam sang các khu vực xa hơn như Bắc Phi hay Trung Đông để thực hiện hành vi phạm tội.

Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) Thượng tá Nguyễn Bá Sơn cho rằng, trong cuộc chiến này, cần sự chung tay mạnh mẽ của các doanh nghiệp xuyên biên giới. Các doanh nghiệp cần chủ động chia sẻ dữ liệu, ứng dụng công nghệ mới để kịp thời phát hiện, cảnh báo và ngăn chặn các hành vi lừa đảo trên không gian mạng, góp phần bảo vệ người dùng và bảo đảm an toàn không gian số của Việt Nam.

“Nâng cao nhận thức là yếu tố then chốt trong phòng, chống lừa đảo trực tuyến. Để đạt được điều này, cần sự vào cuộc đồng bộ của các bên, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ lớn đang hoạt động tại Việt Nam”, Thượng tá Nguyễn Bá Sơn nhấn mạnh.

Trước tình hình diễn biến phức tạp, Bộ Công an đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, trong đó có việc thực thi Nghị quyết số 66, Nghị định số 13/2023 về bảo vệ dữ liệu cá nhân và Quyết định số 2345/QĐ-NHNN về xác thực sinh trắc học trong giao dịch tài chính. Bên cạnh đó, mới đây Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) phối hợp với Google chính thức khởi động chiến dịch "Phòng chống lừa đảo trực tuyến - An toàn hơn cùng Bộ Công an và Google". Đây là bước đi chiến lược trong nỗ lực xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh trong bối cảnh tình trạng lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi và phổ biến tại Việt Nam.