Lời hứa và việc thực hiện lời hứa

      Thông thường, khi tiếp xúc cử tri, khi trả lời chất vấn, khi đi thăm và làm việc một nơi nào đó, người đại biểu, người đại diện cho các cơ quan tổ chức thường đưa ra lời hứa của mình trước cử tri, trước nhân dân. 
      Có thể nói, được dự các buổi tiếp xúc cử tri, việc được gặp gỡ và đề đạt với những người có trách nhiệm xem xét giải quyết những vấn đề của cộng đồng, của gia đình và cá nhân là niềm ao ước của mỗi cử tri. Nhiều nơi cử tri đến chật sân đình, nhà văn hoá, không câu nệ về việc đứng, ngồi. Cử tri đến, mang theo niềm tin vào người họ bầu ra, người được nhân danh các cơ quan, tổ chức công quyền. Vì vậy, họ rất nhớ những gì mà người đại biểu, người đại diện các cơ quan, tổ chức nói và hứa. Có nơi, cuộc tiếp xúc kéo dài cả ngày, cả buổi; một số đại biểu, đại diện cho cơ quan, tổ chức rất có trách nhiệm với việc trả lời, hứa hẹn, nhưng có nhiều cuộc tiếp xúc cử tri mang nặng hình thức, việc trả lời và hứa chỉ miễn sao cho nhanh xong, vô cảm, thiếu trách nhiệm. Có cử tri bức xúc nói: “Năm trước tại sân đình này các bác ấy bảo đề nghị xử lý việc doanh nghiệp A thải nước gây ô nhiễm cho ao đình thôn Đoài chỉ là chuyện nhỏ, đầu năm tới sẽ giải quyết xong. Năm nay các bác ấy lại về, lại hứa, nhưng lại bảo việc cũ của thôn Đoài phải một vài năm tới mới giải quyết xong”. Thật không thể hiểu nối. Hình như một số đại biểu, người đại diện cho cơ  quan, tổ chức không tôn trọng với cả chính lời hứa của mình. 
      Lại có cử tri nói: “Mỗi lần Quốc hội, HĐND tỉnh họp là bà con làng tôi mừng lắm, tập trung theo dõi hết buổi chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp. Nhiều ông bà đại biểu đương quyền lên trả lời hùng hồn lắm, mọi vấn đề bức xúc của dân như: Việc xử lý các sai phạm, tham nhũng, việc thu hồi đất canh tác để giao cho doanh nghiệp làm đô thị, việc đền bù và tạo công ăn việc làm đều được giải quyết thoả đáng, dễ như thò tay vào túi lấy vật. Ai dè, ông bà ấy trả lời là để cho im dư luận. Thực tế, thì ngược lại. Chẳng ai xử phạt được việc làm không đúng lời hứa, làm sai lời hứa”.  
      Chuyện ở tỉnh B, một ông quan cấp tỉnh lúc còn đương chức về ứng cử tại địa phương hứa sẽ tạo mọi điều kiện để làm một cây cầu bê tông thay cái cầu bằng tre gỗ bắc qua con sông đào làng nọ. Cử tri khấp khởi dồn phiếu bầu cho ông. Khi trúng rồi, ông được bổ nhiệm quyền cao, chức trọng hơn, mải việc khác nên ông quên luôn cái lời hứa như dao chém đá ngày trước. Cho đến khi ông về hưu, cái cầu ấy vẫn bằng tre, gỗ. Một lần, ông bảo thằng con trai đèo xe máy qua làng nọ để dự đám cưới. Chẳng biết có phải do nó tay lái non hay do cây cầu ọp ẹp, bố con ông rơi tõm xuống con sông đào. Sau lần ấy ông tìm gặp “mấy cậu đàn em đương chức” nạt nộ: “Các cậu có biết làng nọ còn một cây cầu tre, gỗ không an toàn không? Sao các cậu vô cảm trước bức xúc của dân thế? Tớ dựng các cậu lên là vì dân cơ mà”. Một “cậu đàn em” cũng chả vừa: “Báo cáo bác, cây cầu ấy nó ọp ẹp từ thời bác còn công tác cơ ạ. Chính bác đã hứa thay bằng cầu bê tông. Chẳng hiểu vì sao bác không làm. Bây giờ chúng em mà làm lại sợ phạm huý”. Ông điếng cả mặt, nhưng vẫn tỉnh bơ bào chữa: “Tớ đâu có hứa”. Vậy là cả người cũ và người mới họ đều tỉnh bơ về trách nhiệm với dân. 
      Một vị đại biểu khá tâm huyết của HĐND tỉnh N có ghi chép, thống kê và kết luận: Chỉ có 10% lời hứa được thực hiện đúng, 20% lời hứa thực hiện nửa vời, còn  lại 70% là hứa suông. Có lẽ đây là tình trạng chung không cứ chỉ ở tỉnh N. Nhưng thật kỳ lạ, trước đến nay chưa có ai truy và bị truy trách nhiệm về lời hứa suông. Ngay cả trong kỳ họp của Quốc hội, HĐND, ít có ai chỉ đạo phải lưu lại được lời hứa của kỳ họp trước để kiểm điểm tại kỳ họp sau. Hình như đây là một căn bệnh trầm kha của các cơ quan công quyền, lâu nay không mấy ai tự sửa chữa, hoặc người có thẩm quyền để ý xử lý. Một điều đáng phải nói đến là trong hệ thống các văn bản pháp luật của nhà nước ta, không có văn bản nào chứa quy phạm quy định chế tài đối với việc hứa không đúng, làm không đúng lời hứa hoặc hứa nhưng không làm… Hậu quả của việc hứa suông rất lớn. Nó không chỉ làm cho uy tín của cá nhân người đại biểu, người đại diện cho cơ quan, tổ chức công quyền suy giảm mà còn làm cho uy tín của các cơ quan nhà nước, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả, hiệu lực công tác quản lý nhà nước, quản lý xã hội. 
      Hứa thế nào? Hứa ở đâu? Hứa đến mức độ nào? Hứa với ai, vì ai? Hứa để nhằm mục đích gì?... Phát ra lời hứa thật dễ và cũng thật khó; trách nhiệm trước hết thuộc về người hứa. Người hứa phải biết mình đang đứng ở vị trí nào, phải có tự trọng, động cơ, mục đích trong sáng và phải tính  xem khả năng có thực hiện lời hứa hay không. Tuy nhiên, để lời hứa thành hiện thực còn cần có sự giúp đỡ, tạo điều kiện từ nhiều yếu tố khác như: Sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức liên quan, sự ủng hộ của dân, cơ chế cho phép, có khi còn phải dùng tới cả các biện pháp cứng theo quy định của pháp luật, hoặc dư luận, quy phạm đạo đức để thực hiện. Ai có quyền giám sát việc thực hiện lời hứa của người đại biểu và người đại diện cơ quan, tổ chức? Đó là nhân dân và các cơ quan dân bầu là Quốc hội và HĐND các cấp. Vì vậy, ngoài sự giám sát, phản ảnh của nhân dân, phải tăng cường hoạt động giám sát, tái giám sát của Quốc hội, HĐND trước kỳ họp, tại kỳ họp và sau kỳ họp một cách chặt chẽ; Công bố công khai lời hứa và kết quả thực hiện lời hứa trên các phương tiện thông tin đại chúng, tạo các điều kiện để nhân dân theo dõi. Xây dựng được các quy phạm pháp luật quy định chế tài đối với việc hứa hẹn và thực hiện... Các biện pháp trên đây chính là “liều thuốc đặc hiệu để điều trị, loại bỏ các lời hứa suông”.

Nguyễn Xuân Diên