Lãnh đạo Mỹ - Trung sẽ có cuộc gặp nhân Hội nghị APEC tại Hàn Quốc?

Những dấu hiệu tích cực

Theo SCMP, nhiều khả năng ông Donald Trump sẽ tới thăm Trung Quốc, có thể là Thượng Hải hoặc một địa điểm khác thay vì Bắc Kinh, trước khi đến dự APEC; hoặc hai nhà lãnh đạo sẽ có cuộc gặp bên lề hội nghị được tổ chức tại thành phố Gyeongju, Hàn Quốc. Trong khi ông Tập Cận Bình đã xác nhận kế hoạch tham dự, sự hiện diện của ông Donald Trump vẫn chưa được công bố chính thức.

Một tín hiệu tích cực cho khả năng diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh là cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên giữa Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio trong khuôn khổ Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN+3 tại Malaysia hồi đầu tháng 7. Đây được xem là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực khôi phục đối thoại cấp cao giữa hai nước. Trước đó, trong một cuộc điện đàm vào tháng trước, ông Tập Cận Bình cũng đã mời Tổng thống Donald Trump và phu nhân sang thăm Trung Quốc, và ông Trump đã đáp lại lời mời này bằng một lời mời tương tự.

Sau cuộc gặp với người đồng cấp Vương Nghị, Ngoại trưởng Rubio phát biểu với báo giới rằng “hai bên đều bày tỏ mong muốn mạnh mẽ” về một cuộc gặp giữa hai nguyên thủ quốc gia.

Theo phân tích của giới quan sát, kịch bản dễ xảy ra nhất là một cuộc gặp tại Trung Quốc trước thềm APEC. Việc chọn Thượng Hải hoặc địa điểm ngoài thủ đô Bắc Kinh được cho là nhằm tạo khác biệt với chuyến thăm cấp nhà nước năm 2017 của ông Trump tới Trung Quốc.

Kỳ vọng tháo gỡ nút thắt trong quan hệ

Giáo sư Diao Daming thuộc Đại học Nhân dân Trung Quốc nhận định: “Nếu điều kiện thuận lợi và bầu không khí phù hợp được thiết lập, bất kỳ hình thức tương tác nào giữa hai nhà lãnh đạo cũng sẽ đóng vai trò tích cực trong việc ổn định và phát triển quan hệ Trung - Mỹ”.

Cùng quan điểm đó, Giám đốc điều hành Quỹ Marshall của Đức tại Mỹ Bonnie Glaser nhận định, phía Trung Quốc tin rằng một cuộc gặp thượng đỉnh sẽ góp phần đem lại sự ổn định hơn cho quan hệ song phương. “Cuộc gặp sẽ tạo cơ hội để ông Tập Cận Bình gây sức ép buộc ông Trump nới lỏng một số hạn chế công nghệ, đồng thời tìm kiếm sự ủng hộ của Washington đối với chính sách “một Trung Quốc”, bà Glaser nói.

Chuyên gia Sun Chenghao thuộc Trung tâm An ninh và Chiến lược quốc tế, Đại học Thanh Hoa đánh giá, một cuộc gặp trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo sẽ có ích trong việc phá vỡ bế tắc về các vấn đề như thuế quan...

“Nếu một số vấn đề then chốt có thể được làm rõ trực tiếp thông qua một hội nghị thượng đỉnh, tôi tin rằng chúng ta sẽ thấy các đột phá tương đối nhanh chóng trong những lĩnh vực cụ thể của quan hệ Trung - Mỹ, nơi các nhà lãnh đạo có thể huy động hiệu quả các nỗ lực ở cấp làm việc”, ông Sun Chenghao nhận định.

Trong khi đó, giáo sư Chen Qi, cũng thuộc Đại học Thanh Hoa cho biết, hai bên thực sự đang nỗ lực tạo dựng môi trường thuận lợi cho một cuộc gặp. “Dù có những biến động nhất định từ tháng 6 tới nay, hai bên vẫn đang cố gắng tạo ra bầu không khí tích cực”, ông nói.

Theo ông, chỉ cần đạt được một mức độ “hợp tác lẫn nhau” nhất định, đặc biệt trên những vấn đề mà ông Trump quan tâm như thương mại và kiểm soát xuất khẩu, hai bên hoàn toàn có thể thúc đẩy được những tương tác tích cực.

Bên sốt sắng, bên thận trọng

Nhiều nhà phân tích nhận định nhà lãnh đạo Mỹ Donald Trump là người "khao khát" cuộc gặp hơn so với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, điều này tạo thế chủ động cho Bắc Kinh.

“Chính Trung Quốc là bên nắm quyền quyết định. Ông Trump có vẻ là người sẵn sàng bay sang Bắc Kinh ngay ngày mai nếu Trung Quốc gật đầu”. “Trung Quốc rất coi trọng nghi thức ngoại giao và muốn mọi thỏa thuận phải được chuẩn bị kỹ lưỡng từ trước, trong khi ông Trump thì sẵn sàng đạt được “một thỏa thuận nhanh”, nhà phân tích cấp cao Jeremy Chan thuộc Eurasia Group nhận định.

Vẫn còn nhiều biến số

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng có nhiều yếu tố có thể làm chệch hướng tiến trình này, đặc biệt là vấn đề Đài Loan hoặc các động thái cứng rắn từ giới chính trị gia diều hâu ở Washington.

“Hội nghị thượng đỉnh sẽ được chuẩn bị kỹ lưỡng và báo trước rõ ràng”, ông Chan nói. “Nhưng chỉ một sai lầm nhỏ cũng có thể khiến mọi thứ đổ vỡ”.

Ông Diao Daming cũng cảnh báo rằng, nếu Mỹ tiếp tục tìm cách “kiềm chế Trung Quốc” hoặc “can thiệp vào vấn đề Đài Loan”, điều đó sẽ tạo ra rào cản cho bất kỳ cuộc gặp nào giữa hai nhà lãnh đạo.

Trung Quốc đã lên tiếng phản đối kế hoạch của nhà lãnh đạo Đài Loan Lai Thanh Đức (William Lai Ching-te) dự kiến quá cảnh qua Mỹ trong chuyến công du tới các nước Mỹ Latin - một động thái được Bắc Kinh xem là khiêu khích.

Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ thuộc Đại học Phục Đán, ông Xin Qiang, cho biết khả năng diễn ra hội nghị thượng đỉnh vẫn còn chưa chắc chắn và Bắc Kinh sẽ theo dõi chặt chẽ cách Washington xử lý việc ông Lai quá cảnh.

“Nếu có những hành động khiêu khích nghiêm trọng trong thời gian ông Lai quá cảnh, hoặc nếu Washington tổ chức đón tiếp quá trọng thị, điều đó có thể xói mòn thiện chí và lòng tin đã khó khăn lắm mới gây dựng được từ trước đến nay”, ông Xin Qiang cảnh báo.

Tuy nhiên, các nhà phân tích dự đoán nhiều khả năng Hội nghị Thượng đỉnh sẽ diễn ra đúng tiến độ, trong đó, cuộc gặp giữa hai Ngoại trưởng Rubio và Vương Nghị là bước đi đầu tiên để chuẩn bị cho tiến trình này và quyết định mới đây của Tổng thống Donald Trump cho phép Nvidia bán chip AI cho Trung Quốc - vấn đề từng bị coi là “lằn ranh đỏ” của Mỹ, được cho là nhằm “tạo bầu không khí hòa dịu” trước Hội nghị Thượng đỉnh.

Nhiều khả năng hai nước sẽ có thêm các cuộc gặp cấp chuyên viên về các vấn đề như kiểm soát xuất khẩu của Mỹ và đất hiếm, cũng như khả năng có thêm cuộc gặp thứ hai giữa Ngoại trưởng Rubio và Vương Nghị để chuẩn bị cho cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo.