Làn sóng công nhận Nhà nước Palestine:Sức ép để giải quyết xung đột Gaza

Đây không chỉ là sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của các quốc gia phương Tây, mà còn phản ánh một chiến lược quốc tế được phối hợp nhằm tháo gỡ khủng hoảng nhân đạo và chính trị kéo dài tại mảnh đất này.

Sự đồng thuận đáng chú ý

Với tuyên bố được Thủ tướng Mark Carney đưa ra ngày 31/7, Canada trở thành quốc gia phương Tây mới nhất, sau Pháp và Anh, lên tiếng về ý định công nhận Nhà nước Palestine và ủng hộ giải pháp hai nhà nước, một cách công khai và có điều kiện.

Tính đến tháng 3/2025, đã có 147 trong số 193 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc (LHQ) chính thức công nhận Nhà nước Palestine. Tuy nhiên, động thái mới nhất đến từ ba cường quốc phương Tây lại mang ý nghĩa đặc biệt. Nó cho thấy xu thế dịch chuyển trong lập trường chính sách của Nhóm 7 nước công nghiệp phát triển (G7) về vấn đề Trung Đông, đặc biệt trong bối cảnh xung đột tại Gaza đã kéo dài 21 tháng qua và gây ra hậu quả nhân đạo nghiêm trọng.

Động thái này cũng diễn ra không lâu sau một loạt hành động ngoại giao phối hợp giữa các nước phương Tây và thế giới Ảrập; trong đó, đáng chú ý là tuyên bố chung của Ngoại trưởng 15 quốc gia (trong đó có Pháp, Canada, Australia, Tây Ban Nha…) ngày 30/7 cho biết “đã công nhận, hoặc bày tỏ mong muốn, hoặc đang cân nhắc tích cực việc công nhận Nhà nước Palestine như một bước thiết yếu hướng tới giải pháp hai nhà nước”, đồng thời kêu gọi các quốc gia khác cùng hưởng ứng.

Ngay trước đó, Hội nghị Quốc tế cấp cao của LHQ tại New York cũng đã ra tuyên bố chung do Pháp và Ảrập Xêút đồng chủ trì, có sự tham gia của các quốc gia chủ chốt như Ai Cập, Jordani, Qatar và Liên đoàn Ảrập. Tuyên bố này lần đầu tiên thể hiện sự đồng thuận giữa các quốc gia phương Tây và Trung Đông về việc cùng hành động, đồng thời lên án cả hành động của Hamas ngày 7/10/2023 lẫn các cuộc tấn công vào dân thường tại Gaza của Israel.

Thay đổi cách tiếp cận

Trong tuyên bố của mình, Thủ tướng Anh Sir Keir Starmer cho biết, Anh sẽ cân nhắc việc công nhận Nhà nước Palestine tại kỳ họp Đại hội đồng LHQ vào tháng 9, nhưng kèm theo điều kiện: Israel phải đồng ý ngừng bắn và có những bước đi cụ thể nhằm chấm dứt tình trạng thảm họa nhân đạo ở Gaza. Việc tuyên bố điều kiện này được giới quan sát nhìn nhận như một tín hiệu rằng Anh không đặt kỳ vọng cao vào thiện chí thay đổi từ phía Israel, quốc gia vốn vẫn đang kiên quyết theo đuổi chính sách quân sự và mở rộng các khu định cư tại Bờ Tây.

Trong khi đó, Canada tập trung áp lực lên Chính quyền Palestine. Thủ tướng Mark Carney nhấn mạnh, việc công nhận Nhà nước Palestine sẽ dựa trên các cam kết cải cách mạnh mẽ từ phía Chính quyền Palestine, bao gồm tổ chức tổng tuyển cử vào năm 2026 mà tổ chức Hamas không được tham gia, và xây dựng một nhà nước phi quân sự. Thủ tướng Canada cũng lên án các hành động của Israel về việc gia tăng tốc độ xây dựng các khu định cư tại Bờ Tây và Đông Jerusalem và ngăn cản viện trợ nhân đạo vào Gaza.

Những tuyên bố này, đặc biệt khi đến từ các nước thành viên G7 và NATO, cũng là những đối tác thân cận của Mỹ, đặt ra một thực tế mới: cộng đồng quốc tế đang tái định hình chiến lược giải quyết xung đột Israel - Palestine, không còn chỉ dựa trên đối thoại song phương hay đàm phán kín, mà thông qua áp lực công khai và phối hợp toàn diện.

Washington trong thế bị cô lập?

Việc Pháp, Anh và Canada cùng lúc tuyên bố thay đổi lập trường về Palestine khiến Mỹ - đồng minh thân cận nhất của Israel rơi vào thế thiểu số trong Hội đồng Bảo an LHQ. Hiện bốn trong năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an đã công khai ủng hộ công nhận Nhà nước Palestine. Mỹ, quốc gia duy nhất còn giữ lập trường dè dặt, đang phải đối mặt với sức ép ngày càng lớn từ cộng đồng quốc tế.

Thực tế, Washington từ lâu đã công nhận Chính quyền Palestine do ông Mahmoud Abbas đứng đầu, nhưng chưa từng công nhận đầy đủ một Nhà nước Palestine. Trong phát biểu mới đây trên chuyên cơ Air Force One, Tổng thống Donald Trump cho biết không hoàn toàn phản đối một Nhà nước Palestine, nhưng “chưa thuộc phe ủng hộ vào thời điểm hiện tại”. Giới phân tích cho rằng, đây là lập trường mang tính trung dung nhằm giữ thế cân bằng giữa quan hệ chiến lược với Israel và áp lực từ các đồng minh châu Âu.

Dù vậy, việc Mỹ tiếp tục giữ vai trò “rào cản” trước nỗ lực quốc tế công nhận Nhà nước Palestine có thể làm gia tăng căng thẳng giữa Washington và các đối tác truyền thống, nhất là khi dư luận toàn cầu ngày càng chỉ trích chính sách của Israel tại Gaza.

Thời điểm quyết định

Một trong những trở ngại khiến nhiều nước phương Tây từ trước đến nay vẫn chần chừ trong việc công nhận Nhà nước Palestine là câu hỏi về năng lực lãnh đạo và tính chính danh của các lực lượng chính trị hiện nay. Hamas - tổ chức kiểm soát Gaza từ năm 2007 bị nhiều nước phương Tây coi là khủng bố, trong khi Chính quyền Palestine do ông Mahmoud Abbas lãnh đạo cũng bị xem là thiếu minh bạch và chưa tổ chức bầu cử tại Bờ Tây kể từ năm 2006.

Tuy nhiên, tình hình xung đột hiện nay tại Gaza đã đặt ra một câu hỏi lớn hơn: nếu thế giới không sớm hành động, liệu còn gì có thể làm nền tảng cho một Nhà nước Palestine trong tương lai? Các cuộc không kích liên tục, sự tàn phá trên diện rộng ở Gaza, cùng với chính sách mở rộng khu định cư của Israel tại Bờ Tây đang đẩy giải pháp hai nhà nước vào thế nguy kịch.

Thủ tướng Canada đã chỉ rõ điều này trong phát biểu: “Việc tiếp tục xây dựng các khu định cư, kế hoạch sáp nhập Bờ Tây, và sự thất bại trong việc cho phép tiếp cận viện trợ nhân đạo ở Gaza đang khiến khủng hoảng trở nên nghiêm trọng hơn bao giờ hết. Không thể chậm trễ thêm trong việc hành động phối hợp để bảo vệ hòa bình, an ninh và nhân phẩm con người”.

Trong bối cảnh này, giới quan sát cho rằng, những tuyên bố gần đây của các cường quốc, tuy chưa phải là công nhận chính thức, đã tạo ra một mặt trận quốc tế rõ ràng, với mục tiêu không chỉ gây sức ép lên Israel mà còn định hình lại tiến trình hòa bình Trung Đông. Thay vì tiếp tục đàm phán không kết quả về việc ngừng bắn, trọng tâm của chiến lược mới là xây dựng bộ máy quản trị và thiết lập cơ sở an ninh để phục vụ tái thiết Gaza và chuẩn bị cho một giải pháp lâu dài.

Israel đã lên tiếng cho rằng các động thái quốc tế hiện nay là “phần thưởng cho Hamas” và gây tổn hại tới nỗ lực ngừng bắn. Tuy nhiên, thiết lập một cấu trúc chính trị mới, mang tính đại diện, hợp pháp và phi bạo lực là điều mà cả phương Tây lẫn thế giới Ảrập đang cùng nhau thúc đẩy.

“Bảo vệ giải pháp hai nhà nước đồng nghĩa với việc đứng về phía tất cả những ai lựa chọn hòa bình thay vì bạo lực và khủng bố, tôn trọng khát vọng của họ về việc chung sống hòa bình giữa Israel và Palestine là con đường duy nhất hướng tới một tương lai an toàn và thịnh vượng”, Thủ tướng Canada Mark Carney kết luận.