Làn sóng biểu tình của Gen Z tại Nepal: Từ cấm mạng xã hội đến khủng hoảng chính trị
Trong những ngày qua, Thủ đô Kathmandu và nhiều thành phố lớn của Nepal đã chứng kiến cuộc biểu tình quy mô chưa từng có do giới trẻ Gen Z khởi xướng - bắt nguồn từ sự phản ứng với lệnh chặn các nền tảng mạng xã hội, phong trào nhanh chóng lan rộng để lại những hệ quả sâu sắc về chính trị, an ninh và xã hội.
Nguyên nhân khởi phát
Ngòi nổ của làn sóng biểu tình là quyết định của Chính phủ Nepal tạm thời chặn truy cập nhiều nền tảng mạng xã hội, với lý do các công ty công nghệ không tuân thủ quy định đăng ký và gia tăng lo ngại về tin giả. Tuy nhiên, đối với nhiều người trẻ, động thái này bị coi là hạn chế quyền tự do ngôn luận đồng thời khơi dậy làn sóng bất mãn vốn âm ỉ liên quan đến vấn đề tham nhũng và thiếu hụt cơ hội kinh tế.
“Chúng tôi không chỉ phản đối việc ngăn chặn quyền truy cập mạng xã hội, mà muốn một Chính phủ minh bạch và lắng nghe tiếng nói của thế hệ trẻ", một sinh viên đại học ở Kathmandu chia sẻ với báo chí địa phương.
Ban đầu, các cuộc biểu tình chỉ mang tính chất ôn hòa với quy mô khoảng nghìn học sinh, sinh viên giương biểu ngữ phản đối. Nhưng chỉ trong vài ngày, nhiều điểm nóng đã xảy ra đụng độ dữ dội giữa người biểu tình và lực lượng an ninh. Tại khu vực Singha Durbar - trung tâm hành chính của Nepal, một phần công trình đã bị phóng hỏa.
Theo các báo cáo ban đầu, ít nhất 19 người thiệt mạng. Một số nguồn tin quốc tế sau đó đã nâng con số lên trên 20 và hàng trăm người bị thương. Hiện nay do diễn biến phức tạp và khác biệt trong báo cáo từ chính quyền, bệnh viện và các tổ chức quốc tế, việc thống kê chính xác con số vẫn gặp nhiều khó khăn
Khủng hoảng chính trị
Làn sóng phản đối không chỉ đặt ra vấn đề an ninh mà còn đẩy Nepal vào khủng hoảng chính trị sâu sắc. Thủ tướng K.P. Sharma Oli đã tuyên bố từ chức dưới áp lực đường phố và sự sụp đổ lòng tin vào nội các. Tuy nhiên, khoảng trống quyền lực để lại hiện chưa có lời giải rõ ràng.
Một bộ phận người biểu tình đề xuất lựa chọn cựu Chánh án Tòa án Tối cao Sushila Karki làm lãnh đạo tạm thời nhằm tổ chức bầu cử sớm, song đề xuất này gây nhiều tranh cãi cả trong giới chính trị lẫn trong xã hội. Một số đảng đối lập ủng hộ phương án “chính phủ trung lập” để khôi phục lòng tin, trong khi các nhóm bảo thủ lo ngại rằng việc thay đổi quá nhanh có thể làm rạn nứt thêm hệ thống chính trị vốn đã mong manh.
Thủ tướng lâm thời. Ảnh: X/@airnewsalerts
Quân đội Nepal, lực lượng vốn hiếm khi can thiệp trực tiếp vào chính sự, đã được triển khai tại các khu vực trọng yếu nhằm khôi phục trật tự và bảo đảm an ninh. Điều này càng làm dấy lên câu hỏi về ranh giới giữa an ninh và dân sự, cũng như nguy cơ tái diễn tình trạng chính trị bất ổn từng kéo dài ở Nepal trong quá khứ.
Triển vọng phía trước
Cuộc biểu tình này cho thấy thế hệ trẻ Nepal, đặc biệt là Gen Z, không chỉ quan tâm đến các quyền tự do trực tuyến mà còn mong muốn sự thay đổi căn bản về quản trị quốc gia. Trong ngắn hạn, tình hình vẫn còn bất ổn khi các bên chưa đạt được đồng thuận về phương án chuyển tiếp quyền lực.
Trong những diễn biến mới nhất, Chính phủ đã gỡ bỏ lệnh cấm truy cập mạng xã hội sau sức ép từ đường phố, đồng thời cam kết hỗ trợ y tế miễn phí cho người bị thương và bồi thường cho gia đình nạn nhân. Các nguồn tin quốc tế cho biết, số người thiệt mạng đã tăng lên khoảng 30, với hơn 1.000 người bị thương, trong đó phần lớn đã xuất viện.
Quân đội hiện tiếp tục tuần tra các khu vực trọng yếu, còn sân bay quốc tế Tribhuvan đã mở cửa trở lại sau hai ngày tê liệt. Bên cạnh đó, một số cuộc đối thoại sơ bộ giữa các đại diện phong trào Gen Z và chính quyền được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội tìm kiếm giải pháp ổn định.
Trong khi đó, việc ai sẽ lãnh đạo giai đoạn chuyển tiếp vẫn còn bỏ ngỏ. Giữa áp lực cải tổ và nỗi lo bất ổn kéo dài, dư luận trong và ngoài nước đang dõi theo chặt chẽ những bước đi tiếp theo, từ khả năng thành lập chính phủ tạm thời, đến đối thoại giữa các đại diện phong trào Gen Z và giới lãnh đạo truyền thống. Cách thức Nepal xử lý khủng hoảng lần này sẽ là phép thử quan trọng cho nền dân chủ non trẻ của quốc gia Nam Á.
