Kinh tế số - trụ cột để tăng trưởng hai con số

Động lực mới cho tăng trưởng

Khi các trụ cột tăng trưởng truyền thống như xuất khẩu, FDI hay tiêu dùng nội địa có dấu hiệu chững lại, kinh tế số nổi lên như một động lực quan trọng, mang lại triển vọng tăng trưởng nhanh và bền vững cho Việt Nam. Báo cáo quý II/2025 của Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định, nếu được khai thác đúng hướng, kinh tế số có thể tạo đột phá tương tự như Hàn Quốc hay Trung Quốc từng đạt được trong giai đoạn “cất cánh”.

Hiện nay, đóng góp của kinh tế số vào GDP Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 14,26% (năm 2022), dù tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 16,18%/năm – cao gấp đôi tăng trưởng GDP cả nước. Trong khi đó, Thái Lan đặt mục tiêu đạt 30% GDP từ kinh tế số vào năm 2027; Trung Quốc đã đạt gần 41,5% từ năm 2022. Việt Nam rõ ràng còn dư địa rất lớn để bứt phá.

Một nghiên cứu chỉ ra rằng, kinh tế số tăng 1% có thể giúp GDP tăng thêm 0,45 - 0,5%, cao hơn mức đóng góp của vốn đầu tư hay xuất khẩu. Đây là lý do cần xác lập kinh tế số là trụ cột chiến lược, không chỉ trong chiến lược phát triển kinh tế mà cả trong cải cách thể chế, chính sách, và mô hình quản trị nhà nước.

Mặc dù một số lĩnh vực như thương mại điện tử, fintech… phát triển nhanh, nhưng các ngành then chốt như công nghiệp số, sản xuất thông minh hay hạ tầng dữ liệu vẫn đang bị bỏ ngỏ. Đáng chú ý, phần lớn giá trị trong nền kinh tế số hiện nay đến từ các doanh nghiệp nước ngoài, trong khi doanh nghiệp nội địa vẫn đóng vai trò khá mờ nhạt trong chuỗi giá trị.

Đây là điểm nghẽn lớn cần được giải quyết, bởi chỉ khi doanh nghiệp Việt sở hữu nền tảng, dữ liệu và năng lực làm chủ công nghệ mới như AI, blockchain, điện toán đám mây…, thì mới có thể tạo ra giá trị thực sự và bền vững từ kinh tế số.

Cần tư duy xuyên ngành và cơ quan điều phối đủ quyền lực

Việt Nam đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030. Nhóm nghiên cứu của Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, để đạt mục tiêu này, cần một cách tiếp cận xuyên ngành, liên thông toàn diện giữa các lĩnh vực. Không thể kỳ vọng chuyển đổi số sẽ thành công nếu mỗi bộ, ngành, địa phương phát triển theo cách riêng biệt, thiếu sự điều phối tập trung. Vì vậy, việc thành lập một cơ quan điều phối quốc gia về chuyển đổi số và kinh tế số có đủ thẩm quyền và nguồn lực là yêu cầu cấp thiết. Vai trò “nhạc trưởng” của Chính phủ cần thể hiện rõ hơn, nhằm tránh tình trạng cát cứ, chồng chéo trong triển khai các chương trình số hóa.

Nhóm nghiên cứu cũng cho rằng, cần hoàn thiện thể chế pháp lý về kinh tế số, bao gồm luật hóa các quy định về dữ liệu, giao dịch số, bảo vệ thông tin cá nhân, thuế số và các cơ chế tài chính mới phù hợp với mô hình kinh doanh số. Cơ quan nhà nước cần chuyển từ vai trò “kiểm soát” sang “đồng hành”, hỗ trợ hình thành hệ sinh thái số lành mạnh.

Về hạ tầng, Việt Nam cần đẩy nhanh tiến độ triển khai mạng 5G, mở rộng cáp quang hóa đến vùng sâu, vùng xa; phát triển trung tâm dữ liệu quốc gia, nền tảng định danh số, thanh toán số, và đặc biệt là cơ chế chia sẻ dữ liệu công - tư. Trục dữ liệu quốc gia cần được thiết kế để vừa bảo đảm liên thông, vừa bảo vệ an toàn thông tin.

Cuối cùng, nhân lực là chìa khóa then chốt. Cần cải cách chương trình đào tạo công nghệ trong các trường đại học theo hướng thực hành, sát nhu cầu thị trường; đồng thời triển khai các trung tâm đào tạo kỹ năng số cho doanh nghiệp nhỏ, cán bộ công quyền và người lao động. Bên cạnh đó, khuyến khích đầu tư vào R&D và gắn kết chặt chẽ giữa viện - trường - doanh nghiệp để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Các kịch bản tăng trưởng cho thấy: nếu đạt tốc độ tăng trung bình 15 - 19%/năm, khu vực kinh tế số hoàn toàn có thể trở thành đầu tàu kéo GDP tăng hai con số. Nhưng điều này chỉ xảy ra nếu Việt Nam hành động quyết liệt, đầu tư đúng hướng và kiến tạo được một hệ sinh thái số toàn diện, đổi mới và bền vững.