Kiểm soát thuốc lá điện tử: Cần chế tài mạnh mẽ và sự phối hợp đồng bộ

Nguy hại hơn, thuốc lá điện tử đang núp sau vỏ bọc của những sản phẩm thời thượng, đẹp mắt để xâm nhập môi trường học đường, đặt ra những thách thức lớn đối với công tác quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

"Món đồ chơi" chết người và nguy cơ tiềm ẩn

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nicotine trong thuốc lá điện tử không chỉ gây nghiện cao mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ của trẻ vị thành niên. Báo cáo năm 2023 của Bộ Y tế Việt Nam đã gióng lên hồi chuông cảnh báo: tỷ lệ học sinh trung học sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng gấp đôi chỉ sau 3 năm, với hơn 26% từng thử ít nhất một lần.

Nguy cơ không chỉ dừng lại ở nicotine. Nhiều sản phẩm còn chứa các hóa chất gây ung thư, gây tổn thương phổi và tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến sử dụng ma túy tổng hợp. Tuy nhiên, những cảnh báo này dường như vẫn chưa đủ sức nặng trước sự lôi cuốn từ những video quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội.

Từ TikTok, YouTube đến Facebook, các đoạn clip đánh giá thiết bị, hướng dẫn sử dụng được lan truyền chóng mặt, nhắm thẳng vào tâm lý tò mò, thích khám phá của giới trẻ. Chỉ với vài cú nhấp chuột, người xem có thể dễ dàng tiếp cận các đường dẫn bán hàng hoặc liên hệ mua qua tin nhắn cá nhân.

Chị Mai Anh (Từ Liêm, Hà Nội), một phụ huynh có con đang học cấp 3, chia sẻ sự bất lực của mình: "Các cháu tự do mua bán, đưa đẩy lẫn nhau. Mẫu mã nhỏ gọn như thỏi son, bút viết nên rất khó kiểm soát. Dù gia đình đã phối hợp với nhà trường, con tôi vẫn lén lút sử dụng."

Nhiều phụ huynh khác cũng phản ánh việc con em họ dễ dàng mua hàng qua mạng, được giao tận nhà, thậm chí được bạn bè tặng như một món quà sinh nhật. Một số học sinh cho rằng, với mùi hương trái cây dễ chịu, thuốc lá điện tử không gây hôi miệng như thuốc lá truyền thống nên họ nghĩ là vô hại.

Khoảng trống pháp lý và giải pháp đa chiều

Mặc dù đã có Nghị quyết cấm, việc xử lý hành vi mua bán thuốc lá điện tử trên không gian mạng vẫn gặp nhiều vướng mắc. Theo đại diện Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), các chế tài hiện nay chỉ mới áp dụng cho hành vi kinh doanh hàng lậu hoặc không rõ nguồn gốc, chưa có khung pháp lý riêng để xử lý việc quảng cáo, môi giới mua bán trên mạng.

Những kẽ hở pháp lý này đang vô tình tạo điều kiện cho các đối tượng tiếp tục khai thác môi trường mạng để tiếp cận, dụ dỗ người tiêu dùng trẻ tuổi. Việc mua bán thuốc lá điện tử trên mạng xã hội không chỉ là hành vi kinh doanh trái pháp luật mà còn là hành vi chống lại chính sách kiểm soát sức khỏe cộng đồng của Nhà nước.

Trước tình hình này, các chuyên gia y tế công cộng khuyến nghị cần một giải pháp tổng thể, kết hợp cả việc siết chặt pháp lý và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các nền tảng mạng xã hội phải có trách nhiệm và thực hiện các biện pháp quyết liệt hơn để ngăn chặn hoạt động quảng bá, giao dịch sản phẩm bị cấm.

Đại diện một trường THPT học tại Hà Nội cũng bày tỏ mong muốn cần có hỗ trợ nhiều hơn từ các cơ quan chức năng. "Nhà trường không thể đơn độc trong cuộc chiến này. Chúng tôi rất cần sự phối hợp cụ thể từ ngành y tế, công an để xử lý các đầu mối bán hàng online, quảng cáo trá hình".

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cũng đề xuất bổ sung các tiết học kỹ năng sống, kỹ năng từ chối cám dỗ vào chương trình giáo dục. Việc cha mẹ gần gũi, lắng nghe và phát hiện sớm các biểu hiện bất thường của con cũng là yếu tố then chốt trong phòng ngừa.

Cuộc chiến chống lại thuốc lá điện tử đòi hỏi sự đồng lòng, vào cuộc mạnh mẽ của toàn xã hội. Chỉ khi các cơ quan chức năng, nhà trường và gia đình cùng hành động quyết liệt, không khoan nhượng mới có thể bảo vệ thế hệ tương lai của đất nước khỏi những cạm bẫy nguy hiểm"thời thượng" này.