Khủng hoảng chính trị ở Mông Cổ:Cơ hội để cải tổ

Thủ tướng Mông Cổ Luvsannamsrai Oyun-Erdene chính thức từ chức sau khi ông chỉ nhận được 44 phiếu ủng hộ trên tổng số 82 phiếu cần thiết trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội. Động thái này diễn ra trong bối cảnh quốc gia này chứng kiến làn sóng biểu tình lan rộng trên toàn quốc suốt nhiều tuần, phản ánh sự bất mãn ngày càng gia tăng trong dân chúng - đặc biệt là giới trẻ - trước vấn nạn tham nhũng và tình trạng bất công xã hội.

Bước ngoặt chính trị

Theo các nguồn tin nội bộ, nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ chính trị của ông Oyun-Erdene là các cáo buộc liên quan đến con trai ông - Temuulen - người bị dư luận tố cáo có lối sống xa hoa bất thường. Dù chưa có kết luận chính thức từ cơ quan điều tra, vụ việc đã nhanh chóng thổi bùng sự phẫn nộ trong xã hội, nơi tầng lớp trung lưu và người lao động ngày càng chịu áp lực bởi lạm phát, giá nhà tăng cao và cơ hội việc làm thu hẹp.

Các cuộc biểu tình nổ ra từ giữa tháng 5, ban đầu do các nhóm sinh viên tổ chức, đã nhanh chóng lan rộng với sự tham gia của hàng chục nghìn người. Các khẩu hiệu như “Không khoan nhượng với tham nhũng” và “Công bằng cho thế hệ trẻ” xuất hiện dày đặc trên các tuyến phố trung tâm thủ đô Ulaanbaatar. Sức ép từ dư luận kết hợp với những chia rẽ trong nội bộ đảng Nhân dân Mông Cổ (MPP) cầm quyền, đã buộc Quốc hội phải tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm sớm hơn dự kiến.

Giới phân tích nhận định, việc ông Oyun-Erdene từ chức là một bước ngoặt lớn đối với nền chính trị Mông Cổ - một quốc gia dân chủ non trẻ, vốn đang nỗ lực cân bằng giữa phát triển kinh tế và cải cách thể chế. Trong nhiệm kỳ của mình, ông từng được xem là gương mặt cải cách, cam kết hiện đại hóa hạ tầng và tăng cường minh bạch trong quản lý tài nguyên quốc gia. Tuy nhiên, những lùm xùm vừa qua cho thấy khoảng cách giữa lời hứa chính trị và thực tiễn vẫn là thách thức lớn tại Mông Cổ.

Trong phát biểu sau kết quả bỏ phiếu, ông Oyun Erdene bày tỏ vinh dự được phục vụ đất nước trong giai đoạn khó khăn và khẳng định sự liêm chính của mình, song ông cũng thừa nhận sai lầm khi “dành quá nhiều thời gian cho các dự án lớn trong khi không chú ý đầy đủ đến các vấn đề xã hội và nội chính”.

Từ bất ổn chính trị âm ỉ...

Giới quan sát trong và ngoài nước nhận định, việc Thủ tướng Luvsannamsrain Oyun-Erdene từ chức không chỉ là hệ quả trực tiếp từ áp lực dư luận và Quốc hội Mông Cổ, mà còn phản ánh một thực trạng sâu sắc hơn - sự bất ổn chính trị mang tính hệ thống đang âm ỉ trong lòng nền dân chủ non trẻ của quốc gia này. Đây là lần thứ hai trong vòng 4 năm qua, một thủ tướng phải từ bỏ vị trí giữa nhiệm kỳ, là tiếng chuông cảnh báo về tính ổn định và bền vững của thể chế chính trị tại Mông Cổ.

Sự kiện lần này càng làm nổi bật những điểm yếu cố hữu trong hệ thống chính trị của nước này, đặc biệt là trong khâu kiểm soát và giám sát quyền lực. Mặc dù Chính phủ đã tiến hành một số cải cách thể chế, như việc tăng số nghị sĩ Quốc hội lên 126 ghế vào năm 2024 nhằm tăng cường tính đại diện và cân bằng quyền lực, song các nỗ lực đó đến nay vẫn chưa đủ để giải quyết triệt để vấn nạn tham nhũng và tình trạng thiếu minh bạch trong quản trị nhà nước.

Các chuyên gia chính trị trong nước cảnh báo rằng, thực trạng “cải cách hình thức” nhưng thiếu giám sát thực chất đang khiến niềm tin của người dân đối với chính phủ và đảng cầm quyền ngày càng giảm. Trong bối cảnh đó, làn sóng biểu tình của giới trẻ không đơn thuần là phản ứng đối với một cá nhân hay một bê bối, mà là dấu hiệu rõ ràng của một cuộc khủng hoảng niềm tin mang tính hệ thống. Nếu không có những thay đổi quyết liệt và thực chất về cách vận hành quyền lực, Mông Cổ sẽ đối mặt với nguy cơ rơi vào vòng xoáy bất ổn chính trị kéo dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng vị thế quốc tế của quốc gia này.

... đến rủi ro kinh tế

Bên cạnh tác động sâu rộng đến đời sống chính trị, việc ông Oyun-Erdene từ chức cũng khiến nền kinh tế quốc gia này đối mặt với những thách thức không nhỏ - đặc biệt là trong bối cảnh đang phụ thuộc nhiều vào đầu tư nước ngoài và xuất khẩu khoáng sản. Giới phân tích cảnh báo rằng, bất ổn chính trị kéo dài có thể làm gia tăng lo ngại trong cộng đồng doanh nghiệp quốc tế, khiến dòng vốn đầu tư mới bị đình trệ và ảnh hưởng tiêu cực đến các dự án khai thác tài nguyên trọng điểm.

Mông Cổ hiện sở hữu trữ lượng khoáng sản phong phú, trong đó mỏ đồng và vàng Oyu Tolgoi - do tập đoàn Rio Tinto điều hành - được coi là “trụ cột kinh tế”, đóng góp tới gần 1/3 GDP quốc gia. Dự án này từng là biểu tượng cho nỗ lực hội nhập và phát triển bền vững của Mông Cổ trên trường quốc tế. Tuy nhiên, theo The Australian, những biến động chính trị gần đây đã khiến nhiều nhà đầu tư đặt dấu hỏi về tính nhất quán trong chính sách và khả năng duy trì môi trường pháp lý ổn định.

Trong ngắn hạn, nền kinh tế Mông Cổ đứng trước nguy cơ đình trệ do khoảng trống lãnh đạo có thể làm gián đoạn các kế hoạch ngân sách, cải cách hành chính và chiến lược thu hút đầu tư nước ngoài - những yếu tố then chốt để duy trì đà phát triển kinh tế. Mặc dù giá than đá - một mặt hàng xuất khẩu chủ lực - tăng trong thời gian qua đã góp phần cải thiện cán cân tài chính, nhưng sự phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc khiến Mông Cổ dễ tổn thương trước biến động kinh tế khu vực và toàn cầu.

Các chuyên gia kinh tế cảnh báo, nếu Chính phủ mới không nhanh chóng tái khẳng định cam kết với cộng đồng doanh nghiệp và khôi phục lòng tin trong nước, Mông Cổ có thể bỏ lỡ các cơ hội phát triển trong giai đoạn tài nguyên đang được định giá cao. Hậu quả không chỉ dừng lại ở tăng trưởng kinh tế ngắn hạn mà còn ảnh hưởng lâu dài đến uy tín quốc gia, làm suy giảm vị thế Mông Cổ như một điểm đến đầu tư ổn định và đáng tin cậy trên thị trường quốc tế.

Cơ hội phía trước

Theo các chuyên gia, bối cảnh bất ổn chính trị hiện nay cũng tiềm ẩn những cơ hội để quốc gia này tái cấu trúc hệ thống chính trị, hướng tới một nền dân chủ thực chất và một nền kinh tế phát triển bền vững hơn.

Làn sóng biểu tình ôn hòa do giới trẻ khởi xướng gần đây được đánh giá là một dấu hiệu tích cực, cho thấy một xã hội dân sự tại Mông Cổ đang dần lớn mạnh, chủ động hơn trong việc yêu cầu sự minh bạch và trách nhiệm giải trình từ giới lãnh đạo.

Hiện nay, công chúng và giới quan sát đang theo dõi chặt chẽ quá trình lựa chọn lãnh đạo mới - nhân vật sẽ đóng vai trò then chốt trong việc định hướng đất nước vượt qua hàng loạt thách thức, từ kiểm soát lạm phát, cải thiện mức sống, đến khôi phục lòng tin công chúng và củng cố các cơ chế giám sát minh bạch trong bộ máy hành chính. Theo quy định hiện hành, Quốc hội có thời hạn 30 ngày để chỉ định Thủ tướng kế nhiệm.

Trong số những ứng viên tiềm năng, ông Dashzegviin Amarbayasgalan - Chủ tịch Quốc hội và cựu Tổng Thư ký đảng Nhân dân Mông Cổ - nổi lên như một gương mặt sáng giá. Ông được đánh giá là nhà lãnh đạo trẻ, có kinh nghiệm và tư duy cải cách, từng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhiều sáng kiến đổi mới trong nội bộ đảng cầm quyền.

Trong thời điểm chuyển giao quyền lực, nếu Chính phủ kế nhiệm biết tận dụng cơ hội để tái khẳng định cam kết cải cách, chống tham nhũng và ổn định môi trường đầu tư, Mông Cổ hoàn toàn có thể giữ vững niềm tin từ cộng đồng quốc tế. Việc thiết lập một chính phủ minh bạch, có khả năng đối thoại với người dân sẽ là chìa khóa giúp quốc gia này vượt qua khủng hoảng và mở ra một chương mới cho tiến trình dân chủ hóa.