Không ngừng đổi mới toàn diện việc xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước

Quốc hội quyết định nhiều vấn đề quan trọng của đất nước

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu rõ, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước là một trong những chức năng cơ bản của Quốc hội. Trong quá trình hình thành và phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội nước ta đã không ngừng hoàn thiện, tích cực và chủ động trong việc xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; đồng thời việc Quốc hội quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước ngày càng được xác định cụ thể trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là trong các bản Hiến pháp.

Hiến pháp năm 1946 đã khẳng định cơ sở pháp lý của Quốc hội (là Nghị viện nhân dân) trong quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, đặc biệt là trong việc thành lập Chính phủ hợp hiến, hợp pháp do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.

Hiến pháp năm 1959 đã quy định 13 quyền hạn của Quốc hội liên quan đến việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Hiến pháp năm 1980 tiếp tục nhấn mạnh, khái quát các quyền của Quốc hội tại một điều riêng. Hiến pháp năm 1992 đã kế thừa, sửa đổi, bổ sung một số quyền của Quốc hội, trong đó bổ sung quyền quyết định các vấn đề xã hội, quốc phòng, an ninh.

Hiến pháp năm 2013 tiếp tục kế thừa, làm rõ hơn những vấn đề quan trọng của đất nước thuộc thẩm quyền của Quốc hội quyết định, theo đó các vấn đề quan trọng của đất nước được khái quát thành 3 nhóm.

Về thực tiễn hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước của Quốc hội trong 80 năm qua, Chủ nhiệm Ủy ban Phan Văn Mãi nhấn mạnh, từ năm 1945 đến nay, Quốc hội đã quyết nghị các vấn đề quan trọng liên quan đến bộ máy nhà nước và nhân sự cấp cao, thường là tại kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khóa mới. Đồng thời, Quốc hội đã quyết nghị nhiều vấn đề liên quan đến nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính, từ 69 đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 1945 xuống 38 đơn vị năm 1978 và đến năm 2025 giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố.

Quốc hội cũng xem xét, quyết định kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) 5 năm và tiếp đó là kế hoạch hàng năm; quyết định dự toán ngân sách nhà nước (NSNN), phân bổ ngân sách Trung ương (NSTW) hàng năm và phê duyệt quyết toán NSNN; quyết định chủ trương đầu tư các chương trình mục tiêu quốc gia, kế hoạch tài chính quốc gia 5 năm, kế hoạch đầu tư công trung hạn; quyết định các chính sách liên quan đến thu NSNN, miễn, giảm thuế; quyết định, điều chỉnh kế hoạch vay, trả nợ công 5 năm. Những nội dung liên quan đến chính sách cơ bản về tiền tệ quốc gia do Quốc hội quyết định được lồng ghép trong các nghị quyết về KT-XH như chỉ tiêu về tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI), những định hướng cơ bản trong điều hành chính sách tiền tệ…

Quốc hội cũng xem xét, quyết nghị chủ trương đầu tư nhiều dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, nhất là giao thông, năng lượng, có tác động lớn đến phát triển KT-XH cả nước, các vùng và địa phương; quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất quốc gia qua các thời kỳ, đáp ứng yêu cầu về đất đai cho các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển KT-XH, quốc phòng, an ninh; quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt. Quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến lĩnh vực xã hội, tôn giáo, đối ngoại, quốc phòng, an ninh…

Đổi mới toàn diện việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước

Chủ nhiệm Ủy ban Phan Văn Mãi khẳng định, trong 80 năm qua, Quốc hội đã không ngừng đổi mới toàn diện việc xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và đạt được nhiều dấu ấn nổi bật, thể hiện ở các khía cạnh sau:

Đổi mới toàn diện việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước ngày càng được quy định đầy đủ, thống nhất, đồng bộ trong các luật, nghị quyết… của Quốc hội.

Việc thảo luận tại Hội trường về thực hiện nhiệm vụ KT-XH được bố trí thời gian thỏa đáng; chất lượng thảo luận, tranh luận ngày càng được nâng cao; tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của Quốc hội.

Chất lượng quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước ngày càng được nâng cao, bảo đảm lợi ích quốc gia, phù hợp với ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, giữ vững ổn định chính trị, tăng cường hội nhập quốc tế.

Số lượng nghị quyết về các vấn đề quan trọng của đất nước do Quốc hội ban hành qua các khóa ngày càng tăng.

Bên cạnh các kết quả đạt được, Chủ nhiệm Ủy ban Phan Văn Mãi cũng thẳng thắn nhìn nhận, việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước của Quốc hội còn một số tồn tại, hạn chế, như: quy trình, thủ tục của Quốc hội quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước còn quy định trong các văn bản pháp luật khác nhau; quy trình, thủ tục triển khai thực hiện khác nhau; nhiều nội dung có thời gian chuẩn bị gấp, ảnh hưởng đến công tác triển khai các hoạt động thẩm tra theo quy định; giám sát kết quả thực thi các nghị quyết cũng còn những hạn chế nhất định…

Phát huy dân chủ, tăng cường sự tham gia trực tiếp của Nhân dân vào quá trình quyết định của Quốc hội

Để tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước của Quốc hội trong kỷ nguyên mới, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính kiến nghị một số giải pháp sau:

Về tổng thể, cần bảo đảm tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng đi đôi với đổi mới phương thức quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy định của pháp luật về hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, bảo đảm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, giải quyết nhanh những vấn đề phát sinh theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

Tiếp tục đổi mới và hoàn thiện hoạt động thẩm tra, cách thức tổ chức, điều hành, thảo luận tại kỳ họp Quốc hội; nâng cao chất lượng cơ sở dữ liệu, thông tin phục vụ việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, đổi mới căn bản chế độ cung cấp và xử lý thông tin cho đại biểu Quốc hội.

Các cơ quan của Quốc hội chủ động nắm bắt thông tin từ sớm, từ xa, bảo đảm đủ thời gian nghiên cứu, thẩm tra có chất lượng, hiệu quả để tham mưu cho Quốc hội xem xét, quyết định.

Công tác giám sát, giám sát lại việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước phải được chú trọng, tăng cường; hoạt động chất vấn và giám sát việc thực hiện lời hứa của các thành viên Chính phủ, trưởng ngành sau chất vấn cần phải tiếp tục đổi mới và được thực hiện thường xuyên, liên tục.

Kiện toàn tổ chức và nhân sự của Quốc hội, nâng cao năng lực của đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Tiếp tục nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội thực sự tiêu biểu, đủ đức, đủ tài, xứng đáng đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân, thay mặt Nhân dân quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Phát huy dân chủ, tăng cường sự tham gia trực tiếp của Nhân dân vào quá trình quyết định của Quốc hội. Phát huy mạnh mẽ mạng lưới các cơ quan hợp tác, phối hợp; phát triển đội ngũ cộng tác viên, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý…

Về giải pháp đối với lĩnh vực kinh tế - xã hội, tài chính, ngân sách, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính kiến nghị, tiếp tục hoàn thiện các chỉ tiêu trong nghị quyết về KT-XH. Nghiên cứu, xác định rõ phạm vi quyết định thuộc thẩm quyền Quốc hội và Chính phủ theo hướng: giảm bớt những chỉ tiêu có tính tuân thủ, mở rộng những chỉ tiêu mang tính định hướng cho công tác điều hành của Chính phủ; nghiên cứu hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu theo hướng thay thế những chỉ tiêu không còn phù hợp, nhằm kịp thời đáp ứng với sự thay đổi nhanh chóng của môi trường KT-XH cũng như phù hợp với thông lệ quốc tế. Đồng thời, gắn các mục tiêu phát triển với các quyết sách thuộc thẩm quyền của Quốc hội hoặc khuyến nghị những giải pháp thuộc công tác điều hành của Chính phủ.

Cụ thể hóa các cam kết quốc tế trong các mục tiêu, chỉ tiêu trong kế hoạch hàng năm và 5 năm, thể hiện quyết tâm trong việc thực hiện những cam kết với cộng đồng quốc tế.

Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật về lĩnh vực tài chính, ngân sách; tăng cường tính công khai, minh bạch qua các cuộc giải trình, chất vấn… trực tiếp về các nội dung liên quan đến lĩnh vực tài chính, ngân sách.

Đối với hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng về quốc phòng, an ninh, chính sách cơ bản về đối ngoại, chính sách dân tộc, tôn giáo, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề xuất, tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về quốc phòng, an ninh quốc gia, biên giới quốc gia, an ninh phi truyền thống, phòng thủ dân sự, công nghiệp quốc phòng - an ninh.

Sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về chính sách dân tộc, tôn giáo theo hướng quy định rõ những chính sách dân tộc, chính sách tôn giáo cần trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Bảo đảm Quốc hội quyết định các chính sách phù hợp với phát triển KT-XH của đất nước, xu thế của thế giới, đồng thời bảo đảm giữ gìn hòa bình, độc lập, chủ quyền quốc gia, dân tộc.

Trong công tác sắp xếp địa giới, đơn vị hành chính, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị, nghiêm túc quán triệt định hướng, yêu cầu tại các nghị quyết, kết luận của Đảng; đồng thời, nghiên cứu đóng góp những giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hệ thống chính trị và tổ chức bộ máy.