Khoét sâu mâu thuẫn

Nút thắt mới

Chiến dịch Nhành ôliu do Thổ Nhĩ Kỳ phát động được tiến hành cả trên không và trên bộ ở Afrin, một thành phố nhỏ thuộc tỉnh Aleppo, Bắc Syria. Đây là khu vực có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng đối với Ankara, do nằm tiếp giáp với biên giới giữa Syria và Thổ Nhĩ Kỳ. Hơn nữa, Afrin còn là địa bàn nằm dưới sự kiểm soát của Các đơn vị Bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG), một trong những đồng minh quan trọng của Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố ở Syria. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ coi YPG là cánh tay nối dài của PKK, lực lượng nổi dậy trong nước. 

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan

Chiến dịch được phát động trong bối cảnh Ankara lo ngại khả năng gia tăng ảnh hưởng và sức mạnh của YPG, sau khi Washington công bố kế hoạch tăng cường tài trợ cho lực lượng này. Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã viện dẫn một trong những lý do mở chiến dịch quân sự này là việc Mỹ đề xuất thiết lập khu vực an toàn sâu 30km ở Afrin, điều khiến Thổ Nhĩ Kỳ đặc biệt quan ngại và cảm thấy bị đe dọa về an ninh. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cũng tuyên bố, chiến dịch quân sự ở Afrin không nhắm tới các vùng lãnh thổ của Syria, mà là đánh bật các mục tiêu Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Syria, đồng thời ngăn chặn mối đe dọa từ các phần tử nổi dậy người Kurd.

Trong cuộc điện đàm mới đây với nhà lãnh đạo Erdogan, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cứng rắn yêu cầu Ankara ngừng ngay chiến dịch quân sự ở Afrin nếu không muốn đẩy các lực lượng của Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ vào cuộc đối đầu tại đây, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Heather Nauert cho biết. Tuy nhiên, Ankara cho rằng, thông cáo của Nhà Trắng đã phản ánh không chính xác ngôn từ và nội dung của cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo. Thay vào đó, Văn phòng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, ông Erdogan đã hối thúc Mỹ đình chỉ việc cung cấp vũ khí cho các tay súng người Kurd ở Syria. Thậm chí, phát ngôn viên của ông Erdogan, Bekir Bozdag còn tuyên bố, việc ngừng tiến hành chiến dịch Nhành ôliu là vấn đề không thể thương lượng, bởi giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ tồn tại vấn đề nghiêm trọng về lòng tin.

Tuyên bố trên đã cho thấy mâu thuẫn ngày càng bị khoét sâu giữa hai đồng minh lâu năm trong NATO. Trước đó, ngay sau khi Ankara rục rịch chuẩn bị triển khai quân tới Afrin, Mỹ đã lập tức cử hai phái đoàn sang Thổ Nhĩ Kỳ nhằm thảo luận và giải quyết những vấn đề khiến quan hệ song phương căng thẳng. Cuối năm ngoái, mặc dù hai nước đã tuyên bố chấm dứt lệnh cấm cấp visa cho khách du lịch qua lại giữa hai nước, nhưng căng thẳng ngoại giao giữa hai bên vẫn tiếp diễn.

Nước cờ mạo hiểm

Mỹ hiện triển khai khoảng 2.000 binh sĩ ở Syria mà không có sự đề nghị của Chính phủ Syria hay ủy nhiệm của Liên Hợp Quốc. Washington có kế hoạch tăng cường viện trợ cho YPG ở Afrin, nhằm giúp lực lượng này củng cố kiểm soát tại đây. Theo các nhà phân tích, Mỹ muốn tranh thủ sự ổn định tại khu vực này để tạo lợi thế trong nỗ lực ngoại giao thúc đẩy đàm phán hòa bình Syria ở Geneva. Chiến dịch quân sự đang diễn ra ở Afrin là nước cờ mạo hiểm của Tổng thống Erdogan, bởi đây được coi là hành động “phản bội” đồng minh và có thể phá hỏng toan tính của Washington tại Syria.

Chiến dịch quân sự của Ankara tại Afrin không chỉ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế, mà còn đặt ra nguy cơ bất ổn về quân sự, chính trị và kinh tế ngay trong lòng quốc gia này. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phải đối mặt với sự chia rẽ trong nước khi người Kurd chiếm 15 - 20% dân số nước này. Đã có hàng loạt cuộc biểu tình bùng phát nhằm phản đối chiến dịch tấn công lực lượng YPG tại Afrin.

Chiến dịch này còn được dùng làm cái cớ để kích động cộng đồng người Kurd nổi dậy ở Thổ Nhĩ Kỳ. Hãng thông tấn Anadolu cho biết, các công tố viên Thổ Nhĩ Kỳ đã ban hành lệnh bắt giữ 17 người phát tán tài liệu nhằm kích động công dân người Kurd tại Thổ Nhĩ Kỳ, xúi giục họ tham gia biểu tình. Nhà chức trách nước này cũng đang điều tra những bài viết đăng tải trên mạng xã hội của một số thành viên thuộc Đảng Dân chủ nhân dân (HDP) của người Kurd, trong đó có ông Ayhan Bilgen, người phát ngôn Đảng này. Ông Ayhan Bilgen đã đăng tải những lời lẽ khuấy động thù hận, cho rằng chiến dịch “Nhành ôliu” có thể dẫn tới một cuộc nội chiến tại Thổ Nhĩ Kỳ, mà nếu xảy ra sẽ đặt nền tảng cho cuộc đảo chính khác.

Các nhà phân tích cảnh báo, chiến dịch Nhành ôliu cũng sẽ cản trở tiến trình hòa bình tại Syria và có thể có một cuộc khủng hoảng nhân đạo mới. Thành phố Afrin là nơi cư trú của khoảng 800 nghìn người dân. Các vụ bắn phá có thể khiến người dân nơi đây tràn qua biên giới Syria sang Thổ Nhĩ Kỳ lánh nạn. Những đoàn người di cư lũ lượt kéo tới Thổ Nhĩ Kỳ tất yếu sẽ kéo theo các hệ lụy kinh tế đối với quốc gia này.