Theo Quyết định số 656/QĐ-BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bảo tàng tỉnh Hà Giang sẽ tiến hành khai quật khảo cổ tại Khu vực nền chùa cũ (chùa Ba Tự) thuộc thôn Bó Củng, thị trấn Yên Phú, Bắc Mê, Hà Giang.
Thời gian khai quật từ ngày 1.4 - 15.5, trên diện tích 80m2.
Trong thời gian khai quật, Bảo tàng tỉnh Hà Giang cần chú ý bảo vệ địa tầng của di tích; có trách nhiệm tuyên truyền cho nhân dân về việc bảo vệ di sản văn hóa ở địa phương, không công bố kết luận chính thức khi chưa có sự thỏa thuận của cơ quan chủ quản và Cục Di sản văn hóa.
Những hiện vật thu thập được trong quá trình khai quật, Bảo tàng tỉnh Hà Giang và ngành văn hóa tỉnh có trách nhiệm giữ gìn, bảo quản, tránh để hiện vật bị hư hỏng, thất lạc.
Trước khi công bố kết quả của đợt khai quật, cơ quan được cấp giấy phép trao đổi, thống nhất với Cục Di sản văn hóa.
Dấu tích chùa Ba Tự được phát hiện và thực hiện khai quật cuối năm 2023, trên một quả đồi hình mu rùa nằm bờ tả ngạn sông Gâm. Đoàn khảo cổ đã phát hiện nhiều di vật, vật liệu kiến trúc cung đình. Đặc biệt, trong đó phát hiện mô hình tháp đất nung, đều là những mảnh đã bị gãy, vỡ từ nhiều mô hình tháp khác nhau. Tất cả hiện vật tháp đất nung này mang đặc trưng kỹ thuật và loại hình thời nhà Trần. Đây là loại di vật quý, mang đặc trưng văn hóa kiến trúc thời Trần.
Ngoài ra, đoàn khảo cổ còn phát hiện 1 chuông đồng đã bị vỡ, có lỗ xâu dây, ngói đất nung - ngói mũi nhọn có 2 mấu nổi ở đầu ngói và ngói mũi sen, gạch mỏng ốp có trang trí hoa văn (hoa chanh, hoa dây) cùng nhiều hiện vật khác.
Qua nghiên cứu các di vật, di tích, giới khảo cổ bước đầu xác định đây là một ngôi chùa cổ, khởi dựng từ thời nhà Trần. Ngôi chùa có quy mô khá lớn, được xây dựng với nhiều đặc điểm kiến trúc của các ngôi chùa thế kỷ XIII - XIV, trong cương vực lãnh thổ miền núi phía Bắc của nhà Trần.
Ngôi chùa có giá trị quan trọng trong thời kỳ văn hóa Đại Việt. Đặc biệt với vị trí địa - chính trị, sự có mặt ngôi chùa này rất có ý nghĩa trong việc cắm mốc văn hóa Đại Việt ở vùng biên cương, khẳng định ý thức văn hóa chủ quyền từ hàng nghìn năm trước.
