Kỳ vọng xây dựng 10-15 viện nghiên cứu xuất sắc tầm cỡ khu vực
- Việt Nam đã có nhiều dự án hỗ trợ quá trình đổi mới sáng tạo, vậy điểm khác biệt của dự án FIRST là gì?
- Mục tiêu chung của các dự án đổi mới sáng tạo hiện nay Bộ KHCN đang thực hiện và hợp tác với các nhà tài trợ quốc tế là nâng cao hiệu quả hoạt động đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, hoàn thiện và tăng cường năng lực của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia. Hay nói cách khác là tăng cường liên kết. Có ba chủ thể trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia: Cơ quan nhà nước, nơi xây dựng những cơ chế chính sách để thúc đẩy, tạo động lực kết nối giữa các viện, trường, nơi tạo ra tri thức với các doanh nghiệp, nơi sử dụng trí thức. Ba chủ thể đó phải có một sự kết hợp hài hòa và tạo động lực để cho mối quan hệ liên kết giữa nơi sản sinh ra tri thức và nơi sử dụng tri thức một cách hiệu quả nhất. Tất cả các dự án kể cả dự án FIRST đều tập trung tác động vào tương tác giữa ba chủ thể này.
 Giám đốc Ban Quản lý Dự án FIRST Trần Quốc Thắng |
Tuy nhiên FIRST có cách tiếp cận khác với các chương trình và dự án đổi mới sáng tạo khác. Được sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới, phương thức tài trợ đổi mới sáng tạo của FIRST đã tiệm cận với phương thức tài trợ quốc tế. Điều đó thể hiện rõ nhất thông qua việc thông báo, xét duyệt và tuyển chọn các đơn vị thụ hưởng của dự án. Tất cả các quy trình đều công khai, minh bạch và tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế. Các tiểu dự án do FIRST tài trợ đều xuất phát từ nhu cầu đổi mới sáng tạo thực tế, doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm và tạo động lực cho đổi mới sáng tạo.
- Được biết, một trong những mục tiêu và hợp phần của Dự án là hỗ trợ chuyển đổi các tổ chức KHCN công lập cơ chế tự chủ tự chịu trách nhiệm. Ông có thể bật mí dự kiến những viện nào sẽ nhận được sự hỗ trợ từ Dự án?
- Hiện nay tất cả các viện khoa học công nghệ công lập, dưới sức ép của thị trường dù ít hay nhiều cũng đang chuyển đổi sang hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm với hoạt động nghiên cứu và triển khai của mình. Tất nhiên quá trình chuyển đổi này không dễ dàng và trên thực tế, họ gặp muôn vàn khó khăn. Tính đến thời điểm hiện tại, các đơn vị chuyển đổi thành công không nhiều.
Dự án sẽ đóng góp việc xây dựng chiến lược cho quá trình chuyển đổi của các GRIs hiện đang diễn ra; hỗ trợ các đơn vị này có thêm sức mạnh và nguồn lực để chuyển đổi thành công. Khi tham gia vào dự án FIRST, các viện phải thể hiện ý chí quyết tâm, tiềm năng của mình về mặt con người, thành tích, đặc biệt quan trọng là định hướng chiến lược phát triển của viện.
Các cơ hội là mở và như nhau đối với tất cả các viện nghiên cứu, các trường đại học. Vấn đề nằm ở chất lượng của các hồ sơ đề xuất. Ban quản lý đã xây dựng bộ tiêu chí đánh giá và thang điểm chi tiết cho từng tiêu chí. Các chuyên gia đánh giá – gọi là tổ TEC bao gồm các chuyên gia trong nước và quốc tế có kinh nghiệm về phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo. Các chuyên gia quốc tế được thuê tuyển theo phương thức đấu thầu quốc tế, các chuyên gia trong nước được tuyển chọn từ cơ sở dữ liệu chuyên gia của Bộ KHCN. Trong vòng chọn đầu tiên, dự án chỉ thí điểm 2 lĩnh vực là công nghệ sinh học và cơ khí tự động hóa. Lần lựa chọn thứ hai này sẽ triển khai ở tất cả các lĩnh vực liên quan đến KHCN và đổi mới sáng tạo.
Dự án FIRST kỳ vọng với sự hỗ trợ của mình, 10-15 đơn vị xuất sắc có thể vươn lên ngang tầm viện nghiên cứu khu vực, tạo mô hình tốt để các viện trường khác có thể học tập, rút kinh nghiệm.
Kích hoạt doanh nghiệp đổi mới sáng tạo
- Trong thời kỳ hội nhập quốc tế hiện nay, chấp nhận rủi ro để không bỏ lỡ thời cơ phát triển đã trở thành thông lệ quốc tế. Vấn đề này được thể hiện như thế nào trong quá trình xem xét tài trợ các dự án của FIRST, nhất là các dự án có sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân?
- Đổi mới sáng tạo hiện nay liên quan mật thiết với thị trường và bị chi phối bởi các xu hướng phát triển mới trong khoa học và công nghệ. Như vậy các thách thức, rủi ro trong đầu tư cho đổi mới sáng tạo luôn song hành với các thời cơ và cơ hội phát triển có tính đột phá. Trong lĩnh vực này, chấp nhận rủi ro để không bỏ lỡ thời cơ phát triển đã tạo ra nhiều bài học thành công trên thế giới và Việt Nam cũng đang tiệm cận kinh nghiệm quan trọng này.
Trên tinh thần thực hiện hiệp định đã được ký kết giữa Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới, thông qua các nội dung tài trợ của mình (dưới hình thức đối ứng), Dự án FIRST đang đồng hành với doanh nghiệp để chia sẻ những thách thức trong quá trình nghiên cứu, đổi mới sáng tạo công nghệ, thí điểm đưa những sản phẩm có hàm lượng công nghệ tiên tiến “made in Việt Nam” vào thị trường. Hỗ trợ của dự án FIRST có mong muốn làm “kích hoạt” (seed) để các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư phần tài chính của mình cho hoạt động đổi mới sáng tạo. Điều này hi vọng sẽ góp phần thúc đẩy sự chuyển đổi trong quan điểm đầu tư vào đổi mới công nghệ, phục vụ nâng cao năng lực cạnh tranh trực tiếp của chính doanh nghiệp, đồng thời góp phần vào tăng cường năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Mục đích chính của FIRST đó là kết nối (chung tay góp sức vượt qua thách thức) và lan tỏa (tinh thần đổi mới sáng tạo).
- Để đẩy mạnh đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp góp phần hình thành và phát triển đội ngũ doanh nghiệp KHCN thì cần thực hiện những gì? Liệu dự án FIRST sẽ có tác động mạnh mẽ đối với sự phát triển đội ngũ doanh nghiệp KHCN không thưa ông?
- Bộ KHCN nói chung và Dự án FIRST luôn coi trọng vai trò trung tâm của đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp và phát triển đội ngũ doanh nghiệp KHCN của nước ta. Sự nghiệp đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp không phải là mục tiêu tự thân. Để đẩy mạnh đổi mới sáng tạo ở doanh nghiệp dứt khoát phải cần sự vào cuộc quyết liệt của các bên có vai trò thiết yếu, trước hết là bản thân doanh nghiệp với vai trò trung tâm của đổi mới sáng tạo, tiếp đến là tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, cơ sở đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, cần thiết cho doanh nghiêp (trường đại học, cao đẳng, trung học nghề) cùng các thiết chế hỗ trợ khác như ngân hàng thương mại, các quỹ hỗ trợ.
Doanh nghiệp phải chủ động nắm bắt các tín hiệu của thị trường, nhạy bén với chuỗi giá trị, sản phẩm chủ lực hữu quan trên thị trường trong nước và thế giới, từ đó chủ động thu hút, huy động sự tham gia của các viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức tín dụng để hình thành sự liên kết chặt chẽ, hiệu quả hướng đến tạo ra và cung ứng các sản phẩm, dịch vụ, hàng hóa có sức cạnh tranh trên thị trường.
Dự án FIRST đã và đang tác động tới đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp thông qua các gói tài trợ phù hợp, trong đó doanh nghiệp có vai trò chủ động, chi phối và tiên phong. Đó là gói tài trợ Nhóm liên kết mà nòng cốt bắt buộc là phải có ít nhất 2 doanh nghiệp tư nhân, thu hút chuyên gia giỏi nước ngoài, trong đó có chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài về Việt Nam làm việc, góp phần đẩy mạnh chuyển giao tri thức, công nghệ và kinh nghiệm quản lý tiên tiến, tháo gỡ các điểm nghẽn về công nghệ trong sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
- Xin cám ơn ông!
