Israel và Hamas đồng ý với giai đoạn đầu tiên của kế hoạch ngừng bắn

Chỉ một ngày sau lễ kỷ niệm 2 năm vụ tấn công xuyên biên giới của các tay súng Hamas khơi mào cho chiến dịch tấn công tàn khốc của Israel vào Gaza, các cuộc đàm phán gián tiếp giữa Israel và Hamas ở Ai Cập đã đưa đến sự nhất trí về giai đoạn đầu tiên trong khuôn khổ Kế hoạch 20 điểm mà Tổng thống Donald Trump đưa ra.

Ngày lịch sử

Viết trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ cho biết: “Tôi vô cùng tự hào thông báo rằng, Israel và Hamas đều đã ký thông qua Giai đoạn đầu tiên của Kế hoạch Hòa bình. Điều này có nghĩa là tất cả con tin sẽ nhanh chóng được phóng thích, và Israel sẽ rút quân đến một đường giới tuyến đã được thỏa thuận, như những bước đầu tiên hướng tới một nền hòa bình mạnh mẽ, bền vững và lâu dài”.

“Đây là một ngày vĩ đại cho thế giới Ảrập và Hồi giáo, cho Israel, các quốc gia láng giềng và cho Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, và chúng tôi cảm ơn các nhà hòa giải từ Qatar, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ, những người đã cùng chúng tôi làm nên sự kiện lịch sử và chưa từng có này”.

Ông Trump trước đó cho biết, thỏa thuận “gần như đã hoàn tất” và ông có thể đến Ai Cập vào cuối tuần này, có thể khởi hành sớm nhất là 11/10.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trong một tuyên bố bằng văn bản cho biết, liên quan đến những con tin bị Hamas giam giữ: “Với sự giúp đỡ của Chúa, chúng ta sẽ đưa tất cả họ về nhà”. Ông nói thêm rằng sẽ triệu tập cuộc họp Nội các vào hôm nay, 9/10 để phê chuẩn thỏa thuận.

Hamas cũng xác nhận đã đạt được thỏa thuận của giai đoạn đầu tiên, cho biết thỏa thuận bao gồm việc Israel rút quân khỏi Dải Gaza và trao đổi con tin - tù nhân. Tuy nhiên, nhóm này kêu gọi Mỹ và các quốc gia bảo trợ đảm bảo Israel thực thi đầy đủ lệnh ngừng bắn.

Các đặc phái viên cấp cao từ Mỹ, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ đã tham gia và thúc đẩy tiến trình các cuộc đàm phán bắt đầu từ 6/10 tại thành phố nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh của Ai Cập.

Ông Trump cử con rể Jared Kushner và đặc phái viên Steve Witkoff, trong khi phía Israel được đại diện bởi Bộ trưởng Các vấn đề chiến lược Ron Dermer, một người thân cận của Thủ tướng Netanyahu.

Thỏa thuận này, nếu được thực thi đầy đủ, sẽ đưa hai bên tiến gần hơn bao giờ hết đến việc chấm dứt một cuộc chiến đã leo thang thành xung đột khu vực, lôi kéo các quốc gia như Iran, Yemen và Lebanon, làm gia tăng sự cô lập quốc tế của Israel cũng như định hình lại cục diện Trung Đông.

Nếu được thực hiện thành công, đây sẽ là thành tựu đối ngoại đáng kể của vị Tổng thống thuộc đảng Cộng hòa, người từng vận động tranh cử với lời hứa mang lại hòa bình cho các cuộc xung đột lớn trên thế giới.

Trao trả con tin trong một hai ngày tới

Một nguồn tin từ Hamas cho biết, những con tin còn sống sẽ được trao trả trong vòng 72 giờ sau khi Chính phủ Israel phê duyệt thỏa thuận. Tuy nhiên, họ nói thêm rằng sẽ mất nhiều thời gian hơn để tìm kiếm thi thể của những con tin đã chết (được cho là khoảng 28 người) từ đống đổ nát ở Gaza.

Cũng trong ngày 8/10, Hamas cho biết đã gửi danh sách con tin mà họ đang giữ cũng như danh sách tù nhân Palestine mà họ muốn Israel phóng thích. Danh sách đó bao gồm một số tù nhân nổi tiếng nhất từng bị Israel giam giữ, những người chưa bao giờ được xem xét trả tự do trong các thỏa thuận ngừng bắn trước đây. Danh sách bao gồm: Marwan al-Barghouti, lãnh đạo phong trào Fatah; Ahmed Saadat, lãnh đạo Mặt trận Nhân dân Giải phóng Palestine (PFLP). Cả hai đều đang thụ nhiều án tù chung thân vì liên quan đến các vụ tấn công khiến người Israel thiệt mạng.

Về phần mình, Israel đã giảm cường độ chiến dịch quân sự theo yêu cầu của ông Trump, nhưng chưa dừng hẳn các cuộc không kích. Một phát ngôn viên của Chính phủ Israel cho biết việc trao trả con tin dự kiến bắt đầu vào 11/10.

Thủ tướng Netanyahu và Tổng thống Trump đã có cuộc điện đàm ngay sau khi thỏa thuận được nhất trí, chúc mừng lẫn nhau về “thành tựu lịch sử”, đồng thời Thủ tướng Israel mời Tổng thống Mỹ phát biểu trước Quốc hội Israel, theo thông tin từ văn phòng của ông Netanyahu.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres kêu gọi tất cả các bên tuân thủ đầy đủ các điều khoản của thỏa thuận trao đổi con tin. “Việc đưa hàng viện trợ nhân đạo và hàng hóa thiết yếu vào Gaza phải được đảm bảo thông suốt, không bị cản trở. Nỗi đau này phải chấm dứt”, ông nói trong tuyên bố.

Những vấn đề chưa thể thống nhất

Tuy nhiên, thỏa thuận được ông Trump công bố tối 8/10 còn thiếu nhiều chi tiết và để ngỏ nhiều vấn đề chưa được giải quyết - yếu tố có thể khiến nó sụp đổ như những nỗ lực hòa bình trước đây. Hiện tại, nhiều chi tiết quan trọng vẫn chưa được làm rõ, bao gồm: Thời gian cụ thể cho việc thực thi; cơ chế quản lý Gaza sau chiến tranh và tương lai của phong trào Hamas.

Hamas đến nay vẫn từ chối thảo luận về yêu cầu của Israel rằng nhóm này phải giải tán, mà theo nguồn tin Palestine, Hamas không chấp nhận điều kiện này chừng nào quân đội Israel còn chiếm đóng đất Palestine.

Hai nguồn thạo tin xác nhận những điểm vướng mắc còn lại gồm cơ chế rút quân của Israel khi Hamas yêu cầu một lộ trình rõ ràng gắn liền với việc trao trả con tin và đảm bảo rút quân hoàn toàn của lực lượng Israel.

Giai đoạn tiếp theo phải đưa đến Nhà nước Palestine

Giai đoạn tiếp theo trong kế hoạch của Tổng thống Trump kêu gọi thành lập một cơ quan quốc tế do ông đứng đầu, trong đó có sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair, để đóng vai trò trong việc quản trị Gaza sau chiến tranh.

Các quốc gia Ảrập ủng hộ kế hoạch này nhưng lưu ý nó phải dẫn đến nền độc lập cho một Nhà nước Palestine trong tương lai - điều mà Thủ tướng Netanyahu tuyên bố sẽ không bao giờ xảy ra.

Hiện chưa có dấu hiệu rõ ràng ai sẽ cơ quan nào sẽ cai quản Gaza sau khi chiến tranh kết thúc.

Cả Mỹ, Israel cùng các quốc gia phương Tây và Ảrập đều loại trừ vai trò của Hamas, tổ chức đã kiểm soát Gaza từ năm 2007 sau khi đánh bật các đối thủ Palestine.

Trong khi đó, Hamas tuyên bố họ chỉ sẵn sàng từ bỏ quyền cai trị Gaza nếu Chính phủ kỹ trị Palestine được thành lập, do Cơ quan Thẩm quyền Palestine (PA) giám sát, và được các quốc gia Ảrập và Hồi giáo hậu thuẫn. Nhóm này phản đối bất kỳ vai trò nào của cựu Thủ tướng Tony Blair hoặc sự quản lý nước ngoài đối với Gaza.