Israel không kích Qatar: Dấu hỏi trong đảm bảo an ninh vùng Vịnh của Mỹ

Vụ không kích của Israel vào Thủ đô Doha của Qatar ngày 9/9 vừa qua, nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông, đã làm dấy lên lo ngại sâu sắc trong số các đồng minh của Washington tại vùng Vịnh.

Mục tiêu của Israel trong vụ tấn công được cho là một biệt thự nơi có mặt các lãnh đạo Hamas. Điều gây chú ý là hệ thống phòng thủ Mỹ không có động thái ngăn chặn vụ tấn công, dù Qatar là nơi đặt Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM). Ông Ibrahim al-Assil, nghiên cứu viên cao cấp tại Hội đồng Đại Tây Dương nhận định: “Các nước vùng Vịnh chắc chắn đang cảm thấy bất an. Họ cảm thấy kém an toàn và ít được bảo vệ hơn so với trước”.

Trước đó, hồi tháng 6, Iran từng phóng tên lửa đạn đạo vào căn cứ al-Udeid của Qatar để đáp trả việc Mỹ không kích các cơ sở hạt nhân của Tehran. Khi ấy, Washington và các đồng minh trong khu vực cũng không tìm được tiếng nói chung, trong khi các nước Ảrập nỗ lực giảm căng thẳng với Iran thì Mỹ lại gia tăng áp lực quân sự.

Điểm khiến vụ việc lần này đặc biệt nhạy cảm là Israel - một đồng minh thân cận của Mỹ - lại là bên tiến hành tấn công. Theo ông Hasan Alhasan, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, “sự kiện này củng cố thêm quan điểm rằng Mỹ là đối tác an ninh thiếu tin cậy”.

Các nhà phân tích cho biết cuộc tấn công của Israel sẽ có tác động vượt xa ra ngoài Qatar. Sự sẵn sàng tấn công một quốc gia vùng Vịnh của Tel Aviv đánh dấu bước ngoặt cho khu vực vốn từ lâu đã bị chi phối bởi các liên minh và lợi ích của Mỹ.

“Đây là một phép thử”, ông Bader Al-Saif, Phó Giáo sư lịch sử tại Đại học Kuwait nhận định. “Nếu các nhà lãnh đạo vùng Vịnh không hành động mạnh mẽ ngay bây giờ, họ sẽ chỉ là một phần trong quỹ đạo quyền lực của Israel và một trật tự khu vực do Israel dẫn đầu”.

Trong nhiều năm, vùng Vịnh đã chứng kiến sự suy giảm cam kết của Washington, khi Mỹ chuyển trọng tâm chiến lược sang châu Á và giảm phụ thuộc vào năng lượng Trung Đông. Cả các chính quyền Dân chủ lẫn Cộng hòa đều bị nhìn nhận là chưa đáp ứng thỏa đáng những quan ngại an ninh của các đồng minh Ảrập.

Ngay sau vụ việc, Tổng thống Donald Trump đã lên án hành động của Israel, nhưng với những tuyên bố kèm theo khiến dư luận khu vực chưa thể yên tâm. Tổng thống Mỹ cho rằng, việc Israel đơn phương ném bom trong lãnh thổ một quốc gia có chủ quyền “không phục vụ lợi ích của Israel hay Mỹ”, song đồng thời cũng nhấn mạnh việc loại bỏ Hamas là “mục tiêu xứng đáng”.

Dù vậy, Chính phủ Qatar đã bác bỏ mọi suy đoán về khả năng xem xét lại quan hệ với Mỹ. Doha khẳng định quan hệ an ninh - quốc phòng song phương giữa hai nước hiện “chặt chẽ hơn bao giờ hết và tiếp tục phát triển”. Qatar cũng kêu gọi dư luận quốc tế chú ý tới vụ việc, thông báo tổ chức hội nghị khẩn cấp của các nước Ảrập và Hồi giáo vào ngày mai 14/9. Thủ tướng Mohammed bin Abdulrahman Al Thani khẳng định: “Cần có một phản ứng chung từ khu vực. Chúng tôi hy vọng sẽ có một hành động có ý nghĩa để ngăn chặn Israel”. Ông Al Thani sau đó cũng có kế hoạch sang Mỹ để hội đàm với quan chức chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Giới phân tích dự báo, các nước vùng Vịnh sẽ yêu cầu Washington đưa ra những cam kết an ninh rõ ràng hơn, đồng thời thúc đẩy phối hợp khu vực, bao gồm chia sẻ thông tin tình báo. “Đây là một khu vực nhỏ. Một vụ tấn công vào Qatar hay bất kỳ quốc gia nào cũng có thể nhanh chóng tác động đến nước láng giềng, gây tổn hại kinh tế và ảnh hưởng đến hình ảnh ổn định mà họ xây dựng”, ông al-Assil nhận xét.

Còn theo ông Alhasan, các nước vùng Vịnh hiện không có nhiều lựa chọn đảm bảo an ninh thay thế, trong khi năng lực phòng thủ nội khối vẫn còn trong quá trình xây dựng. “Sự phụ thuộc vào Mỹ đã ăn sâu, rất khó để thoát ra”, ông nói.

Vụ không kích tại Qatar một lần nữa phơi bày giới hạn trong cam kết an ninh của Mỹ với các đồng minh vùng Vịnh. Trong bối cảnh môi trường an ninh khu vực nhiều biến động, những quốc gia này đang đứng trước lựa chọn khó khăn: Vừa duy trì quan hệ chặt chẽ với Washington, vừa phải tìm cách tăng cường phối hợp để bảo vệ lợi ích và sự ổn định của chính mình.