IAEA: Iran có thể tiếp tục làm giàu uranium trong “vài tháng tới”

Trả lời phỏng vấn trong chương trình Face the Nation của đài CBS hôm 29/6, Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Grossi cho biết, các cuộc không kích của Mỹ vào Iran không gây ra thiệt hại hoàn toàn cho chương trình hạt nhân của nước này; và rằng Tehran có thể khởi động lại việc làm giàu uranium "chỉ trong vài tháng tới".

Bình luận của ông Rafael Grossi dường như ủng hộ đánh giá ban đầu của Cơ quan Tình báo Quốc phòng Lầu Năm Góc cho rằng các cuộc không kích của Mỹ vào các địa điểm hạt nhân quan trọng của Iran đã không phá hủy các thành phần cốt lõi của chương trình hạt nhân của nước này, và có khả năng chỉ khiến chương trình này chậm lại vài tháng. Cả tuyên bố của người đứng đầu IAEA và Báo cáo tình báo của cơ quan quốc phòng Mỹ đều trái ngược với tuyên bố trước đó của Tổng thống Donald Trump. Trong khi đánh giá tình báo và quân sự cuối cùng vẫn chưa được đưa ra, ông Trump đã nhiều lần tuyên bố đã "xóa sổ hoàn toàn" chương trình hạt nhân của Tehran.

Cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran bắt đầu vào đầu tháng này khi Israel tiến hành một cuộc tấn công chưa từng có mà họ cho là nhằm ngăn chặn Tehran phát triển bom hạt nhân. Iran khẳng định chương trình hạt nhân của họ là vì mục đích hòa bình.

Sau đó, Mỹ đã tấn công ba địa điểm hạt nhân quan trọng của Iran trước khi lệnh ngừng bắn bắt đầu. Mức độ thiệt hại đối với chương trình hạt nhân của Tehran đã được tranh luận kể từ đó.

Trong những ngày gần đây, các quan chức quân đội Mỹ đã cung cấp thêm một số thông tin về kế hoạch tấn công, nhưng không đưa ra bằng chứng mới nào về hiệu quả của chúng đối với chương trình hạt nhân của Iran.

Sau các cuộc họp báo mật tuần này, các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa thừa nhận các cuộc tấn công của Mỹ có thể không loại bỏ được toàn bộ vật liệu hạt nhân của Iran - nhưng lập luận rằng đây chưa bao giờ là một phần trong nhiệm vụ của quân đội.

Trong khi đó, tờ Washington Post đưa tin hôm 29/6 rằng Mỹ đã thu được các tin nhắn, trong đó các quan chức cấp cao của Iran thảo luận về các cuộc tấn công và cho biết chúng không mang tính hủy diệt như họ dự đoán.

Có thiệt hại nhưng không “toàn diện”

Trả lời câu hỏi về sự khác biệt trong các đánh giá tình báo, ông Grossi nói trên chương trình Face the Nation của đài CBS: “Năng lực hạt nhân của Iran vẫn còn đó. Trong vòng vài tháng, họ có thể cho quay một vài dãy máy ly tâm và bắt đầu làm giàu uranium trở lại, thậm chí có thể chưa đến mức đó. Nhưng thành thật mà nói, không ai có thể khẳng định rằng mọi thứ đã bị xóa sạch hoàn toàn".

Ông Grossi nhấn mạnh: “Thiệt hại là nghiêm trọng, nhưng không phải là toàn diện. Iran vẫn còn đầy đủ năng lực về công nghiệp và công nghệ. Nếu họ muốn, họ hoàn toàn có thể khởi động lại mọi thứ".

Ông cũng nói với CBS News rằng IAEA đã đối mặt với áp lực trong việc xác định liệu Iran có vũ khí hạt nhân hay có đang tiến sát đến vũ khí hạt nhân trước các đợt tấn công vừa qua hay không. “Chúng tôi không thấy Iran có một chương trình nào hướng tới mục tiêu đó (sở hữu vũ khí hạt nhân), nhưng đồng thời, Iran cũng không trả lời những câu hỏi rất quan trọng mà chúng tôi đã nêu ra trong nhiều năm", ông nói.

Ông Grossi khẳng định IAEA cần được có mặt trực tiếp tại hiện trường để đánh giá thực trạng. Trước các đợt không kích của Israel và Mỹ, Iran vẫn chia sẻ thông tin với IAEA, nhưng vẫn có những điểm mơ hồ.

“Chúng tôi nắm rõ số lượng máy ly tâm và vật liệu hạt nhân đã khai báo. Nhưng điều tôi lo ngại là những gì không được khai báo. Ví dụ, chúng tôi từng tìm thấy dấu vết uranium làm giàu ở một số địa điểm không nằm trong danh sách khai báo của Iran, và đã nhiều năm rồi không nhận được câu trả lời xác đáng", ông cho hay.

Báo cáo ban đầu của Lầu Năm Góc cho biết Iran có thể đã di dời một phần vật liệu uranium khỏi các cơ sở trước khi bị tấn công. Tuy nhiên, ông Trump khẳng định không có gì bị di chuyển.

Ông Grossi nhận định: “Có lý do để tin rằng khi họ tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp phòng vệ, họ đã tiến hành di chuyển các vật liệu. Nhưng như tôi đã nói, chúng tôi không biết nó ở đâu, hay liệu một phần nào đó có bị tấn công trong 12 ngày qua hay không".

Trong một động thái đáp trả, Quốc hội Iran đã thông qua dự luật ngừng hợp tác với IAEA. Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi còn tuyên bố Iran có thể xem xét lại việc tham gia Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), hiệp ước cấm các nước phát triển vũ khí hạt nhân.

Phản ứng của Nhà Trắng

CNN đã yêu cầu Nhà Trắng bình luận về tuyên bố của người đứng đầu IAEA nhưng chưa có phản hồi chính thức. Trong khi đó, khi được hỏi về cuộc phỏng vấn của ông Grossi với CBS, một quan chức Mỹ đã chỉ ra những bình luận mà người đứng đầu IAEA đã đưa ra trước đó rằng "mức độ thiệt hại rất nghiêm trọng".

“Như Rafael Grossi đã nói cách đây vài ngày, sự khác biệt giữa chương trình hạt nhân của Iran trước và sau Chiến dịch Midnight Hammer (Búa đêm) là “một trời một vực”, và đã đưa đến “thiệt hại rất nghiêm trọng” cho các cơ sở hạt nhân Iran”, vị quan chức này cho biết.

“Iran không có hệ thống phòng không, vì vậy ý ​​tưởng rằng họ có thể bắt đầu xây dựng lại chương trình vũ khí hạt nhân là vô nghĩa. Như Tổng thống (Donald Trump) đã nói, Iran sẽ không bao giờ có được vũ khí hạt nhân”, vị quan chức này nói thêm.