Hợp tác xã điện tử - bước đi cần thiết cụ thể hóa Nghị quyết 57

Nghị quyết 57 - xung lực mới cho hoạt động của hợp tác xã

“Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57-NQ/TW) mang tính chiến lược cho sự phát triển đất nước nói chung, tạo động lực mới, xung lực mới cho hoạt động của HTX nói riêng”, Phó Trưởng ban Tuyên truyền, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (VCA) Nguyễn Bảo Sơn xác nhận.

Ông Sơn cho biết, tính đến 30/6/2025, cả nước có gần 35.000 HTX đang hoạt động theo Luật HTX, 147 Liên hiệp HTX. Khu vực HTX thu hút 6,17 triệu thành viên, tạo việc làm cho 1,65 triệu lao động.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, các HTX, nhất là HTX nông nghiệp từng bước chuyển từ phương thức sản xuất truyền thống sang ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số để thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị. Điều này giúp giảm chi phí sản xuất từ 15 - 20%, tăng năng suất từ 15 - 28%, đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm hàng hóa ngày càng khắt khe.

Tuy vậy, khảo sát 200 HTX do VCA tổ chức cuối năm ngoái cho thấy, tài chính là khó khăn lớn nhất với các HTX trong quá trình chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ (chiếm 68,2%); tiếp đến là chưa có cơ sở hạ tầng công nghệ (chiếm 63,6%); thiếu nhân lực và năng lực quản lý (hơn 50%); thiếu chiến lược bài bản (50%) và cuối cùng là khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ thấp (47%). Trong khi đó, 86% số HTX được khảo sát đang sử dụng phần mềm không phù hợp với mô hình của mình, thiếu thiết bị cơ bản, dữ liệu nội bộ chưa được số hóa hoặc không bảo đảm hệ thống mạng nội bộ.

Cũng theo khảo sát, có 79,5% HTX mong muốn được hỗ trợ kinh phí đầu tư hạ tầng công nghệ; 75% HTX cần được cung cấp thiết bị; 68,2% HTX cần phần mềm quản lý tích hợp đa chức năng... Việc triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW được các HTX kỳ vọng sẽ tạo thuận lợi hơn trong chuyển đổi số.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi nhấn mạnh, bất kỳ một quốc gia, dân tộc nào muốn vươn lên mạnh mẽ thì khoa học, công nghệ vừa là nền tảng vừa là động lực then chốt. Đối với khu vực HTX, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số càng trở nên cấp thiết, giúp nâng cao năng suất, chất lượng, tăng sức cạnh tranh.

Để triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết số 193/2025/QH15); đồng thời, tại Kỳ họp thứ Chín vừa qua, Quốc hội đã ban hành Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. “Đây là những yếu tố quan trọng để chúng ta tiếp tục cụ thể hóa, tạo ra cơ sở pháp lý phát triển khu vực kinh tế HTX”, ông Thi tin tưởng.

Làm rõ nội hàm của HTX điện tử

Thừa nhận chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong hoạt động của HTX là cần thiết trong bối cảnh hiện nay, song Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Đức Hiếu cho rằng, sẽ rất khó để yêu cầu HTX - vốn có trình độ, năng lực hạn chế - phải chuyển đổi số như với doanh nghiệp. Do vậy, cần có một mô hình mới, riêng cho khu vực HTX.

Trong bối cảnh đó, mô hình HTX điện tử được đề xuất sẽ là hướng đi hiệu quả, phù hợp với các HTX.

Hiện, Viện Khoa học giáo dục và môi trường đang nghiên cứu Đề án thí điểm mô hình HTX điện tử (Đề án). Viện trưởng Nguyễn Văn Khương thông tin, HTX điện tử là mô hình HTX ứng dụng nền tảng số làm hạ tầng lõi, có khả năng liên kết và cung cấp dịch vụ điện tử cho các thành viên (hộ cá thể); vận hành đa dịch vụ gồm hóa đơn, kế toán, truy xuất nguồn gốc, thương mại điện tử, tín dụng, bảo hiểm…; là tổ chức trung gian pháp lý đại diện hộ cá thể tham gia thị trường chính thức.

Thành phần của mô hình gồm: hộ cá thể thành viên tham gia hoạt động kinh doanh thông qua HTX; HTX điện tử là chủ thể phát hành hóa đơn, đứng tên pháp nhân, đại diện pháp lý; nền tảng công nghệ (Super App) quản trị toàn bộ quy trình số, chia tầng các tiện ích (ví điện tử, giao dịch, hóa đơn, sổ sách, truy xuất…); tổ chức tài chính - ngân hàng để liên kết cấp tín dụng, chấm điểm tín dụng, mở tài khoản HTX - hộ; cơ quan quản lý nhà nước sẽ quản lý hoạt động HTX điện tử thông qua cơ chế giám sát số.

Lộ trình thực hiện Đề án là trong quý 3 và 4/2025 sẽ thiết kế mô hình mẫu, xây dựng Super App bản đầu. Quý 1 và 2/2026 sẽ vận hành thí điểm tại 2 - 3 địa phương (Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh); sau đó nhân rộng ra 9 tỉnh đại diện vùng trong nửa cuối năm 2026. Năm 2027 sẽ tổng kết, đề xuất chính sách mở rộng trên toàn quốc.

Ông Nguyễn Ngọc Chung, đại diện Công ty Công nghệ Tinh Vân Group bổ sung, mô hình HTX điện tử ngoài yếu tố liên kết cộng hưởng về nguồn lực theo cách truyền thống thì sẽ cộng hưởng cả phần số. Theo đó, nền tảng số sẽ là nền tảng dùng chung cho các HTX, giúp giảm thiểu nguồn lực đầu tư. Nền tảng sẽ được thiết kế linh hoạt, đa dạng các dịch vụ có thể đóng mở theo từng đối tượng tham gia; có kết nối nội bộ chia sẻ tài nguyên giữa các HTX với nhau, như HTX về nông sản kết nối HTX về bán hàng…

Tại tọa đàm, các đại biểu đều đánh giá cao ý tưởng về mô hình HTX điện tử, cho rằng rất phù hợp với chủ trương chỉ đạo của Nghị quyết số 57-NQ/TW cũng như Nghị quyết số 68-NQ/TW.

Theo TS. Nguyễn Ngọc Song, nguyên Vụ trưởng Vụ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, nếu áp dụng mô hình HTX điện tử theo Đề án thì cơ sở chính trị, pháp lý đã có (Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW). “Hoat động dựa trên nền tảng điện tử sẽ giúp chi phí cố định của doanh nghiệp giảm xuống. Do đó, chúng ta cần thúc đẩy loại hình này càng sớm càng tốt mới đáp ứng được yêu cầu đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết 68-NQ/TW sớm đi vào cuộc sống”.

TS. Nguyễn Minh Phong, Chuyên gia kinh tế, nhấn mạnh, một chủ trương rất quan trọng của Đảng là đa dạng hóa mô hình HTX, và HTX điện tử chính là một dạng mới của mô hình HTX trong tương lai. Ông Phong đề xuất, nếu số hóa HTX thì sẽ không cần đến chính sách mới, nhưng nếu thành lập một HTX điện tử thì cần phải có một số điều chỉnh quy định cho phép định danh và công nhận tính chính danh của HTX điện tử.

Cũng theo chuyên gia, để đưa mô hình HTX điện tử vào cuộc sống, cần hỗ trợ đào tạo xã viên, bao gồm gia tăng hoạt động Bình dân học vụ số, nâng cao năng lực số, đặc biệt là hướng tới các xã viên tiềm năng sẽ tham gia HTX điện tử với tư cách HTX mới; xây dựng các chính sách khuyến khích cho HTX điện tử mới thành lập; thành lập quỹ đổi mới sáng tạo phát triển HTX điện tử…

Ghi nhận và đánh giá cao sáng kiến về mô hình HTX điện tử, ông Phan Đức Hiếu lưu ý, Đề án cần làm rõ hơn về nội dung cụ thể của mô hình, đó là “số hóa hoạt động của HTX” hay “HTX điện tử”. Cùng với đó, cần rà soát chính sách pháp luật hiện hành và đề xuất điều chỉnh nếu cần. Đề án nên được triển khai song song với mô hình thực tiễn để có minh chứng; các bên liên quan cần ngồi lại với nhau để cùng hoàn thiện Đề án.