Theo kế hoạch, từ ngày 21.10 đến 31.10, Hội đồng Giáo sư Nhà nước sẽ họp xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2024.

Báo Đại biểu Nhân dân đã có trao đổi với PGS.TS Dương Nghĩa Bang, Phó Chánh văn phòng Hội đồng Giáo sư Nhà nước về quy trình, tiêu chuẩn xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2024; các vấn đề liên quan đến tính minh bạch trong công tác xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư; giảm thiểu vi phạm liêm chính trong học thuật.

Tất cả các công trình khoa học của ứng viên đều được 3 nhà khoa học thẩm định

- Thưa PGS.TS Dương Nghĩa Bang, năm nay quy trình xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư có gì mới so với các năm trước? Những tiêu chí nào là quan trọng nhất trong việc đánh giá ứng viên và Hội đồng Giáo sư Nhà nước có thay đổi nào về tiêu chuẩn công bố khoa học cho các ứng viên không?

PGS.TS Dương Nghĩa Bang: Năm 2024 là năm thứ 6 Hội đồng Giáo sư Nhà nước xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư (GS), phó giáo sư (PGS) theo quy định tại Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg (Quyết định số 37) ngày 31.8.2018 và là năm thứ 5 áp dụng quy định tại Quyết định số 25/2020/QĐ-TTg (Quyết định số 25) ngày 31.8.2020 của Thủ tướng Chính phủ.

Quy trình xét tại Hội đồng Giáo sư các cấp được quy định cụ thể, chi tiết tại Quyết định số 37 và Quyết định số 25 thể hiện sự công khai, minh bạch trong công tác xét. Toàn bộ các văn bản quy định về quy trình và tiêu chuẩn xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS năm 2024 được giữ nguyên như năm 2023.

Các tiêu chí quan trọng trong tiêu chuẩn của chức danh GS, PGS được quy định tại Điều 4, Điều 5, Điều 6 Quyết định số 37, bao gồm các quy định về đạo đức nhà giáo; thâm niên giảng giảng dạy đại học; khả năng về ngoại ngữ; thành tích trong đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Năm 2024, tiêu chuẩn công bố khoa học của các ứng viên được thực hiện theo quy định tại Khoản 4, Điều 5, Quyết định số 37 đối với ứng viên GS và Khoản 4, Điều 6 Quyết định số 37 đối với ứng viên PGS.

- Theo ông, cách thức nào để đánh giá chất lượng nghiên cứu của ứng viên? Ngoài công bố khoa học thì các yếu tố nào được xem xét để đánh giá toàn diện ứng viên?

PGS.TS Dương Nghĩa Bang: Việc quy định ứng viên phải có công bố được đăng trên các tạp chí quốc tế có uy tín, bằng độc quyền sáng chế, giải pháp hữu ích, theo quy định tại Điều 5 và Điều 6 của Quyết định số 37 đã góp phần quan trọng để đánh giá chất lượng nghiên cứu của các ứng viên.

Mặt khác, tại mỗi Hội đồng Giáo sư cơ sở và Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành, tất cả các công trình khoa học của ứng viên đều được 3 nhà khoa học cùng ngành, chuyên ngành với ứng viên tiến hành thẩm định, đánh giá cụ thể về mặt chất lượng nghiên cứu của ứng viên trước khi báo cáo tập thể Hội đồng xem xét, thảo luận, thống nhất quyết định.

Bên cạnh các công bố khoa học, việc xem xét đánh giá toàn diện các ứng viên trong đào tạo và nghiên cứu khoa học được quy định rất rõ trong tiêu chuẩn của chức danh GS, PGS theo quy định tại Điều 4, Điều 5, Điều 6 Quyết định số 37.

Cụ thể, ngoài các công bố khoa học, ứng viên còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn về đạo đức nhà giáo, trung thực, khách quan trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và các hoạt động chuyên môn khác; tiêu chuẩn về thâm niên giảng dạy; tiêu chuẩn hướng dẫn thạc sĩ, tiến sĩ; tiêu chuẩn về chủ trì các đề tài khoa học và công nghệ; tiêu chuẩn về sử dụng thành thạo ít nhất một ngoại ngữ phục vụ cho công tác chuyên môn và có khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh.

Các ứng viên GS còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn về chủ biên sách phục vụ đào tạo, chủ trì, tham gia xây dựng và phát triển các chương trình đào tạo từ trình độ đại học trở lên.

Tăng cường tính minh bạch trong công tác xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS

- Ông nhìn nhận có những biện pháp nào để tăng cường tính minh bạch trong công tác xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS?

PGS.TS Dương Nghĩa Bang: Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Thông tư số 04/2019/TT-BGDĐT của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã quy định rõ quy trình thành lập Hội đồng Giáo sư các cấp, quy trình xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS tại mỗi cấp Hội đồng.

Việc công khai kết quả xét của Hội đồng Giáo sư các cấp, công khai Bản đăng ký (Mẫu 1) trong hồ sơ ứng viên, công khai Lý lịch khoa học của các thành viên Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành và Hội đồng Giáo sư nhà nước thể hiện tính công khai, minh bạch trong công tác xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS.

Ngoài ra, hàng năm trước mỗi đợt xét, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đều có văn bản gửi các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành và các Hội đồng Giáo sư cơ sở, quán triệt, yêu cầu các Hội đồng thực hiện nghiêm các quy định tại Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg, Quyết định số 25/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và các quy định khác liên quan, bảo đảm mục tiêu nâng cao chất lượng, tăng cường tính khách quan, công khai và minh bạch.

Tại Công văn số 54/HĐGSNN ngày 13.5.2024, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đã nhấn mạnh Hội đồng Giáo sư các cấp đặc biệt chú ý một số nội dung sau: “Đánh giá hồ sơ ứng viên đúng chất lượng và thực chất về chuyên môn - học thuật; Thẩm định kỹ chất lượng các công trình khoa học và các tạp chí đăng tải, bảo đảm tính liêm chính khoa học đối với từng hồ sơ; Các đơn vị, cá nhân liên quan cần thực hiện nghiêm các quy định về quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm, tạo điều kiện để Hội đồng Giáo sư các cấp hoạt động hiệu quả, đúng tiến độ theo kế hoạch.”

- Hội đồng Giáo sư Nhà nước có quy trình như thế nào để tiếp nhận và xử lý các phản ánh về ứng viên liên quan đến mua bán bài báo khoa học? Hội đồng đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình xử lý các phản ánh như thế nào?

PGS.TS Dương Nghĩa Bang: Khi nhận được các đơn tố cáo hay ý kiến phản ánh (kể cả chính danh và không chính danh) về mua bán bài báo nói riêng và liên quan đến các tiêu chuẩn, tiêu chí trong hồ sơ ứng viên nói chung, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đều phân loại và chuyển đến các bên liên quan (cơ sở giáo dục đại học, Hội đồng Giáo sư cơ sở, Hội đồng Giáo sư ngành liên ngành hoặc cơ quan, đơn vị có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật) để xử lý hoặc xác minh làm rõ.

Trên cơ sở kết quả xác minh, xử lý của các bên liên quan, Hội đồng Giáo sư Nhà nước xem xét xử lý theo quy định của pháp luật.

Những vấn đề chưa rõ, Hội đồng Giáo sư Nhà nước sẽ đề nghị các Hội đồng Giáo sư cơ sở, Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành chất vấn trực tiếp ứng viên tại phiên báo cáo tổng quan. Trên cơ sở đó, Hội đồng thảo luận kỹ trước khi lấy phiếu tín nhiệm về hồ sơ ứng viên, bảo đảm đánh giá chính xác theo đúng các quy định hiện hành và bảo đảm quyền lợi của ứng viên.

Giảm thiểu vấn đề vi phạm liêm chính trong học thuật cần sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều cấp

- Nếu ứng viên bị xác minh có hành vi mua bán bài báo, các hậu quả mà họ phải chịu sẽ là gì? Hội đồng Giáo sư Nhà nước có thông điệp nào gửi đến cộng đồng khoa học và các ứng viên về tính nghiêm túc trong nghiên cứu và công bố khoa học, thưa ông?

PGS.TS Dương Nghĩa Bang: Khi bị cơ quan có thẩm quyền xác định nhà khoa học có hành vi mua bán bài báo, tùy theo mức độ vi phạm về liêm chính học thuật, người vi phạm sẽ bị các hình thức kỷ luật theo các quy định của pháp luật hiện hành.

Hằng năm, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đều có công văn nhắc nhở, lưu ý các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành và các Hội đồng Giáo sư cơ sở đặc biệt quan tâm xem xét tính liêm chính trong công bố các công trình khoa học của các ứng viên như Công văn số 54/HĐGSNN ngày 13.5.2024 nêu trên.

Ngoài ra, tại mỗi đợt tập huấn cho các ứng viên và thành viên Hội đồng Giáo sư các cấp hàng năm, Văn phòng Hội đồng Giáo sư Nhà nước luôn truyền tải đến các nhà giáo, các ứng viên và thành viên Hội đồng Giáo sư các cấp đặc biệt lưu ý về sự nghiêm túc trong nghiên cứu và công bố khoa học, tránh những vi phạm về liêm chính học thuật không đáng có.

Việc nâng cao đạo đức nghiên cứu trong cộng đồng học thuật và giảm thiểu vấn đề vi phạm liêm chính trong học thuật rất cần sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều cấp, đặc biệt là công tác giáo dục tính liêm chính cho từng giảng viên, các nhà khoa học đang nghiên cứu và giảng dạy tại các cơ sở giáo dục đại học, các viện nghiên cứu trong cả nước.

- Trân trọng cảm ơn PGS.TS Dương Nghĩa Bang đã chia sẻ!