Hành trình du học Mỹ dang dở vì visa bị mắc kẹt

Với các suất phỏng vấn “biến mất” và những quyết định từ chối visa với lý do không hợp lý, nước Mỹ có thể chứng kiến sự sụt giảm tới 150.000 sinh viên quốc tế trong mùa thu này. Đây là hệ quả trực tiếp từ những thay đổi trong chính sách nhắm vào các trường đại học và sinh viên quốc tế của chính quyền Tổng thống Donald Trump sau khi ông nhậm chức nhiệm kỳ hai.

Sự thay đổi đang khiến các trường đại học lo ngại về một làn sóng sụt giảm nghiêm trọng sinh viên quốc tế, đồng thời tạo ra tâm lý bất an trong cộng đồng du học sinh toàn cầu.

Những con số đáng báo động

Anh Kaushik Raj, một nhà báo Ấn Độ, vừa nhận thông báo từ chính quyền Tổng thống Donald Trump rằng visa du học để theo học chương trình thạc sĩ tại Mỹ của anh đã bị từ chối. Lý do được đưa ra là do anh “không có đủ ràng buộc” với quê hương.

Tuy nhiên, hiện cả gia đình anh đều ở Ấn Độ, các phóng sự anh viết cũng tập trung vào vấn đề trong nước. Trong buổi phỏng vấn, Raj đã nhấn mạnh rằng anh muốn áp dụng những kỹ năng sẽ học được Mỹ để viết các câu chuyện về nông thôn Ấn Độ.

“Tôi đang bị trừng phạt vì nghề báo, vì quan điểm của mình”, Raj phát biểu với The Intercept.

Câu chuyện của Raj không phải là cá biệt. Khi năm học mới bắt đầu, sinh viên từ nhiều quốc gia đang đối diện tình trạng tương tự. Nhiều hồ sơ bị kéo dài, nhiều trường hợp bị từ chối, khiến các trường đại học lo ngại về mức giảm chưa từng có trong số lượng sinh viên quốc tế nhập học. Những sinh viên đã được nhận vào trường cũng khó tìm lịch phỏng vấn visa, trong khi chương trình học đã khởi động.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh Mỹ hiện có hơn một triệu du học sinh, đóng góp khoảng 40 tỷ USD mỗi năm cho nền kinh tế.

Bà Elora Mukherjee, chuyên gia luật nhập cư và Giám đốc Trung tâm Quyền Người nhập cư tại Trường Luật Columbia cho biết: “Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã đưa ra hàng loạt động thái kể từ tháng 1 khiến sinh viên quốc tế khó sang Mỹ hơn, và ngay cả khi họ đã ở đây, việc hoàn tất chương trình học cũng trở nên khó khăn hơn”. Bà dẫn chứng việc hơn 1.000 sinh viên bị hủy trạng thái visa trong tháng 3 và 4, chính sách xét duyệt tài khoản mạng xã hội đối với hồ sơ xin visa, và lệnh cấm nhập cảnh công dân một số quốc gia ban hành vào tháng 6.

Theo phân tích của Hiệp hội Giáo dục Quốc tế tại Mỹ, nước này có thể mất tới 150.000 sinh viên quốc tế mùa thu năm nay, gây thiệt hại gần 7 tỷ USD.

Giáo sư Stephen Yale-Loehr, chuyên gia luật nhập cư tại Đại học Cornell nhận định: “Chính quyền đã tuyên chiến với sinh viên quốc tế bằng nhiều cách: từ bắt giữ những người lên tiếng ủng hộ Palestine, đến cáo buộc các trường đại học tuyển quá nhiều sinh viên quốc tế. Làm chậm quá trình cấp visa hoặc gia tăng từ chối chính là biện pháp hành chính để đạt mục tiêu đó”.

Những lý do từ chối khó hiểu

Một sinh viên Ấn Độ khác, được nhận vào chương trình cao học ngành kỹ thuật, đã hai lần vượt hàng trăm km để dự phỏng vấn visa. Sau khi lịch hẹn đầu tiên bị hoãn, sinh viên này tiếp tục chờ đợi nhiều tuần. Kết quả, hồ sơ vẫn bị từ chối với lý do “không đủ ràng buộc” về quê hương. “Tôi không hiểu họ dựa vào đâu để kết luận như vậy”, sinh viên này chia sẻ với The Intercept.

Một số sinh viên khác tin rằng lý do thực sự đến từ lĩnh vực họ theo học. Hai sinh viên có hồ sơ bị từ chối khi theo học Trí tuệ nhân tạo (AI) đã đặt nghi vấn đó mới là nguyên nhân chính. Trước đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio từng tuyên bố Mỹ sẽ “thu hồi quyết liệt visa” của sinh viên Trung Quốc, đặc biệt những người học “các lĩnh vực trọng yếu”, nhưng không nêu cụ thể. Theo các chuyên gia, đó có thể là bán dẫn, AI hay hàng không vũ trụ.

Trong khi đó, các nhà báo như anh Raj cũng bị coi là mục tiêu. Seth Stern, Giám đốc vận động của Freedom of the Press Foundation nhận định, lý do Raj không có ràng buộc với Ấn Độ có thể “chỉ là cái cớ”, trong khi nguyên nhân thật có thể do nghề nghiệp của anh.

Trì hoãn và gián đoạn

Tình trạng đình trệ visa buộc sinh viên phải lập nhóm trên WhatsApp, Telegram để chia sẻ thông tin phỏng vấn, kinh nghiệm, và thông báo với nhau khi có suất trống. Nhưng niềm vui của một số ít người nhận visa nhanh chóng bị phủ bóng bởi nỗi thất vọng của nhiều người khác. Tháng 5 vừa qua, chính quyền Mỹ từng đình chỉ các buổi phỏng vấn visa du học trên toàn cầu, khiến nhiều sinh viên dù đã nộp tiền đặt chỗ ở trường và chuẩn bị tài chính vẫn không thể có lịch hẹn để xin visa.

Nhiều sinh viên, sau nhiều tháng “săn” lịch hẹn bất thành, thừa nhận rằng họ có lẽ phải bỏ cuộc. Một số sinh viên đã chọn hoãn học hoặc tìm cơ hội ở các quốc gia khác thay vì Mỹ.

Áp lực với các trường đại học

Không chỉ sinh viên, các trường đại học cũng đang chịu sức ép. Nhiều cơ sở bị đe dọa cắt tài trợ liên bang, bị điều tra, thậm chí bị tước quyền truy cập hệ thống đăng ký visa cho sinh viên. Harvard từng phải nhờ đến tòa án để duy trì tuyển sinh quốc tế. Columbia, để đổi lấy nguồn quỹ liên bang, cũng phải cam kết “giảm phụ thuộc tài chính vào sinh viên quốc tế”.

Nhiều trường hiện đã chuẩn bị các chiến lược đối phó, trong đó có việc gia tăng hợp tác với các cơ sở giáo dục ở nước ngoài hoặc mở rộng chương trình đào tạo trực tuyến. Tuy nhiên, giới học giả lo ngại rằng những giải pháp này khó có thể bù đắp được sự thiếu hụt nếu dòng sinh viên quốc tế vào Mỹ suy giảm mạnh.

Khép lại “giấc mơ Mỹ”

Những tranh luận xung quanh chính sách của Tổng thống Donald Trump phản ánh sự giằng co giữa mục tiêu bảo hộ lao động trong nước và duy trì vị thế dẫn đầu về giáo dục – khoa học của Mỹ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hàng trăm nghìn sinh viên quốc tế, làm giảm nguồn thu mà còn ảnh hưởng đến năng lực đổi mới và nghiên cứu của giáo dục đại học Mỹ, khi sinh viên quốc tế vốn đóng vai trò quan trọng trong các lĩnh vực như khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học.

Nhiều sinh viên từ các nước đã cân nhắc từ bỏ giấc mơ Mỹ. Raj cay đắng đặt câu hỏi: “Nếu họ từ chối tôi chỉ vì tài khoản mạng xã hội, điều đó có nghĩa họ không thích con người tôi. Vậy tại sao tôi phải đến đó? Thật quá bức bối khi cố gắng tới một đất nước không chào đón mình”.