Hài hòa giữa gìn giữ và làm mới nghệ thuật truyền thống

Giữ gìn giá trị cốt lõi

- Thời gian qua, các nhà hát đã có nhiều nỗ lực trong bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thống. Ông có thể chia sẻ thêm về hành trình này?

- Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Nhà hát Chèo Việt Nam, Nhà hát Tuồng Việt Nam, Nhà hát Cải lương Việt Nam trước đây và Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia Việt Nam hiện nay là luôn chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị nghệ thuật truyền thống của dân tộc. Chúng tôi không chỉ giữ gìn các bộ môn nghệ thuật truyền thống như chèo, tuồng, cải lương cổ, mà còn làm mới chúng để có thể tiếp cận khán giả hiện đại. Chúng tôi tin rằng, để bảo tồn được nghệ thuật truyền thống, phải kết hợp giữa giữ gìn cốt lõi và sáng tạo để nó trở nên gần gũi, hấp dẫn với công chúng.

- Làm thế nào để cân bằng giữa bảo tồn nét đẹp truyền thống và làm mới cho phù hợp với nhu cầu của công chúng hiện đại?

- Thực ra, điều này không hề đơn giản. Với các bản cổ, có những nghệ sĩ, diễn viên thành danh truyền dạy cho thế hệ học trò kế cận. Ví dụ, các vở chèo cổ cần bảo tồn như Lưu Bình - Dương Lễ, Quan Âm Thị Kính, Chu Mãi Thần, Xúy Vân giả dại (Kim Nham), Từ Thức... Với tuồng có các vở diễn Sơn Hậu, Triệu Đình Long cứu chúa, Tam nữ đồ vương, Đào Tam Xuân, Trầm Hương các… Cải lương có các vở Bên cầu dệt lụa, Lục Vân Tiên, Tiếng trống Mê Linh, Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài… Quá trình truyền dạy, chú ý từ thi pháp, ngôn ngữ sân khấu, hành động kịch, lớp trò, cấu trúc trò diễn, đến âm nhạc, mỹ thuật, hóa trang, phục trang, trang trí… để giữ được lề lối, lòng bản truyền thống.

Với việc sáng tạo và làm mới các tác phẩm, chúng tôi thay đổi cách kể chuyện sao cho hấp dẫn, để khán giả vừa cảm thấy mới mẻ, hiện đại nhưng vẫn thấy được sự tinh tế của từng bộ môn nghệ thuật truyền thống.

Đầu tư để có tác phẩm hay, gây tiếng vang

- Để bảo tồn, phát huy nghệ thuật sân khấu truyền thống, theo ông, cần có những chính sách như thế nào đối với các nghệ nhân, nghệ sĩ để họ yên tâm cống hiến?

- Chúng ta cần quan tâm hơn tới các nghệ nhân, nghệ sĩ vì đó là những "tài sản sống", "pho sử" của nghệ thuật sân khấu truyền thống. Không có gì bằng chế độ, chính sách lương, nhuận bút đủ để họ thực sự sống bằng nghề, từ đó mới có một thế hệ thầy giỏi để truyền dạy thế hệ sau. Với tôi, truyền thống thật vững vàng mới làm được các vở diễn tương lai.

- Trong khi chờ cơ chế, chính sách chung của Nhà nước, với vai trò là người đứng đầu Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia Việt Nam, ông làm thế nào để khuyến khích các nghệ sĩ trẻ phát triển nghề nghiệp và giữ vững tinh thần sáng tạo?

- Tôi luôn quan niệm rằng, để giữ chân nghệ sĩ và khuyến khích họ sáng tạo, phải uyển chuyển, tuân thủ nguyên tắc nhưng dựa trên sự thấu hiểu, chia sẻ. Các nghệ sĩ có nhiều khó khăn trong công việc nhưng họ luôn giữ được đam mê. Chính vì vậy, cần cố gắng tạo ra môi trường làm việc thân thiện, nơi các nghệ sĩ có thể phát triển tài năng và sáng tạo.

Chúng tôi cũng thường xuyên phối hợp tổ chức các lớp tập huấn diễn viên, nhạc công, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn về ca hát, vũ đạo, diễn xuất cho diễn viên, đồng thời bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp thể hiện những làn điệu cổ, cách xử lý các bài bản có tính kinh điển trong nghệ thuật sân khấu truyền thống.

Có thể nói, dù đang phải đối mặt với vô vàn khó khăn trước những làn sóng văn hóa nghệ thuật mới trong đời sống đương đại, nhưng bằng tình yêu cùng đam mê, các nghệ sĩ đã, đang nỗ lực để “giữ lửa” với nghề; luôn canh cánh trong lòng nỗi niềm bảo tồn, phát huy các giá trị của nghệ thuật sân khấu truyền thống.

Tuy nhiên, để phát triển, khởi sắc trong đời sống đương đại thì bên cạnh việc quan tâm đào tạo lực lượng trẻ kế cận, hơn bao giờ hết rất cần đầu tư kinh phí cho những công trình sáng tác, dàn dựng và biểu diễn để có được những vở diễn hay, những tác phẩm gây ấn tượng, tạo tiếng vang để công chúng chủ động tìm đến nghệ thuật sân khấu truyền thống.

Bảo tồn sân khấu khác với các loại hình khác, phải có khán giả. Những người làm nghệ thuật truyền thống cần có sự tương tác với khán giả ở bất cứ không gian nào, không chỉ trong nhà hát mà có thể trên đường phố, tại khu dân cư… Bên cạnh đó có thể xây dựng các tour du lịch văn hóa kết hợp với biểu diễn nghệ thuật truyền thống hay đưa nghệ thuật truyền thống vào chương trình học đường để nuôi dưỡng tình yêu văn hóa dân tộc.

- Xin cảm ơn ông!