Góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục: Cần làm rõ giá trị bằng trung học nghề

Đây là ý kiến được nhiều chuyên gia đưa ra tại Hội thảo góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục và chính sách của Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) do Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. Hồ Chí Minh tổ chức sáng 29/5.

Dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi đề xuất xóa bỏ khái niệm "trường trung cấp" và thay thế bằng "trung học nghề", đồng thời bổ sung trung học nghề là một cấp học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Theo đó, học sinh sau khi hoàn thành lớp 9 sẽ có ba lựa chọn: học THPT, học trung học nghề với chứng chỉ sơ cấp, hoặc học trung học nghề với chứng chỉ trung cấp nghề. Chương trình trung học nghề sẽ tích hợp kiến thức văn hóa phổ thông và kỹ năng nghề, hướng tới đạt trình độ sơ cấp hoặc trung cấp.

Về vấn đề này, Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. Hồ Chí Minh Trần Anh Tuấn cho rằng, các trường trung học nghề không nên chỉ bao hàm các trường trung cấp hiện nay, như một cách đổi tên. Thay vào đó, nên hợp nhất các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên và trường trung cấp hiện nay, thống nhất thành trường "trung học nghề".

Thực tế cho thấy, các trường trung cấp hiện nay đều đang liên kết với giáo dục thường xuyên và ngược lại. Hay nhìn vào chính sách miễn học phí, nếu học sinh được miễn học phí ở trung cấp thì thường sẽ đóng tiền ở giáo dục thường xuyên, còn miễn học phí giáo dục thường xuyên thì đóng tiền ở trung cấp.

Theo Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. Hồ Chí Minh, nên hợp nhất để mang đến hiệu quả thực chất. Bởi, "trung học nghề" sẽ tích hợp kiến thức nghề và chương trình trung học phổ thông, là hình thức đào tạo nghề nghiệp chuyên sâu, tập trung vào việc trang bị kỹ năng thực hành và kiến thức chuyên môn, phù hợp với yêu cầu năng động của môi trường làm việc hiện đại.

Đặc biệt, luật cần quy định rõ giá trị của bằng tốt nghiệp trung học nghề. Bằng này có giá trị như bằng tốt nghiệp THPT không, có giá trị để liên thông lên đại học không, hay vẫn tiếp tục phân biệt như hiện nay giữa bằng trung cấp nghề và bằng THPT? Đây chính là yếu tố quyết định giá trị của đào tạo nghề, chứ không phải việc đặt tên hay sắp xếp hệ thống giáo dục nghề nghiệp như thế nào cho hợp lý.

Ngoài ra, về hệ thống giáo dục đại học, chuyên gia này đề xuất phát triển song song hai loại hình: đại học hàn lâm và đại học cộng đồng (hay đại học nghề). Đã đến lúc không nên quá “níu kéo” khái niệm cao đẳng mà cần mạnh dạn chuyển đổi các trường cao đẳng đủ năng lực thành đại học cộng đồng.

Chia sẻ câu chuyện học sinh bị “phân biệt” khi nhận bằng, chứng chỉ bậc trung cấp, Phó hiệu trưởng Trường cao đẳng nghề TP. Hồ Chí Minh Hồng Thị Thanh Thủy cho hay, trước đây học sinh có giấy chứng nhận hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông, từng được xem là "tương đương" với bằng tốt nghiệp THPT. Song, khi dùng chứng nhận này đi xin việc, một số cơ quan không chấp thuận.

Trước thực tế đó, trường chuyển hướng sang liên kết với các hệ thống giáo dục thường xuyên để đào tạo chương trình văn hóa, giúp học sinh có thể nhận bằng tốt nghiệp THPT chính thức thay vì là một chứng chỉ tương đương. Do đó, để bảo đảm quyền lợi cho người học, cần có những quy định thật rạch ròi về giá trị văn bằng, đặc biệt là với bằng trung học nghề.

Trong khi đó, Phó Hiệu trưởng Trường cao đẳng Quốc tế TP. Hồ Chí Minh Huỳnh Thị Thu Tâm cho biết, năm học 2024-2025, trường tuyển khoảng 350 học sinh thì đến 40% học sinh có học lực khá giỏi. Tuy nhiên, khi đào tạo văn hóa cho học sinh vẫn phải phối hợp với trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên của quận khiến nhà trường gặp nhiều bất cập.

Ủy viên thường vụ Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. Hồ Chí Minh Đặng Minh Sự cũng nêu ý kiến, Luật Giáo dục hiện hành chưa thể hiện rõ vai trò và vị trí của giáo dục nghề nghiệp trong hệ thống giáo dục quốc dân, chưa có sự phân định cụ thể giữa trung học nghề và trung cấp nghề.

Cùng với đó, việc xác định lộ trình học tập liên thông giữa các bậc học chưa rõ ràng, gây khó khăn trong triển khai đào tạo tích hợp văn hóa và nghề nghiệp tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Các quy định về phân luồng học sinh sau THCS và THPT còn mang tính khuyến khích chung, thiếu cơ chế thực thi và nguồn lực cụ thể.