Chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát
Theo Tờ trình của Chính phủ, do Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng trình bày, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số gồm 4 Chương và 19 Điều, với nội dung cơ bản gồm: quy định về thí điểm một số cơ chế, chính sách tháo gỡ chi tiêu tài chính từ ngân sách nhà nước, hoạt động của tổ chức và nhân lực trong tổ chức khoa học và công nghệ công lập, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và hoạt động khoa học và công nghệ trong doanh nghiệp, công nghệ chiến lược; cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát cho chuyển đổi số quốc gia, phát triển hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số chiến lược để tháo gỡ vướng mắc tạo cơ chế, chính sách vượt trội trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, Chính phủ đề xuất quy định tại dự thảo Nghị quyết về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn. Quy định viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức khoa học và công nghệ công lập được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Bổ sung quy định về miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; ưu đãi thuế cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…
Trong đó, nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ khoa học và công nghệ là thông qua quỹ. Các quỹ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được thành lập theo quy định của pháp luật khoa học và công nghệ và từ nhiều nguồn khác nhau.
Về chuyển đổi số quốc gia, Chính phủ đề xuất, xác định hoạt động chuyển đổi số quốc gia gồm: nền tảng số dùng chung, chỉ định thầu cho các gói thầu; hoạt động phát triển hạ tầng số gồm: hạ tầng 5G, cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển, thí điểm dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp. Đồng thời, ngân sách trung ương hỗ trợ để xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ.
Về tổ chức thực hiện, Chính phủ đề xuất, tại dự thảo Nghị quyết sẽ quy định người đứng đầu cơ quan, đơn vị; cán bộ, công chức, viên chức tham gia xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách quy định tại Nghị quyết nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm nếu triển khai Nghị quyết xảy ra các hành vi, tác động tiêu cực, lợi ích nhóm, lãng phí.
Chỉ quy định những cơ chế, chính sách có tính khả thi, hạn chế văn bản hướng dẫn
Thẩm tra về nội dung nêu trên, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để ban hành Nghị quyết.
Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đề nghị, cần hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trên cơ sở tuân thủ đúng, đầy đủ Quy định 178-QĐ/TW ngày 27.6.2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng pháp luật; đồng thời, tuân thủ một số quan điểm.
Đó là, việc ban hành các chính sách thí điểm cần dựa trên các quan điểm chủ yếu sau: thể chế hóa những vấn đề cấp bách nêu trong Nghị quyết số 57-NQ/TW; đã chín, đã rõ, có tính khả thi, hạn chế văn bản hướng dẫn để thi hành được ngay; những chính sách chưa thực sự cấp bách, cần nghiên cứu đánh giá thêm, cần có hướng dẫn chi tiết, cụ thể thì sẽ được xem xét, đưa vào các dự thảo luật sẽ xem xét, sửa đổi trong năm 2025; vượt trội, phát huy tác dụng ngay, khơi thông mọi nguồn lực, có sức lan tỏa, góp phần kịp thời vào tăng trưởng kinh tế; có trọng tâm, trọng điểm; là vấn đề thực sự vướng mắc cần khẩn trương tháo gỡ; chưa có luật điều chỉnh hoặc cần quy định khác với luật hiện hành; đúng thẩm quyền của Quốc hội; thời gian thí điểm rõ ràng, cụ thể.
Về cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học và công nghệ công lập (Điều 4), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị, làm rõ nội hàm của quy định “được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở mức độ cao nhất” để thống nhất cách hiểu. Có ý kiến cho rằng, quy định cơ chế tự chủ về tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập thuộc thẩm quyền của Chính phủ, do đó, không cần quy định trong dự thảo Nghị quyết.
Về chính sách hỗ trợ dự án công nghiệp công nghệ số chiến lược có tính chất đặc biệt (Điều 17), Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, cần cân nhắc vì chính sách này hiện đang được quy định ở dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, để phát huy hiệu quả thì cần có thời gian đủ dài; làm rõ căn cứ xác định mức hỗ trợ tối đa; không quy định tên Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội trong Nghị quyết; bổ sung quy định đầu tư từ ngân sách trung ương để xây dựng các phòng thí nghiệm bán dẫn dùng chung.
