Gỡ vướng cho các dự án BOT giao thông

11 dự án vướng mắc

Theo Bộ Xây dựng, triển khai Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 16/01/2012, tính đến trước năm 2020 (thời điểm Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP) ban hành) cả nước đã huy động khoảng 318.857 tỷ đồng đầu tư 140 dự án đầu tư xây dựng theo phương thức đối tác công tư, loại hợp đồng Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao (dự án BOT giao thông). Các dự án đã đưa vào khai thác đúng mục tiêu, phát huy hiệu quả, giảm chi phí vận tải, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giảm ùn tắc, tai nạn giao thông, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nền kinh tế... Tuy nhiên, trước thời điểm Luật PPP ban hành, pháp luật về đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT còn một số hạn chế, trong quá trình thực hiện hợp đồng phải điều chỉnh chính sách để phù hợp với yêu cầu thực tiễn dẫn đến phát sinh vướng mắc tại một số dự án BOT giao thông.

Thực hiện kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, Bộ Xây dựng (trước đây là Bộ Giao thông Vận tải) đã phối hợp với các địa phương đánh giá toàn diện những khó khăn, vướng mắc của dự án BOT giao thông trong cả nước. Theo đó, trong tổng số 140 dự án BOT, đến nay đã xác định danh mục 11 dự án đã định lượng vướng mắc và một số dự án tiềm ẩn vướng mắc. Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng đã phối hợp với Ngân hàng nhà nước Việt Nam, các địa phương liên quan, đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và thống nhất 2 nhóm giải pháp tháo gỡ vướng mắc trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ" gồm: Nhà nước chia sẻ để tiếp tục thực hiện hợp đồng; Nhà nước thanh toán chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Việc xây dựng nghị định là cần thiết, nhằm tháo gỡ vướng mắc tại một số dự án BOT giao thông, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, ngân hàng tín dụng, cải thiện môi trường đầu tư, khơi thông nguồn lực, thu hút nguồn lực xã hội theo phương thức PPP, hoàn thành các mục tiêu đột phá chiến lược về phát triển kết cấu hạ tầng. Qua đó, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.

Xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021

Về việc xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021, dự thảo Nghị định nêu rõ, việc chia sẻ phần giảm doanh thu được áp dụng khi đáp ứng các điều kiện quy định tại khoản 2 Điều 99a Luật PPP, cụ thể như sau:

Một là, phương án tài chính dự án PPP được xác định không bảo đảm hiệu quả theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 99a Luật PPP khi thuộc một trong các trường hợp sau: Dự án cần điều chỉnh giảm số lượng trạm thu phí so với quyết định phê duyệt dự án để phù hợp với chính sách, pháp luật có liên quan, bảo đảm lợi ích của người sử dụng dịch vụ; phương án tài chính sau khi áp dụng các biện pháp điều chỉnh theo quy định của pháp luật, tính toán điều chỉnh mức phí sử dụng dịch vụ đường bộ nhưng doanh thu không đủ chi trả chi phí quản lý khai thác và bảo trì công trình dự án, chi phí trả nợ gốc vay và lãi vay theo phương án tài chính tại hợp đồng dự án; phương án tài chính sau khi áp dụng các biện pháp điều chỉnh theo quy định của pháp luật, tính toán điều chỉnh mức phí sử dụng dịch vụ đường bộ có thời gian thu phí hoàn vốn trên 50 năm.

Hai là, cơ quan ký kết hợp đồng đã đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 99a Luật PPP về các nội dung sau: xác định mức giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay, điều chỉnh phương án trả nợ trong phương án tài chính theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 6 Nghị định này; tính toán phương án tài chính điều chỉnh bảo đảm khả thi sau khi cập nhật tỷ lệ, mức vốn nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu quy định tại Điều 5 Nghị định này, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay, điều chỉnh phương án trả nợ quy định tại điểm a khoản này.

Về tỷ lệ chia sẻ phần giảm doanh thu, Bộ Xây dựng cho biết, theo quy định tại khoản 3 Điều 99a Luật PPP, Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định việc áp dụng chia sẻ phần giảm doanh thu và tỷ lệ chia sẻ đối với dự án do mình phê duyệt theo quy định của Chính phủ, bảo đảm công bằng, minh bạch, không làm phát sinh tăng phí sử dụng dịch vụ đường bộ và thời gian thu phí theo hợp đồng đã ký. Đối với dự án BOT đường bộ đáp ứng điều kiện quy định tại Điều 4 Nghị định này, nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP theo tỷ lệ. Việc chia sẻ được thực hiện một lần với tỷ lệ và mức vốn được xác định như sau: Tỷ lệ chia sẻ của nhà nước không quá 75% tỷ lệ bình quân giữa mức doanh thu bị sụt giảm và doanh thu trong phương án tài chính của dự án trong 3 năm gần nhất. Mức doanh thu bị sụt giảm được xác định bằng doanh thu trong phương án tài chính trừ doanh thu thực tế. Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tỷ lệ và mức vốn nhà nước chia sẻ đối với dự án do mình phê duyệt theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều này và bảo đảm mức vốn nhà nước không vượt quá tỷ lệ theo quy định tại khoản 2, 2a, 2b Điều 69 Luật PPP.

Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng quy định về chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự án PPP giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021. Theo đó, về điều kiện chi trả chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự thảo Nghị định quy định: Nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP được chi trả chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn áp dụng đối với trường hợp quy định tại điểm a, b khoản 2a Điều 52 Luật PPP và theo quy định tại điểm a khoản 2a Điều 52 Luật PPP khi đáp ứng một trong hai điều kiện:

Một là, dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác tối thiểu 2 năm nhưng nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không được thu phí để hoàn vốn theo hợp đồng dự án. Bộ Xây dựng cho rằng, cơ sở đề xuất việc dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác tối thiểu 2 năm nhưng nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không được thu phí để hoàn vốn theo hợp đồng dự án nhằm bảo đảm khoảng thời gian cần thiết để các bên đàm phán, nghiên cứu áp dụng giải pháp theo quy định của hợp đồng, đánh giá vướng mắc của dự án.

Hai là, dự án bị sụt giảm doanh thu, các bên đã tính toán phương án tài chính điều chỉnh trên cơ sở dự kiến mức vốn nhà nước chia sẻ doanh thu, giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay theo quy định tại Điều 5, Điều 6 Nghị định này nhưng thời gian thu phí hoàn vốn vẫn kéo dài trên 50 năm.

Về đề xuất này, Bộ Xây dựng cho rằng, trường hợp phương án tài chính đã tính toán việc bổ sung vốn nhà nước, giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay nhưng thời gian thu phí hoàn vốn vẫn kéo dài trên 50 năm thì được đánh giá là dự án không khả thi, không thể điều chỉnh để tiếp tục thực hiện hợp đồng.

Với các quy định của dự thảo nghị định thể hiện nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”. Ưu tiên áp dụng giải pháp nhà nước, nhà đầu tư và bên cho vay cùng chia sẻ để tiếp tục thực hiện hợp đồng; chỉ chấm dứt hợp đồng trước thời hạn nếu giải pháp chia sẻ để tiếp tục thực hiện hợp đồng không khả thi.