Phát biểu tại lễ giới thiệu, Phó Cục trưởng Cục văn thư và Lưu trữ nhà nước Nguyễn Thị Nga cho biết, đây là hoạt động quan trọng, thể hiện trách nhiệm, vai trò của cơ quan lưu trữ trong nhiệm vụ công bố, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ. Qua đó, tạo điều kiện cho đông đảo công chúng được tiếp cận nguồn sử liệu quan trọng, sát thực đáng tin cậy về một sự kiện rất quan trọng của Thủ đô.

"Với gần 200 hình ảnh, tài liệu lưu trữ về ngày tiếp quản, giải phóng Thủ đô, chúng ta sống lại những giây phút huy hoàng, thời khắc lịch sử mà dân tộc ta đã đấu tranh để giành lại độc lập dân tộc, giải phóng Thủ đô Hà Nội. Đặc biệt cho chúng ta sống lại ký ức của cách đây 70 năm khi mà nhân dân Thủ đô hân hoan, chào đón những giây phút lần đầu tiên làm chủ vận mệnh của mình, chính thức bước vào thời kỳ mới, giai đoạn mới, giai đoạn xây dựng xã hội chủ nghĩa", bà Nguyễn Thị Nga nói.

Cụ thể, đây là các hình ảnh, tài liệu lưu trữ gốc đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III từ các phông như Quốc hội, Phủ Thủ tướng, Bộ Giáo dục, Bộ Nội vụ, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ Nông Lâm, và Bộ Giao thông Công chính, Bộ Canh nông, phông nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản, nhà sưu tầm ảnh Đặng Tích, Giáo sư Hoàng Minh Giám, nhạc sĩ Văn Cao, nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn, nhạc sĩ Huy Du…

Những tài liệu này là minh chứng góp phần tái hiện những thời khắc lịch sử hào hùng của dân tộc và Thủ đô từ khi Hiệp định Genève năm 1954 được ký kết với các nội dung về: chiến thắng Điện Biên Phủ, Hiệp định Genève; quá trình chuẩn bị tiếp quản; tình hình tiếp quản Hà Nội.

Trong đó,nhiều tài liệu về chiến thắng Điện Biên Phủ, về Hiệp định Genève quy định về việc quân Pháp sẽ rút khỏi Hà Nội trong 80 ngày và sự chuẩn bị của Chính phủ đối với việc thi hành Hiệp định.

Để chuẩn bị tốt cho việc tiếp quản, từ ngày 1.2.1951, Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội đã xây dựng Đề án tiếp quản Thủ đô trình Bộ Nội vụ để xin ý kiến. Nội dung Đề án nhận định: Thành phố Hà Nội chiếm vị trí quan trọng bậc nhất trong cả nước về mọi mặt chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội. Khi chuyển sang "Tổng phản công" và "Tổng động viên", Hà Nội sẽ là địa bàn phòng ngự quyết liệt nhất của địch. Từ đó, Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội đánh giá tình hình và nghiên cứu tỉ mỉ về chiến lược và sách lược, đề ra kế hoạch, nhiệm vụ tổng thể chung và của từng ngành nhằm biến Hà Nội thành chiến trường, với khẩu hiệu "Giải phóng Thủ đô".

Ngay sau khi Hiệp định Genève được ký kết, tháng 8 - 9.1954, Chính phủ đã có nhiều phiên họp về thực thi Hiệp định, trong đó có nội dung tiếp quản Thủ đô. Ngày 12.9.1954, Hội đồng Chính phủ đã quyết nghị về vấn đề tổ chức tiếp quản Thủ đô, 8 chính sách và 10 điều kỷ luật đối với bộ đội, cán bộ và nhân viên khi vào thành phố tiếp quản; thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội bên cạnh Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội.

Bộ Tổng tư lệnh đã ra lệnh cho các đơn vị bộ đội đang tiến về giải phóng Hà Nội phải giữ vững trật tự, an ninh của thành phố, bảo vệ nhân dân, bảo vệ ngoại kiều, triệt để chấp hành các chính sách và kỷ luật mà Chính phủ đề ra, nêu cao cảnh giác, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu khiêu khích của kẻ địch.

Một số tài liệu về chủ đề này được giới thiệu như: Chương trình, kế hoạch và nhân sự cho việc tiếp quản Thủ đô Hà Nội như tài liệu về việc thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội; Công văn số 236-TTg ngày 27.7.1954 của Phủ Thủ tướng về việc kế hoạch hướng dẫn, chỉ đạo phục hồi các thị xã và thành phố cũ (trước đây đã tiêu thổ kháng chiến), Công văn số 1678 ZYO/3 ngày 20.8.1954 của Bộ Y tế về việc cử Thanh niên xung phong đi tiếp quản; Kế hoạch của Bộ Tài chính về tiếp quản Thành phố Hà Nội năm 1954…

Về tình hình tiếp quản Hà Nội có một số báo cáo, hình ảnh tiêu biểu như Báo cáo về cuộc đón tiếp bộ đội, chính quyền ta vào ngày 10.10.1954, ảnh Lính Pháp rút ở các tuyến đường Thủ đô; bộ đội về tiếp quản cột cờ Hà Nội, phụ nữ Thủ đô rạng ngời đón quân giải phóng, hay Lễ Chào cờ thiêng liêng vào chiều 10.10.1954, báo cáo tình hình tiếp quản sau một ngày, một tháng và báo cáo của các ngành; tình hình đổi tiền Đông Dương và tiền liên bang trong tháng 10.1954…

Tình hình tiếp quản các cơ quan công sở của chính quyền cũ, chế độ công chức lưu dung và tổ chức hoạt động của chính quyền sau tiếp quản cũng được thể hiện sinh động qua Công văn của ngày 24.11.1954 của Ban Tiếp quản giáo dục về tình hình tiếp quản và hoạt động của các trường ở Hà Nội; Báo cáo số 113/BC/TQGD ngày 16.11.1954 của Ban Tiếp quản giáo dục về chuyển giao các cơ quan văn hoá giáo dục và các trường cho Bộ Giáo dục và Sở Giáo dục Hà Nội đã tái hiện việc các ngành đã tiến hành tiếp quản các công sở của chính quyền cũ và tổ chức hoạt động, quyết nghị về đổi tên phố ở Hà Nội tháng 12.1954...

Gắn với cuộc mít tinh chào mừng Trung ương Đảng, Chính phủ trở về Thủ đô của nhân dân Hà Nội ngày 1.1.1955 có các tài liệu như: Chỉ thị số 8025/QTHC ngày 29.12.1954 của Phòng Quản trị Hành chính, UBHC Khu Tả Ngạn về việc tổ chức "ngày mừng Hồ Chủ tịch và Chính phủ về Thủ đô"; Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng và Chính phủ trên lễ đài ngày 1.1.1955...

Ngoài ra, còn giới thiệu những tài liệu của các nhạc sĩ có hồ sơ lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III như Văn Cao, Huy Du, Nguyễn Đức Toàn với những ca khúc về Hà Nội gồm Tiến về Hà Nội, Sẽ về Thủ đô, Hà Nội, trái tim hồng…

Theo Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia III Trần Việt Hoa, các tài liệu được giới thiệu chứa đựng những thông tin tin cậy về quá trình quân dân ta giải phóng, tiếp quản Thủ đô, khẳng định sự chỉ đạo sâu sát, bám sát nhân dân, dựa vào nhân dân để hoạt động và tinh thần kiên cường, bất khuất của quân dân Hà Nội.

Các tài liệu, hình ảnh này sẽ tiếp tục được trưng bày tại Triển lãm Hà Nội - Ký ức những ngày tiếp quản dự kiến khai mạc ngày 2.10 tại Nhà Triển lãm 61 Tràng Tiền, do Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước phối hợp với Trung tâm Thông tin - Triển lãm Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức.

Một số hình ảnh, tư liệu được giới thiệu: