Giáo dục tiền hôn nhân: Hành trang xây dựng gia đình hạnh phúc

76,6% vụ ly hôn bắt nguồn hoặc liên quan đến bạo lực gia đình

Hôn nhân và gia đình luôn là nền tảng quan trọng của xã hội Việt Nam. Tuy nhiên, những năm gần đây, thực trạng hôn nhân và gia đình tại nước ta đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng, đặc biệt trong giới trẻ.

Theo thống kê của ngành tòa án, trong giai đoạn 2008 - 2018, các tòa án nhân dân đã thụ lý hơn 1,42 triệu vụ án ly hôn, giải quyết thành công 1,38 triệu vụ, chiếm 97,4%. Đáng chú ý, có tới 76,6% vụ ly hôn bắt nguồn từ hoặc liên quan đến bạo lực gia đình. Tỷ lệ ly hôn ở thành thị là 2,9%, cao hơn nông thôn (2,4%). Thời gian chung sống trung bình của các cặp đôi tại đô thị lớn chỉ khoảng 6 - 8 năm trước khi tan vỡ.

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là thiếu hụt kiến thức và kỹ năng sống trong giới trẻ. Nhiều thanh niên thiếu kỹ năng giao tiếp, giải quyết mâu thuẫn và quản lý tài chính trong gia đình. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hôn nhân mà còn tác động tiêu cực đến sự phát triển bền vững của xã hội. Một khảo sát tại Huế cho thấy 64,5% thanh niên chưa kết hôn có nhu cầu khám sức khỏe tiền hôn nhân. Vậy nhưng tỷ lệ tham gia thực tế rất thấp; ví dụ tại Thái Nguyên năm 2024 chỉ đạt 21,7%. Điều này cho thấy nhu cầu về giáo dục tiền hôn nhân trong giới trẻ là rất lớn, nhưng việc tiếp cận và tham gia còn hạn chế.

Trong xã hội hiện đại, gia đình vẫn luôn là tế bào quan trọng. Tuy nhiên, xu hướng hôn nhân và gia đình đang thay đổi đáng kể. Nhiều người trẻ lựa chọn kết hôn muộn, có ít con hoặc không kết hôn để tập trung vào sự nghiệp và phát triển bản thân. Ngoài ra, các hình thức gia đình mới như độc thân, làm mẹ đơn thân, hôn nhân đồng giới và kết hôn với người nước ngoài ngày càng phổ biến. Đặc biệt, nhóm có đặc điểm hiện đại (trẻ tuổi, ở khu vực đô thị, mức sống cao, học vấn cao) có xu hướng chấp nhận những hình thái hôn nhân và gia đình mới này.

Trang bị kiến thức, kỹ năng để phòng ngừa rạn nứt, bạo lực

Trước thực trạng trên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng, việc triển khai các chương trình giáo dục tiền hôn nhân là hết sức cần thiết. Những chương trình này cần tập trung vào việc cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản, kỹ năng sống và tư vấn tâm lý, nhằm trang bị cho thanh niên những hành trang cần thiết trước khi bước vào cuộc sống hôn nhân. Đồng thời, cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của gia đình trong xã hội và khuyến khích mọi người tham gia các hoạt động hỗ trợ gia đình.

Mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 2976/QĐ-BVHTTDL, phê duyệt thí điểm mô hình “Giáo dục kiến thức, kỹ năng xây dựng gia đình hạnh phúc trước khi kết hôn”.

Việc thí điểm mô hình này nhằm trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho nam, nữ thanh niên trước khi kết hôn nhằm xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh. Đồng thời, nâng cao ý thức trách nhiệm, vai trò của mỗi cá nhân trong gia đình; phòng ngừa các vấn đề như ly hôn, bạo lực gia đình, tảo hôn và các hệ lụy xã hội khác.

Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện được giao chủ trì phối hợp triển khai thí điểm mô hình tại một xã và một phường của tỉnh Thái Nguyên trong 3 năm (2025 - 2027). Nội dung triển khai gồm: biên soạn tài liệu hướng dẫn, khảo sát thực trạng, tổ chức tập huấn, truyền thông, giám sát, đánh giá và tổng kết để rút kinh nghiệm, làm cơ sở nhân rộng trên toàn quốc.

Trong đó, tài liệu hướng dẫn dự kiến tập trung vào 4 nhóm nội dung chính để trang bị kiến thức, kỹ năng cần thiết cho nam, nữ thanh niên trước khi kết hôn. Thứ nhất là kiến thức pháp luật và quyền lợi của các thành viên gia đình, bao gồm Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Bình đẳng giới. Thứ hai là kiến thức về sức khỏe tiền hôn nhân, như sức khỏe sinh sản, phòng tránh thai, khám sức khỏe trước khi kết hôn, phòng ngừa bệnh lý di truyền và bệnh lây truyền qua đường tình dục. Thứ ba là kỹ năng xây dựng gia đình hạnh phúc, từ giao tiếp vợ chồng, giải quyết xung đột, quản lý tài chính gia đình, đến nuôi dạy con cái, giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam song song với tiếp thu văn minh hiện đại. Cuối cùng là tư vấn tâm lý và thực hành kỹ năng, giúp các bạn trẻ rèn luyện cách xử lý mâu thuẫn, tình huống giao tiếp và nhận được hỗ trợ về tâm lý cá nhân.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch yêu cầu các hoạt động trong mô hình thí điểm bảo đảm phù hợp quy định pháp luật, đặc thù vùng miền, dân tộc, tôn giáo; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin; đồng thời bảo đảm tính bền vững, liên tục, có đánh giá định kỳ và điều chỉnh kịp thời. Trên cơ sở thí điểm, sẽ rút ra các bài học thực tiễn, từ đó hoàn thiện, đề xuất giải pháp nhân rộng mô hình trên toàn quốc.

Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện