Giao Chính phủ quy định chi tiết, tránh tùy tiện, ảnh hưởng đến nguyên tắc “có đi có lại” trong hợp tác về tương trợ tư pháp dân sự

Góp ý về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, ĐBQH Nguyễn Thanh Sang nhận thấy, dự thảo Luật có nhiều điểm mới khi bổ sung phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự như: lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu có mặt trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp tại nước được yêu cầu; tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ; áp dụng các biện pháp tố tụng nhằm bảo đảm tịch thu, trao trả, xử lý vật chứng, tài sản liên quan đến hành vi phạm tội.

Điều 16 dự thảo Luật bổ sung quy định Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao với tư cách là cơ quan Trung ương chịu trách nhiệm chủ trì đánh giá, quyết định tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài trên nguyên tắc “có đi có lại”; trong trường hợp cần thiết, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi ra quyết định cuối cùng.

Điều 17 dự thảo Luật quy định việc thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới và việc xem xét, yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình.

Đại biểu Nguyễn Thanh Sang cho rằng, với nhiều điểm mới, tiến bộ, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự sẽ cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được phê duyệt; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, đảm bảo quyền con người trong lĩnh vực tư pháp; khắc phục toàn diện các hạn chế, bất cập của thực tiễn công tác tương trợ tư pháp về dân sự; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số.

Đồng thời, bảo đảm tính tương thích, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật trong hệ thống pháp luật và với 3 dự thảo Luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp; bảo đảm phù hợp với các Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự, các điều ước quốc tế có điều khoản về tương trợ tư pháp về hình sự mà Việt Nam tham gia; tham khảo, tiếp thu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới.

Góp ý dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, ĐBQH Lê Thanh Phong cũng ghi nhận, dự thảo Luật đã nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia ký kết, đặc biệt là Công ước La Hay...

Về xác định thẩm quyền cũng như cơ quan thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự, đại biểu Lê Thanh Phong tán thành với quy định trong dự thảo Luật giao cho Tòa án nhân dân khu vực trực tiếp thực hiện đề xuất, trình các hồ sơ thực hiện quy trình tư pháp; giao cho Chính phủ quy định các quy định chi tiết để thi hành.

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị, cần giao Chính phủ quy định rất chi tiết, rõ ràng các lĩnh vực cụ thể về tương trợ tư pháp trong việc tống đạt, thu thập tài liệu, chứng cứ trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân - gia đình, kinh doanh - thương mại… nhằm tránh tùy tiện, làm ảnh hưởng đến nguyên tắc “có đi có lại” trong hợp tác về tương trợ tư pháp dân sự giữa Việt Nam với nước khác.

Cần có những điều khoản, điều luật nhằm xem xét trách nhiệm xử lý trong trường hợp cố tình không thực hiện việc trả lời hoặc tống đạt không trả lời, không thực hiện, tống đạt yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự.

Hiện nay, số lượng người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, du học sinh đi học tập ở nước ngoài theo diện tự túc, phụ nữ Việt Nam lấy chồng nước ngoài rất đông, vì vậy, rất nhiều vấn đề phát sinh liên quan đến tư pháp dân sự và hình sự liên quan đến nhóm đối tượng này, đòi hỏi cần có quy định pháp luật về tương trợ tư pháp về hình sự và dân sự.

Xuất phát từ thực tế đó, ĐBQH Nguyễn Minh Đức đề nghị cần rà soát tất cả những vấn đề trong thực tiễn đòi hỏi cần có sự tương trợ tư pháp về dân sự và hình sự đối với người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, du học sinh học tập ở nước ngoài theo diện tự túc kinh phí, phụ nữ kết hôn với người nước ngoài….

Đồng thời, cần thúc đẩy việc sớm ký kết các thỏa thuận, điều ước quốc tế song phương về tương trợ tư pháp về dân sự và hình sự nhằm tạo thuận lợi cho công tác tương trợ tư pháp trong 2 lĩnh vực này. Đại biểu Nguyễn Minh Đức cũng đề nghị, cần quy định rõ chi phí tương trợ tư pháp dân sự ngay trong dự thảo Luật.