Tiết kiệm chi phí cho xã hội
Phát biểu trước Quốc hội, ĐBQH Nguyễn Hữu Chính cơ bản nhất trí với Nghị quyết thí điểm xử lý vật chứng, tài sản tại giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử một số vụ án hình sự. Theo đại biểu, trong thực tế có rất nhiều vụ án lớn có tính chất phức tạp, thời gian điều tra kéo dài, có những vụ kéo dài từ 1 - 2 năm, thậm chí hơn, đến khi tòa án giải quyết thì vật chứng là nhà xưởng, thiết bị, máy móc, phương tiện hầu như bị hỏng, không thể sử dụng được và chỉ còn là đống sắt vụn gây lãng phí và thiệt hại lớn cho các bên đương sự. Đặc biệt, các vụ án liên quan đến việc cho vay của ngân hàng thương mại hiện nay, như vụ án Tân Hoàng Minh bị cáo đã nộp và khắc phục số tiền hơn 8.000 tỷ đồng cho bị hại ngay sau khi khởi tố vụ án, đáng lẽ có thể trả ngay cho bị hại nhưng theo quy định thì số tiền trên phải gửi vào kho bạc. Trong khi đó, thời hạn điều tra là 2 năm tòa án mới giải quyết, điều này gây rất bức xúc và thiệt hại rất lớn khi đồng tiền không được lưu thông.
"Từ những bất cập trên, tôi đề nghị việc thí điểm Nghị quyết là rất cần thiết và thiết thực. Mục đích của việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản bảo đảm tính kịp thời của một nền tư pháp không chậm trễ và tiết kiệm chi phí cho xã hội. Cho dù cơ quan nào ra quyết định xử lý vật chứng cũng đều phải dựa trên khung pháp lý của nghị quyết cũng như những quy định của pháp luật hiện hành phù hợp với cơ quan đó và phải chịu trách nhiệm với quyết định của mình", ĐBQH Nguyễn Hữu Chính kiến nghị.
Để dự thảo Nghị quyết hoàn thiện hơn, đại biểu đề xuất mở rộng phạm vi và rút ngắn thời gian thí điểm. Theo phân tích của đại biểu, việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản không nên gói gọn trong một số vụ án tham nhũng thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi như dự thảo. Bởi lẽ, trong thực tiễn và thống kê hằng năm, số lượng những vụ án tham nhũng chiếm tỷ lệ rất nhỏ từ 10 - 15% so với các vụ án thông thường, trong khi đó tang vật thu giữ, kê biên trong vụ án hình sự thông thường rất lớn. Nếu chỉ thí điểm trong lĩnh vực án tham nhũng thì chỉ đúng phần nào mà không làm thay đổi thực trạng đã, đang tồn tại.
"Hiện, các kho tang vật của cơ quan công an các tỉnh, thành phố rất quá tải, gây khó khăn, lãng phí cho việc trông coi, bảo quản. Mục đích, ý nghĩa của việc thí điểm xử lý tang vật trong vụ án hình sự là giảm tối đa lãng phí và thiệt hại cho các bên đương sự khi tang vật bị kê biên, thu giữ. Do đó, tôi đề nghị thí điểm tất cả các vụ án hình sự", ĐBQH Nguyễn Hữu Chính kiến nghị.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị không nhất thiết phải quy định cứng thời gian thí điểm 3 năm bởi trong thời gian thí điểm luôn sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, nếu thấy ưu việt thì đề xuất xây dựng, sửa đổi, bổ sung vào Bộ luật Tố tụng hình sự để bảo đảm quyền lợi tối đa cho các bên đương sự, giảm tối thiểu thiệt hại, thất thoát, lãng phí cho Nhà nước, tổ chức và công dân.
Khuyến khích nộp tiền khắc phục hậu quả
Liên quan đến trách nhiệm bảo quản vật chứng, tài sản trong quá trình khai thác, quản lý, sử dụng, ĐBQH Nguyễn Hữu Chính cho rằng theo quy định tại Điểm c Khoản 2 Điều 3 dự thảo, sau khi người bị buộc tội nộp tiền, cơ quan tố tụng quyết định hủy bỏ các biện pháp thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa đã áp dụng; người bị buộc tội có trách nhiệm bảo quản vật chứng, tài sản trong quá trình khai thác, quản lý, sử dụng. Tuy nhiên, đại biểu đánh giá quy định trên là chưa thực sự phù hợp bởi, khi người bị buộc tội đã nộp đầy đủ số tiền thì họ có quyền lấy lại tài sản đã kê biên. Hay nói cách khác, họ có quyền sở hữu tài sản của mình, dự thảo chỉ giao cho họ có trách nhiệm bảo quản vật chứng là không khuyến khích người bị buộc tội nộp tiền khắc phục hậu quả do mình gây ra.
Mặt khác, trên thực tiễn khi một người bị buộc tội thì thông thường bị áp dụng một số biện pháp như tạm giam, tạm giữ, cấm đi khỏi nơi cư trú, việc giao tài sản cho người đó khai thác là hoàn toàn không khả thi và không phù hợp trong thực tế. "Do đó, tôi đề nghị trả lại tài sản cho người bị buộc tội khi họ đã nộp tiền ngang với giá trị tài sản thu giữ, kê biên nếu tài sản đó không phải thực hiện một nghĩa vụ khác theo đúng quy định của pháp luật hiện hành", ĐBQH Nguyễn Hữu Chính nêu quan điểm.
Riêng ĐBQH Phạm Đức Ấn lại quan tâm phạm vi điều chỉnh của dự thảo nghị quyết. Theo đại biểu, hệ thống các tổ chức tín dụng rất mong chờ nghị quyết này ra đời và mở rộng phạm vi bởi đến thời điểm này, Viện kiểm sát mới đề xuất thí điểm và phạm vi điều chỉnh là một số vụ án có chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tội phạm tham nhũng, trong khi trên thực tế thì nội dung này lại xảy ra trong lĩnh vực ngân hàng tương đối nhiều.
Ngoài ra, ĐBQH Phạm Đức Ấn phân tích tại Khoản 1 Điều 4 của nghị quyết nói hàm ý thời gian thực hiện không quá 3 năm. Theo đại biểu, có thể thí điểm trong khoảng thời gian 2 năm chứ không nên để kéo dài vì hiệu quả từ nghị quyết đem lại ra rất cao. "Tôi mong muốn nghị quyết sẽ triển khai từ ngày 1.1.2025 và trong vòng vài năm, Viện kiểm sát có thể báo cáo tổng kết và đề xuất để hoàn thiện pháp luật liên quan đến lĩnh vực này", đại biểu Phạm Đức Ấn đề xuất.
