Giải pháp nào để giảm thiểu tử vong và kiểm soát dịch sốt xuất huyết?

Bệnh truyền nhiễm gây gánh nặng lớn tại Việt Nam

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xác định sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là một trong 10 mối đe dọa y tế toàn cầu hàng đầu, với cảnh báo gần một nửa dân số thế giới – khoảng 3,9 tỷ người – nằm trong vùng nguy cơ Sốt xuất huyết Dengue. Mỗi năm, có khoảng 500.000 ca bệnh cần nhập viện và tới 25.000 người tử vong trên toàn cầu vì căn bệnh này.

Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) hiện vẫn là một trong những bệnh truyền nhiễm gây gánh nặng lớn tại Việt Nam. Không chỉ số ca mắc dao động hàng trăm nghìn mỗi năm, bệnh còn diễn biến ngày càng khó lường: Xảy ra quanh năm, trên diện rộng và tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí dẫn đến tử vong, nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.

Theo thông tin từ Bộ Y tế, từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận 22.974 trường hợp mắc SHXD với 05 ca tử vong tại Bình Dương, Bình Thuận, Thành phố Hồ Chí Minh, Khánh Hòa, Ninh Thuận. Điều này cho thấy rủi ro vẫn còn hiện hữu, nhất là trong bối cảnh nguy cơ “dịch chồng dịch” như SHXD, tay chân miệng, và COVID-19 cùng gia tăng cục bộ ở một số địa phương.

Người dân còn quá chủ quan với sốt xuất huyết

Trước tình hình đó, WHO đã đặt ra mục tiêu toàn cầu: Không còn ca tử vong do sốt xuất huyết Dengue vào năm 2030 – trọng tâm trong Chiến lược toàn cầu phòng chống sốt xuất huyết Dengue 2021–2030. Lộ trình này bao gồm các hành động then chốt như: phát hiện và ứng phó sớm với dịch, quản lý véc-tơ bền vững, huy động cộng đồng và triển khai tiêm chủng hiệu qủa.

Tại tọa đàm trực tuyến chủ đề: “Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệp lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp” do Báo Sức khỏe & Đời sống (thuộc Bộ Y tế) phối hợp cùng Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam tổ chức sáng ngày 14/6, PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ: “Nhiều người dân vẫn khá chủ quan, nghĩ rằng sốt xuất huyết Dengue chỉ nguy hiểm khi sốt cao hoặc xuất huyết, từ đó trì hoãn việc kiểm tra, điều trị tại bệnh viện, nhưng trên thực tế tiểu cầu hạ rất thấp mới xuất huyết.

Có những trường hợp không có triệu chứng rõ ràng, đến viện muộn khi đã sốc, suy đa tạng - giai đoạn có thể dẫn đến tử vong. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh hoàn toàn có thể cứu chữa. Với tư cách là y bác sĩ và cũng là người đã từng mắc bệnh sốt xuất huyết Dengue, tôi hiểu được những gánh nặng và biến chứng nghiêm trọng của dịch bệnh này đối với người dân. Hiện nay, tiêm chủng có thể được xem là biện pháp phòng bệnh chủ động mới đã được ứng dụng để đáp ứng với tính chất phức tạp của bệnh sốt xuất huyết Dengue”.

Cần một chiến lược tổng thể

ThS.BS Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế khẳng định: “Trong phòng chống bệnh SHXD, không lực lượng nào có thể đơn độc giải quyết mà cần triển khai đồng bộ. Cơ quan quản lý nhà nước giữ vai trò điều phối và hoạch định chính sách; cộng đồng là tuyến đầu trong việc chủ động phát hiện, điều trị bệnh sớm và xử lý ổ dịch nhỏ bằng các phương pháp kiểm soát véc-tơ ngay tại hộ gia đình, đặc biệt trong những vùng có nguy cơ cao; doanh nghiệp góp phần cung ứng giải pháp y tế, truyền thông và đào tạo; còn báo chí là cầu nối đưa thông tin chính xác, kịp thời đến từng người dân.

Chỉ khi các lực lượng này cùng hành động một cách chủ động, thống nhất và bền bỉ thì chiến lược kiểm soát dịch mới thực sự phát huy hiệu quả lâu dài. Đây là một loạt các giải pháp, để cùng hướng đến mục tiêu không còn ca tử vong do sốt xuất huyết Dengue vào năm 2030 của WHO”.

Để giảm thiểu tử vong và kiểm soát dịch hiệu quả, các chuyên gia nhấn mạnh cần một chiến lược tổng thể, trong đó gồm: Kiểm soát véc-tơ, giám sát dịch tễ, cảnh báo sớm, truyền thông thay đổi hành vi và tăng cường năng lực hệ thống y tế. Trong đó, tiêm chủng – một giải pháp mới được WHO thẩm định, là một phần trong giải pháp tổng thể, giúp phòng ngừa chủ động và giảm nguy cơ bệnh chuyển nặng.

PGS.TS.BS Phạm Quang Thái – Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương nhận định: “Bên cạnh cách tiếp cận quen thuộc là “phát hiện – phản ứng”, Việt Nam cần chuyển dịch sang mô hình “dự báo – phòng ngừa” để bắt kịp với sự thay đổi về chu kỳ và địa bàn dịch.

Khi dịch không còn theo mùa và có thể bùng phát bất cứ lúc nào, trong bất cứ thời điểm nào trong năm, việc đầu tư vào hệ thống giám sát chủ động, phân tích dữ liệu và cảnh báo sớm là yếu tố then chốt giúp kiểm soát dịch một cách hiệu quả và bền vững.

Đây là một bài toán tổng thể về các biện pháp phòng chống chủ động bao gồm, kiểm soát muỗi và hạn chế lây nhiễm cộng đồng, tiếp đến là kiểm soát véc-tơ và tăng cường miễn dịch - chủ động tiêm chủng”.

Với vai trò doanh nghiệp đồng hành, ông Benjamin Ping – Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam chia sẻ: “Takeda cam kết đồng hành cùng Việt Nam trong nỗ lực kiểm soát dịch sốt xuất huyết đang ngày càng phức tạp.

Chúng tôi tin rằng, để đạt hiệu quả, cần có sự phối hợp đa ngành như Chính phủ, ngành y tế, doanh nghiệp và cộng đồng với một chiến lược tổng thể, bao gồm nâng cao năng lực y tế, tăng cường nhận thức của cộng đồng về mức độ nguy hiểm của bệnh sốt xuất huyết Dengue thông qua các chương trình cộng đồng hợp tác với các bộ ban ngành và đảm bảo nguồn cung vắc-xin lâu dài đến với người dân Việt Nam”.