Tối ưu hóa chi phí sản xuất
Trong bối cảnh đất nước đối mặt với nhiều khó khăn, việc bảo đảm hài hòa giữa mục tiêu kinh tế và thực hiện các mục tiêu xã hội là vô cùng quan trọng. Thời gian qua, công tác tính toán chi phí giá thành điện vẫn chưa được thực hiện đầy đủ, dẫn đến tình trạng giá bán điện không phản ánh đúng chi phí sản xuất. Thực tế cho thấy, giá điện bán ra hiện nay vẫn thấp hơn giá thành sản xuất, gây ra sự méo mó giữa chi phí đầu vào và giá thành bán ra.
Dưới góc độ quản lý nhà nước, ông Nguyễn Thế Hữu, Phó Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực (Bộ Công thương) cho biết, việc tính toán giá điện thực hiện theo Quyết định 05 ngày 26.3.2024 của Thủ tướng Chính phủ. Theo quy định này, Bộ Công thương có nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các đơn vị liên quan để kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Việc kiểm tra sẽ căn cứ vào báo cáo chi phí sản xuất kinh doanh điện đã được kiểm toán cũng như các báo cáo tài chính do các đơn vị kiểm toán độc lập thực hiện.
Thực hiện quy định này, đoàn kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện năm 2023 của EVN được thành lập; gồm đại diện các Bộ Công thương, Tài chính, Lao động, Thương binh và Xã hội, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp và các hiệp hội liên quan như Hội Bảo vệ người tiêu dùng, VCCI... và các đoàn kiểm tra liên ngành. Bao gồm rất nhiều chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực điện lực đã tham gia, kiểm tra thực tế tại EVN và các đơn vị thành viên, các Tổng công ty điện lực, Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia... để bảo đảm kiểm tra khách quan, minh bạch.
Báo cáo của EVN và quá trình kiểm tra cho thấy, năm vừa qua, giá nhiên liệu đầu vào cho sản xuất điện, gồm: giá than, dầu, khí, tỷ giá ngoại tệ đều tăng cao do biến động của tình hình thế giới và ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, khiến cơ cấu nguồn điện biến động theo hướng bất lợi; tức là nguồn cho điện giá rẻ như thủy điện giảm trong khi nguồn điện có giá đắt như điện than, điện dầu tăng cao.
Trong bối cảnh này, theo đại diện Cục Điều tiết Điện lực, EVN cùng các đơn vị thành viên đã thực hiện một số giải pháp để tiết kiệm, tiết giảm, tối ưu hóa chi phí, như tiết kiệm 10 - 15% các chi phí định mức thường xuyên, tiết giảm 20 - 50% chi phí sửa chữa lớn. EVN và các đơn vị thành viên cũng đã phát động tiết kiệm điện tại tất cả các cơ quan, đơn vị trực thuộc; tuy nhiên, do cấu trúc giá thành tăng quá cao nên dẫn tới chi phí sản xuất điện của EVN tăng cao.
Bảo đảm giá điện minh bạch theo cơ chế thị trường
ĐBQH Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế nêu vấn đề, giả sử các bên sản xuất điện, phân phối, bán lẻ điện đã nỗ lực hết sức để tiết giảm chi phí nhằm có mức giá điện hợp lý nhất nhưng giá bán điện vẫn thấp hơn giá thành sản xuất, giá thành phân phối thì đây là một bất cập.
Theo đó, bất cập thể hiện rõ ở một số điểm. Cụ thể, đối với điện, không chỉ nói về giá cả, giá thành mà cả vấn đề an ninh năng lượng, ổn định trong cung ứng điện. Nếu như giá bán điện thấp hơn giá sản xuất và nhà sản xuất vẫn bán bằng chi phí sản xuất thì thiệt hại dồn lên nhà phân phối. Như vậy, không công bằng đối với nhà phân phối.
Theo ông Phan Đức Hiếu, nếu không ổn định nguồn cung điện sẽ gây thiệt hại chung cho nền kinh tế, cho người dân, doanh nghiệp. Do đó, về mặt lâu dài, cần giải quyết một cách triệt để.
Chia sẻ về những bất cập này, dưới góc nhìn của một chuyên gia về giá, ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá cho rằng, giá bán không bù đắp được chi phí sẽ gây ra nhiều hệ lụy. Qua số liệu kiểm tra liên ngành được công bố, giá thành điện là 2.088 đồng/kWh và giá bán bình quân 1.953 đồng/kWh.
Theo đó, giá thành điện đã cao hơn giá bán điện bình quân là 6,92%. Đây là tình trạng mua cao, bán thấp. Tức là đầu vào thì theo thị trường nhưng đầu ra thì lại không quyết đủ theo các chi phí mà đã tính đúng, tính đủ, hợp lý, hợp lệ trong quá trình sản xuất kinh doanh điện.
Trong khi Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị đã yêu cầu áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng, trong đó có giá điện. Điều quan trọng là phải xóa bỏ mọi "rào cản" để bảo đảm cho giá điện minh bạch theo cơ chế thị trường. Chính phủ đã có quy định căn cứ đầu vào thay đổi bao nhiêu trong khoảng 3 tháng thì EVN được phép điều chỉnh giá điện bao nhiêu %.
Về chủ trương điều hành, để giải quyết các bất cập, theo các chuyên gia, phải bám vào quy định của pháp luật hiện hành. Nguyên tắc tối thượng của điều hành giá điện là phải bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất hợp lý, hợp lệ đã được tính đúng, tính đủ.
