Đờn ca tài tử là diễn xướng dân gian
Việc đưa di sản văn hóa hay đờn ca tài tử nói riêng phục vụ hoạt động du lịch là góp phần bảo tồn, phát huy giá trị của di sản. Tuy nhiên, cần nghiên cứu một cách khoa học để đờn ca tài tử vừa tạo ra lợi nhuận, vừa được bảo tồn, phát huy giá trị mà không bị biến dạng.
Từ lâu, đờn ca tài tử đã được coi là đặc sản tinh thần của Nam bộ. Trong sinh hoạt đờn ca tài tử, giữa người đờn (đàn), người ca luôn có mối quan hệ thân tình và người thưởng thức cũng có chung cảm xúc. Chính vì vậy, khi trình diễn, tính ngẫu hứng, sự thăng hoa sáng tạo luôn được người thực hành, người thưởng thức tôn trọng... Từ những đặc trưng ấy của nghệ thuật đờn ca tài tử, Gs Trần Văn Khê tỏ ra lo lắng khi các công ty du lịch đưa đờn ca tài tử vào phục vụ khách du lịch chủ yếu là người nước ngoài. Trong vòng 15 phút thì làm sao có thể biểu diễn đờn ca tài tử cho ra hồn, cho xuất thần được? Khách đến nghe cũng không phải người đồng điệu, chỉ là muốn khám phá một lối nhạc họ chưa từng nghe bao giờ thì việc tổ chức nhiều dàn nhạc chỉ nhắm vào số lượng nên chất lượng sẽ kém đi rất nhiều. Cho nên phải cẩn thận, đừng biến âm nhạc tài tử thành một bộ môn sân khấu. Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, Gs Tô Ngọc Thanh kể kỷ niệm buồn mà ông từng chứng kiến: trong lúc nghệ sỹ đang nắn nót từng nốt nhạc, lời ca thì khách lại một, hai, ba… dzô. Buồn vì người ta đem một dòng nhạc sang trọng, bác học, tinh tế để thay cho loại nhạc rẻ tiền trong các tiệm ăn ven đường.
 Nguồn: dulichbui.org.vn |
Nhiều năm trước, một số tỉnh, thành phố phía Bắc đã nghiên cứu, thực hiện đưa di sản văn hóa phi vật thể vào hoạt động du lịch. Từ năm 2006, Lào Cai thực hiện dự án phục hồi sinh hoạt âm nhạc dân gian các dân tộc ít người phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa của đồng bào và hoạt động du lịch tại địa phương. Từ chỗ chỉ có vài ba câu lạc bộ ở Sa Pa đến nay đã có trên 50 câu lạc bộ tham gia chương trình, tạo sức sống mới cho hoạt động văn hóa truyền thống và thu hút khách du lịch. Gần đây, hát Xoan (Phú Thọ), Quan họ (Bắc Ninh), Nhã nhạc cung đình Huế... cũng được các địa phương đưa vào khai thác, phục vụ hoạt động du lịch, góp phần bảo tồn, quảng bá và phát huy giá trị di sản. Tuy nhiên, bài học kinh nghiệm của những địa phương đi trước trong việc đưa di sản vào hoạt động du lịch vẫn còn nguyên giá trị. Sự việc hơn 2.000 người trình diễn Quan họ tập thể trong hội Lim năm 2012 tại Bắc Ninh hay phục dựng hát Xoan theo khuynh hướng sân khấu hóa trong đêm tôn vinh hát Xoan Phú Thọ năm 2011 là những thí dụ cho thấy sự thiếu thận trọng trong nghiên cứu, đưa di sản văn hóa phi vật thể vào hoạt động du lịch.
