Đổi mới sáng tạo toàn dân - động lực phát triển quốc giaKiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia vững mạnh

Doanh nghiệp là trung tâm, chính sách là đòn bẩy

Với chủ đề “Đổi mới sáng tạo: kiến tạo chính sách, đẩy mạnh thực thi nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hai con số”, Diễn đàn năm nay được đánh giá là “cầu nối” quan trọng giữa hoạch định chính sách và thực tiễn triển khai. Trong bối cảnh đổi mới sáng tạo (ĐMST) ngày càng trở thành trụ cột tăng trưởng, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ xác định cần nhanh chóng thể chế hóa các chủ trương, chính sách thành hành động cụ thể để ĐMST thực sự trở thành động lực phát triển.

Theo Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Mai Dương, việc Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và ĐMST tháng 6/2025 là bước ngoặt lớn, lần đầu tiên đặt ĐMST ngang hàng với khoa học, công nghệ. Đây không chỉ là bước tiến về thể chế mà còn là cam kết chính trị mạnh mẽ của Nhà nước trong phát triển kinh tế dựa trên ĐMST. Bộ Khoa học và Công nghệ đang khẩn trương hoàn thiện các văn bản hướng dẫn thi hành, nhất là những quy định cụ thể về cơ chế, chính sách thúc đẩy hoạt động ĐMST.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, Viện trưởng Viện R&D Becamex Đặng Tấn Đức nhận định, khí thế ĐMST tại Việt Nam đang ở giai đoạn sôi động nhất, Việt Nam đã trở thành cứ điểm sản xuất của nhiều tập đoàn công nghệ toàn cầu. Tuy nhiên, muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu cần tăng cường năng lực tự chủ công nghệ, thúc đẩy đầu tư hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm để giảm rủi ro cho doanh nghiệp công nghệ cao.

Tại Diễn đàn, nhiều ý kiến nhấn mạnh: doanh nghiệp phải trở thành trung tâm của hệ sinh thái ĐMST. Khi chính sách đủ cởi mở, doanh nghiệp sẽ trở thành đầu kéo quan trọng nhất trong việc chuyển tri thức thành giá trị kinh tế. Để làm được điều đó, cần chuyển mô hình tăng trưởng từ lao động sang tri thức, công nghệ, lấy ĐMST là then chốt. Đồng thời đẩy mạnh đào tạo kỹ năng số, kỹ năng 4.0, kết nối chặt chẽ giữa doanh nghiệp - trường đại học - viện nghiên cứu. Đây chính là nền tảng để Việt Nam chủ động thích ứng với quá trình chuyển đổi công nghệ và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Hợp tác công tư - mở đường cho sáng tạo bứt phá

Một trong những điểm nhấn chính sách nổi bật tại Diễn đàn là Nghị định số 180/2025/NĐ-CP của Chính phủ về cơ chế, chính sách hợp tác công tư trong lĩnh vực phát triển khoa học, công nghệ, ĐMST và chuyển đổi số. Nghị định này cho phép tỷ lệ vốn nhà nước tham gia trong dự án hợp tác công tư (PPP) lên tới 70% tổng đầu tư, đồng thời đưa ra hàng loạt ưu đãi vượt trội như ưu đãi thuế R&D, miễn giảm tiền thuê đất, quyền sở hữu kết quả nghiên cứu và cơ chế chia sẻ rủi ro. Đây được xem là cú hích thể chế quan trọng, giúp khu vực tư nhân mạnh dạn đầu tư vào các dự án công nghệ có tính mạo hiểm cao.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu (Bộ Tài chính) Phạm Thy Hùng, Bộ Tài chính sẽ đồng hành cùng các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong thực hiện PPP về khoa học, công nghệ, ĐMST. Hiện, Bộ đang xây dựng sổ tay hướng dẫn thực hiện và tăng cường đối thoại trực tiếp với các bộ, ngành, địa phương để tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh triển khai.

Một minh chứng điển hình cho hiệu quả của chính sách là thành phố Đà Nẵng, địa phương nhiều năm dẫn đầu về chỉ số ICT Index. Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hồ Quang Bửu, giai đoạn 2021 - 2025, Đà Nẵng đã thu hút hơn 2 tỷ USD đầu tư vào công nghệ, tạo hơn 20.000 việc làm chất lượng cao. Một trong những giải pháp đột phá được Đà Nẵng áp dụng để thúc đẩy ĐMST là áp dụng các cơ chế chính sách đặc thù, như miễn thuế cho nhân lực và doanh nghiệp công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, cho phép thử nghiệm có kiểm soát các giải pháp công nghệ mới.

Từ những chính sách này, thành phố đã có 8 dự án thử nghiệm đột phá. Đồng thời, phát triển các công viên phần mềm, trung tâm dữ liệu vùng, chính quyền số và ứng dụng AI, Big Data trong quản lý hành chính. Ông Bửu khẳng định: “ĐMST không phải lựa chọn, mà là mệnh lệnh phát triển”.

Có thể thấy, kiến tạo một hệ sinh thái ĐMST vững mạnh đồng nghĩa với việc hình thành một “vòng tròn phát triển” gắn kết giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện trường - xã hội, trong đó mỗi chủ thể đều có vai trò và trách nhiệm rõ ràng.

Nhà nước giữ vai trò kiến tạo thể chế, tạo môi trường minh bạch, thông thoáng và khuyến khích thử nghiệm có kiểm soát. Doanh nghiệp là trung tâm của ĐMST, vừa là động lực, vừa là nơi ứng dụng và thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Các viện nghiên cứu, trường đại học cung cấp nền tảng tri thức, nguồn nhân lực và các giải pháp khoa học công nghệ. Còn xã hội, với tinh thần khởi nghiệp lan tỏa, chính là không gian nuôi dưỡng những ý tưởng mới, đột phá mới.

Theo các chuyên gia, để hệ sinh thái này vận hành hiệu quả, cần chuyển mạnh từ tư duy “quản lý” sang “tạo điều kiện”, từ “khuyến khích” sang “đồng hành”, lấy doanh nghiệp và người dân làm trung tâm. Mỗi bộ, ngành, địa phương phải trở thành một “hạt nhân sáng tạo”, sẵn sàng cởi mở, lắng nghe và bảo vệ người dám nghĩ, dám làm.

Tin rằng, khi các nguồn lực được liên kết chặt chẽ, thể chế thực sự thông thoáng, khoa học và công nghệ được đặt đúng vị trí là động lực tăng trưởng, Việt Nam sẽ hình thành một hệ sinh thái ĐMST tự chủ, toàn diện và bền vững.