Đạp xe tốt cho não hơn cả đi bộ? Nghiên cứu mới hé lộ điều bất ngờ
Một nghiên cứu mới được công bố đã đưa ra những phát hiện đáng chú ý về mối liên hệ giữa thói quen di chuyển và sức khỏe não bộ.
Sa sút trí tuệ là một trong những thách thức y tế lớn nhất hiện nay, ảnh hưởng sâu rộng tới chất lượng cuộc sống của người cao tuổi và tạo áp lực lên hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy rằng việc duy trì lối sống năng động trong độ tuổi trung niên có thể góp phần làm giảm nguy cơ phát triển bệnh lý này.
Nghiên cứu mới nhất tại Vương quốc Anh đã bổ sung thêm bằng chứng khoa học cho mối liên hệ tích cực giữa hoạt động thể chất - đặc biệt là đạp xe - và sức khỏe não bộ.
Đạp xe giúp giảm nguy cơ sa sút trí tuệ đến 19%
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ gần 480.000 người trong cơ sở dữ liệu UK Biobank, theo dõi trong hơn 13 năm. Những người tham gia được phân loại theo thói quen di chuyển: nhóm không vận động (sử dụng phương tiện như ô tô, xe máy, phương tiện công cộng), nhóm đi bộ, nhóm đi bộ kết hợp và nhóm đạp xe hoặc đạp xe kết hợp.
Kết quả cho thấy: nhóm đạp xe (kể cả khi kết hợp với các hình thức di chuyển khác) có nguy cơ mắc sa sút trí tuệ thấp hơn đáng kể - giảm 19% so với nhóm sử dụng phương tiện không vận động. Đặc biệt, với nhóm mắc bệnh sa sút trí tuệ khởi phát sớm (trước 65 tuổi), việc đạp xe giúp giảm nguy cơ tới 40%.
Điều này cho thấy hình thức di chuyển tưởng như quen thuộc - đạp xe - có thể đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe thần kinh, bên cạnh những lợi ích đã được biết đến đối với tim mạch, chuyển hóa và thể lực.
Tác động tích cực tới cấu trúc não bộ
Nghiên cứu cũng sử dụng hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá cấu trúc não của người tham gia. Những người thường xuyên đạp xe có thể tích chất xám (gray matter volume – GMV) tăng nhẹ ở một số vùng, đặc biệt là vùng hải mã trong não (hippocampus) - nơi gắn liền với chức năng ghi nhớ và học tập.
Ngược lại, nhóm đi bộ và đi bộ kết hợp lại có thể tích chất xám và chất trắng (white matter) thấp hơn ở một số vùng não. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc tăng nguy cơ sa sút trí tuệ mà cho thấy các hình thức vận động khác nhau có thể tác động khác biệt lên cấu trúc não bộ.
Trong khi đó, những người chủ yếu di chuyển bằng phương tiện cơ giới (ô tô, phương tiện công cộng) không ghi nhận sự thay đổi đáng kể về thể tích não trong nghiên cứu này.
Yếu tố di truyền có ảnh hưởng?
Một điểm đáng chú ý là nghiên cứu cũng xét đến yếu tố di truyền thông qua gene APOE – cụ thể là biến thể APOE ε4, vốn được xác định là làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Kết quả cho thấy: đối với nhóm người không mang biến thể gene này, việc đạp xe đem lại hiệu quả bảo vệ não bộ rõ ràng hơn so với nhóm có nguy cơ di truyền cao.
Tuy vậy, ngay cả với những người có mang gene APOE ε4, việc đạp xe vẫn có tác động tích cực ở mức độ nhất định – củng cố nhận định rằng lối sống chủ động có thể giúp làm chậm hoặc hạn chế tiến triển bệnh lý, dù không hoàn toàn triệt tiêu được nguy cơ.
Một số giới hạn
Tuy nhiên, tác giả nghiên cứu lưu ý rằng kết quả cần được diễn giải cẩn trọng do có một số giới hạn nhất định: nhóm người mắc sa sút trí tuệ sớm tương đối nhỏ; dữ liệu thói quen di chuyển dựa trên khai báo cá nhân; và chưa ghi nhận được sự thay đổi trong hành vi di chuyển theo thời gian.
Ngoài ra, nhóm nghiên cứu chủ yếu là người gốc Âu, do đó cần thêm nghiên cứu với các nhóm dân cư đa dạng hơn.
Lời khuyên của chuyên gia
Hiểu được tác động của di chuyển chủ động đến sức khỏe não bộ có thể khuyến khích chúng ta thay đổi thói quen hàng ngày.
Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, nhiều người dân ít có thời gian tập luyện thể dục thể thao, thì việc thay đổi cách thức di chuyển hàng ngày - từ lái xe sang đạp xe hoặc đi bộ - là một điều khả thi và được khuyến khích. Đó có thể là việc đạp xe đến chợ, đi bộ tới bến xe buýt, hay đơn giản là đỗ xe xa hơn để có thêm vài trăm bước chân mỗi ngày.
Đặc biệt, kết hợp vận động với các yếu tố khác như chế độ ăn cân bằng, giấc ngủ chất lượng và duy trì kết nối xã hội sẽ tạo nên nền tảng vững chắc để bảo vệ não bộ. Dù không thể thay đổi yếu tố di truyền, bạn hoàn toàn có thể chủ động lựa chọn thói quen sống tích cực để hỗ trợ não bộ và sức khỏe toàn diện.
