Đảng liên minh rút lui, liệu Chính phủ Israel có sụp đổ?

Sáu trong số bảy thành viên còn lại của đảng Do Thái Torah thống nhất (UTJ) đã viết đơn từ chức. Ông Yitzhak Goldknopf, Chủ tịch UTJ, đã từ chức một tháng trước. Quyết định này khiến phe cầm quyền của Thủ tướng Netanyahu chỉ giữ đa số mong manh với 61 ghế trên tổng số 120 ghế Knesset (Quốc hội). Không rõ liệu đảng Shas, một đảng cực đoan Do Thái khác, có theo gót UTJ hay không.

Nguyên nhân bắt nguồn từ đâu?

Nguyên nhân sâu xa của cuộc khủng hoảng là mâu thuẫn giữa mong muốn của các lãnh đạo Do Thái giáo cực đoan và sức ép ngày càng tăng từ phần còn lại của xã hội Israel. Các đảng Do Thái chính thống rất tức giận khi chính phủ không thúc đẩy thông qua luật miễn trừ cho cộng đồng của họ khỏi nghĩa vụ quân sự bắt buộc. Trong khi đó, phần còn lại của xã hội Israel, mệt mỏi với hơn 600 ngày chiến tranh, nghĩa vụ dự bị liên tục và khủng hoảng nhân lực ngày càng sâu sắc.

Nghĩa vụ quân sự là quy định bắt buộc với hầu hết người Do Thái ở Israel, nhưng những giáo sinh chuyên tâm thực hành Chính thống giáo được miễn trừ, vì họ phải dành toàn thời gian để theo học tại các chủng viện tôn giáo. Những người thực hành Chính thống giáo cho rằng việc gia nhập quân đội đe dọa lối sống truyền thống của họ.

Israel đang tham gia vào cuộc xung đột kéo dài nhất trong lịch sử đất nước, khiến quân đội nước này phải kéo căng lực lượng. Việc những người chuyên tâm thực hành Chính thống giáo không chịu gia nhập quân đội khiến dư luận Israel tức giận, nhất là những người chứng kiến con em họ liên tục phải phục vụ nhiều đợt nghĩa vụ quân sự.

Năm ngoái, Tòa án Tối cao đã ra lệnh cho Bộ Quốc phòng chấm dứt thông lệ đó và yêu cầu tổng động viên mọi thanh niên đến tuổi, bao gồm cả những thanh niên Chính thống giáo.

Tuy nhiên, các đảng cực đoan chính thống đã lập luận rằng, việc miễn trừ nghĩa vụ quân sự cho sinh viên trường Do Thái là lời hứa quan trọng trong thỏa thuận tham gia liên minh vào cuối năm 2022 của họ.

Động thái của sáu thành viên đảng Do Thái Torah Thống nhất (UTJ) khiến chính phủ theo chủ nghĩa dân tộc-tôn giáo của Netanyahu trở nên cực kỳ dễ bị tổn thương khi chỉ chiếm đa số một ghế trong Knesset.

Liệu Chính phủ có sụp đổ?

Hiện tại thì chưa, nhưng tương lai không có gì là không thể. Với 61 trên tổng số 120 ghế hiện tại, Chính phủ của Thủ tướng Netanyahu vẫn nắm đa số. Tuy nhiên, đảng UTJ liên minh với một thành viên liên minh cực đoan khác là Shas, vốn vẫn luôn sát cánh cùng UTJ. Nếu Shas cũng rút khỏi Chính phủ, Thủ tướng Netanyahu sẽ mất thế đa số trong Quốc hội và Chính phủ của ông sẽ khó hoạt động.

Tuy nhiên, việc UTJ rút khỏi liên minh sẽ chỉ có hiệu lực 48 giờ sau khi các bộ trưởng nộp đơn từ chức, điều này cho phép thủ tướng có thời gian để tìm kiếm một thỏa thuận liên minh mới. Ngay cả khi quá trình đàm phán không thành công, Quốc hội Israel vẫn sẽ trải qua kỳ nghỉ hè vào cuối tháng 7. Điều này cho phép Thủ tướng Netanyahu có khoảng 3 tháng để cố gắng giải quyết cuộc khủng hoảng. Rất nhiều điều có thể xảy ra trong khoảng thời gian đó, và ông Netanyahu là người đã thể hiện kỹ năng sinh tồn chính trị phi thường trong những năm qua.

Chính phủ ở Israel hoạt động như thế nào?

Chưa từng có đảng nào giành được đa số tuyệt đối trong một cuộc bầu cử lập pháp ở Israel, vì vậy chính phủ thường là một liên minh các đảng. Các thủ tướng thường phải đối mặt với những yêu sách giáo phái và xung đột ý thức hệ trong chính liên minh của họ. Khi chia rẽ xuất hiện, các liên minh có thể nhanh chóng tan rã và chính phủ sụp đổ.

Trong trường hợp Chính phủ sụp đổ, một cuộc bầu cử lập pháp sớm có thể sẽ diễn ra. Tuy nhiên, không có nhiều khả năng cho thấy, một cuộc bầu cử sẽ diễn ra ngay lập tức. Một số nhà phân tích chính trị dự đoán rằng việc bỏ phiếu sớm có thể sẽ diễn ra từ cuối năm 2026 đến đầu năm sau.

Diễn biến này có ảnh hưởng đến tình hình Gaza?

Câu trả lời vẫn chưa rõ ràng. Các cuộc đàm phán ngừng bắn do Mỹ làm trung gian đang diễn ra tại Qatar. Người Israel ngày càng mệt mỏi với cuộc chiến chống Hamas ở Gaza và các cuộc khảo sát cho thấy họ ủng hộ một thỏa thuận cho phép chấm dứt cuộc chiến và giúp trả tự do cho các con tin còn lại bị nhóm chiến binh Palestine này bắt giữ. Thủ tướng Netanyahu vẫn có đủ sự ủng hộ trong Chính phủ để đảm bảo một lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, hai đảng cực hữu trong liên minh của Netanyahu - Quyền lực Do Thái và Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái - khó có thể ủng hộ việc chấm dứt hoàn toàn cuộc chiến trong thời gian trước mắt.