Đặc biệt chú ý khâu tổ chức thực hiện, nhiệm vụ, giải pháp phải rõ từng ngành, lĩnh vực

Cơ chế, chính sách đặc biệt thu hút, trọng dụng nhân lực chất lượng cao chậm đổi mới

Theo Báo cáo tóm tắt kết quả giám sát chuyên đề, Đoàn Giám sát cho rằng, trong thời điểm hiện nay, nguồn nhân lực của nước ta cơ bản đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng, cơ cấu ngày càng phù hợp hơn; trình độ, kỹ năng của lực lượng lao động được nâng lên; năng suất lao động, việc làm, thu nhập của người lao động có chuyển biến tích cực.

Đối với khu vực công lập, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức phần lớn có trình độ từ đại học trở lên; công tác tuyển dụng, sử dụng, quản lý và phát triển nguồn nhân lực được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm công khai, minh bạch theo quy định, chất lượng, trình độ đội ngũ nhìn chung đáp ứng yêu cầu.

Chất lượng giáo dục, đào tạo ngày càng được nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển nguồn nhân lực. Quy mô đào tạo đại học và nghề nghiệp nhìn chung ổn định trong giai đoạn giám sát.

Đào tạo nhân lực chất lượng cao bước đầu được quan tâm với hệ thống trường chuyên, các chương trình đào tạo nghề trọng điểm quốc tế, chương trình đào tạo kỹ sư và cử nhân tài năng, đào tạo có yếu tố nước ngoài... Trong đó, một số chương trình liên kết đào tạo với các cơ sở giáo dục đại học quốc tế uy tín, chất lượng, góp phần tiết kiệm kinh phí đào tạo ở nước ngoài.

Tuy nhiên, Đoàn giám sát cũng chỉ rõ, Chính phủ, một số bộ, ngành và hầu hết các địa phương chưa ban hành văn bản tổng thể, định hướng chiến lược dài hạn về phát triển nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao.

Mặt khác, bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành. Cơ chế, chính sách tài chính cho giáo dục còn bất cập; cơ cấu lao động chuyển dịch chậm. Cơ chế, chính sách đặc biệt để thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài chậm đổi mới. Chính sách tuyển dụng, đãi ngộ, tạo môi trường làm việc chưa thực sự hấp dẫn. Số lượng, cơ cấu nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng được yêu cầu.

Đoàn giám sát kiến nghị, Chính phủ khẩn trương ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và bố trí đầy đủ nguồn lực bảo đảm để thực hiện, nâng cao năng lực sáng tạo của nhân lực gắn với sử dụng hợp lý trí tuệ nhân tạo và các công cụ khoa học công nghệ mới; xây dựng và trình Quốc hội xem xét, sửa đổi bổ sung Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Dân số, Luật Viên chức, Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo, Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.

Cùng với đó, ban hành quy định về nhân lực chất lượng cao theo hướng quy định rõ về khái niệm, tiêu chí, thẩm quyền xác định nhân lực chất lượng cao trong tổng thể nguồn nhân lực (qua các tiêu chí về kết quả đào tạo, bồi dưỡng, kết quả thực hành nghề nghiệp, kinh nghiệm, uy tín, thành tựu trong công tác)...

“Vướng ở đâu thì gỡ ở đó, không nói chung chung là vướng thể chế”

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao nỗ lực của Đoàn giám sát đã hoàn thành giám sát chuyên đề đúng tiến độ, có chất lượng tốt; biểu dương tinh thần trách nhiệm và sự chủ động, tích cực của Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Tổ giúp việc đã bám sát kế hoạch giám sát, triển khai các hoạt động, phối hợp chặt chẽ với Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương tổ chức công việc một cách bài bản, khoa học, hoàn thành khối lượng công việc rất lớn, đúng tiến độ và cơ bản đến nay đã đạt được sự đồng thuận cao của Chính phủ, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, đây là chuyên đề giám sát hết sức quan trọng. Vừa qua, 4 nghị quyết “bộ tứ trụ cột” của Bộ Chính trị đã được ban hành đều có những nội dung liên quan đến việc nâng cao chất lượng dạy và học, nhất là chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao.

Bộ Chính trị cũng đã cho ý kiến và theo kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm, trước ngày 15/8 tới sẽ ban hành nghị quyết về giáo dục toàn dân, nghị quyết về lĩnh vực chăm sóc sức khỏe nhân dân. Chủ tịch Quốc hội đề nghị, sau khi các nghị quyết này được ban hành, Đoàn giám sát cần cập nhật thêm để có sự đánh giá, kiến nghị một cách phù hợp để Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể triển khai được trong thời gian tới.

Tại Kỳ họp thứ Mười sẽ trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi). Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là 3 dự án luật hết sức quan trọng để chuẩn bị cho Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục đào tạo, Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.

Về phần thực trạng, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, báo cáo của Đoàn giám sát phải cung cấp được bức tranh tổng thể về nguồn nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam trong giai đoạn 2021-2024. Giáo dục chất lượng cao của Việt Nam hiện đứng ở đâu trong khối ASEAN và châu Á? Từ đó, dự báo nhu cầu nguồn nhân lực trong giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhất là đối với những ngành, lĩnh vực then chốt của đất nước, phải có trọng điểm, có ưu tiên.

Về các nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới, dự thảo Nghị quyết đã đề ra 9 nhóm vấn đề cần hoàn thiện thể chế chính sách. Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Đoàn giám sát cần cân đối dung lượng giữa các mục thực trạng và giải pháp. Việc hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật tới đây thuộc về luật hay nghị định, thông tư? Vướng ở đâu thì gỡ ở đó chứ không nói chung chung là vướng thể chế. Vướng thể chế ở đâu, ở chỗ nào, thuộc ngành nào thì phải nêu cụ thể.

Nêu thực tế đã có nhiều đề án, chương trình phát triển nhân lực chất lượng cao được ban hành, tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ, việc tổ chức thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ nét.

Một số nội dung quan trọng còn chậm hoặc chưa ban hành như: Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2021-2030 ban hành chậm 3 năm; Đề án phát triển nguồn nhân lực y tế giai đoạn 2023 - 2030 chậm 3 năm; Đề án phát triển nguồn nhân lực chất lượng phục vụ phát triển công nghệ cao cũng chậm 3 năm; 5/6 Đề án, nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao bộ, ngành triển khai Kết luận 52 của Ban Bí thư về xây dựng cái đội ngũ trí thức đến nay chưa được ban hành.

"Do đó, cần phải đặc biệt lưu ý tới khâu tổ chức thực hiện; làm rõ nội hàm của “chất lượng cao”, chất lượng nhân lực ở Trung ương, ở cấp tỉnh, cấp xã “cao” như thế nào?", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách tài chính nhà nước phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng với vai trò đột phá chiến lược.

Trong 3 năm 2021, 2022, 2023 tỷ lệ chi cho ngành giáo dục, dạy nghề chưa đạt tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước, trung bình chỉ khoảng 17%. Tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục đại học còn thấp, có xu hướng giảm.

“Đây là những vấn đề được ĐBQH quan tâm, tới đây Bộ Tài chính cần làm rõ vấn đề này khi đề ra giải pháp khắc phục trong thời gian tới”, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu.

Về dự thảo Nghị quyết giám sát, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, nhiệm vụ, giải pháp phải rõ từng ngành, lĩnh vực; ngắn gọn nhưng phải bảo đảm đầy đủ, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm, dễ kiểm tra, dễ thực hiện. Trong đó, giao Ủy ban Văn hóa và Xã hội phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục bám sát, đồng hành để các bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện “tới nơi tới chốn”.

Thống nhất cao với báo cáo của Đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới đề nghị, trong phần nhiệm vụ giải pháp, báo cáo cần bổ sung nội dung ưu tiên phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực quốc phòng an ninh.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Báo cáo kết quả giám sát và dự thảo Nghị quyết giám sát chuyên đề, hồ sơ, tài liệu trình tại phiên họp được Đoàn giám sát chuẩn bị công phu, đáp ứng về chất lượng, góp phần cung cấp nhiều thông tin có giá trị để góp ý vào Văn kiện Đại hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội giao Ủy ban Văn hóa và Xã hội tiếp tục phối hợp với các Bộ, trong đó chủ công là Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Bộ Y tế và các Bộ có liên quan để hoàn thiện nghị quyết; lưu ý bám sát quá trình đang hoàn thiện Nghị quyết của Bộ Chính trị về lĩnh vực này.