Giải thưởng báo chí về khoa học và công nghệ được bắt đầu tổ chức từ năm 2012 và được Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) tổ chức trao giải hằng năm nhằm trao tặng cho các tác giả có tác phẩm báo chí xuất sắc về KHCN. Đây là sự ghi nhận của Bộ KHCN trong việc vinh danh những nhà báo có tinh thần khoa học, đã nỗ lực hết mình, tìm tòi, phát hiện, phản ánh các kết quả của Bộ KHCN nói riêng và của ngành KHCN nói chung đóng góp cho sự phát triển KHCN của đất nước.
Theo kế hoạch ban đầu, Giải thưởng báo chí về KHCN năm 2020 được dự kiến tổ chức vào ngày 21.6.2021 tại trụ sở Bộ Khoa học và Công nghệ. Tuy nhiên, do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp và để thực hiện nghiêm chỉ đạo của Chính phủ, chỉ thị của UBND thành phố Hà Nội về công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19, thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ KHCN, ngày 15.10, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông khoa học và công nghệ công bố danh sách tác phẩm đoạt giải trên cổng thông tin điện tử Bộ KHCN (tại địa chỉ most.gov.vn), trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các trang mạng xã hội và không tiến hành tổ chức lễ trao giải thưởng như thường lệ.
Năm 2020, Ban tổ chức đã nhận được hơn 600 tác phẩm/nhóm tác phẩm của các tác giả, nhóm tác giả. Theo đánh giá của Hội đồng bình chọn, nhìn chung các tác phẩm đã phản ánh khá toàn diện về mọi mặt hoạt động KHCN, đề cập đến những vấn đề cấp bách, phổ biến và thực tiễn của đời sống kinh tế - xã hội. Nhiều tác phẩm có chất lượng tốt, chủ đề có tính thời sự, phản ánh kịp thời, đậm nét kết quả hoạt động, sự kiện lớn của Bộ, của ngành KHCN… Một số tác phẩm được đầu tư bài bản, công phu, chuyên nghiệp, mang tính phát hiện, tính phản biện tốt, đi đến tận cùng của vấn đề, có hiệu quả xã hội mạnh mẽ, tích cực, có sức ảnh hưởng lan tỏa cao.
Năm qua, báo chí cũng tập trung phản ánh kịp thời về một số chủ đề thời sự như: Cơ chế chính sách về KHCN; KHCN tham gia phòng, chống dịch Covid-19; Tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với đời sống xã hội; Chuyển đổi số; Trí tuệ nhân tạo; Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Xây dựng cơ chế chính sách nhằm tháo gỡ các nút thắt đẩy nhanh phát triển KHCN, góp phần đưa nhanh kết quả nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ vào sản xuất và đời sống…. Các tác phẩm báo chí đã góp phần tôn vinh các nhà khoa học bằng hoạt động kiên trì, thầm lặng, tâm huyết và đầy sáng tạo để theo đuổi đam mê nghiên cứu khoa học đưa đến nhiều sản phẩm có giá trị phục vụ đời sống nhân dân, như nhóm tác phẩm “Khi nhà khoa học quân sự “đi trước” trong cuộc chiến với đại dịch toàn cầu”; “Tìm lại tên cho người đã mất”; “ Đường ray 4.0”; “Đề tiêu chuẩn không là rào cản”; “Tiến sĩ, bác sĩ Hồ Hữu Thọ: Tầm soát ung thư bằng công nghệ sinh thiết lỏng”; “Nghiên cứu dữ liệu di truyền của động vật hoang dã”; “Chìa khóa” giúp bảo tồn các loài nguy cấp đúng cách”; “ Sự lan tỏa khoa học công nghệ với sự phát triển các tỉnh miền núi”; “Startup Việt - trong nguy có cơ”…
Qua 2 vòng chấm Sơ tuyển và Chung tuyển, đã có 18 tác phẩm và nhóm tác phẩm được Bộ KHCN phê duyệt và trao giải, gồm: Thể loại Truyền hình (1 Giải Nhất; 1 Giải Nhì, 1 Giải Ba; 1 Giải Phụ); Thể loại Phát thanh (1 Giải Nhì, 1 Giải Ba); Thể loại Báo in (1 Giải Nhất, 2 Giải Nhì; 1 Giải Ba; 2 Giải Phụ) và Thể loại Báo điện tử (1 Giải Nhất, 1 Giải Nhì; 2 Giải Ba; 2 Giải Phụ).
Các tác giả/nhóm tác giả đoạt giải Nhất nhận được Cúp và Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ và được nhận số tiền thưởng 25 triệu đồng; Các tác giả/nhóm tác giả đoạt giải Nhì, Ba và giải Phụ nhận được Giấy chứng nhận và Biểu trưng Giải thưởng Báo chí về khoa học và công nghệ năm 2020 đồng thời được nhận số tiền tương ứng là 12 triệu đồng đối với Giải Nhì, 7 triệu đồng đối với Giải Ba và 3 triệu đồng đối với Giải Phụ.
Đánh giá về các tác phẩm đoạt giải thưởng năm nay, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Chung tuyển Giải thưởng báo chí về KHCN năm 2020 Hồ Quang Lợi nhận định: tính chuyên nghiệp, sự gắn kết và tinh thần trách nhiệm là từ khóa của Giải báo chí về KHCN năm 2020, với hơn 600 tác phẩm dự thi cho thấy sự quan tâm và thu hút mạnh mẽ của các cơ quan thông tấn báo chí trong cả nước. Nhiều tác phẩm báo chí vượt qua khuôn khổ báo chí truyền thống để thu hút công chúng bằng các hình ảnh hóa dữ liệu (biểu đồ, infographic,...), hình ảnh hóa kết hợp với khả năng phân tích trong tác phẩm báo chí tạo ra sự cuốn hút so với các bài báo thông thường. Nhiều tác phẩm cho thấy sự dấn thân, cách thức làm việc chuyên nghiệp của các phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên… thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự tâm huyết và lao động sáng tạo của các nhà báo để tạo nên những tác phẩm báo chí có chất lượng cao.
“Qua các tác phẩm lần này chúng ta cũng thấy một số các thành tựu nổi bật về KHCN được thể hiện trong các lĩnh vực như y tế, công thương, nông nghiệp, và vấn đề chăm sóc sức khỏe của người dân. Tôi thấy đấy là những thành tựu rất nổi bật của KHCN đã được ứng dụng một cách hết sức thiết thực vào nâng cao đời sống và phát triển sản xuất kinh doanh của đất nước chúng ta”. Ông Hồ Quang Lợi nhấn mạnh.
Gửi lời chúc mừng tới các nhà báo có các tác phẩm đoạt Giải thưởng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt mong muốn các nhà báo tiếp tục có nhiều tác phẩm chất lượng, góp phần tạo được sự đồng thuận, thống nhất ý chí của toàn xã hội và cùng hành động để KHCN đóng góp ngày càng nhiều hơn cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ tổ quốc. Bộ trưởng tin rằng, Giải thưởng báo chí về KHCN năm 2021 sẽ tiếp tục góp phần nuôi dưỡng, thúc đẩy niềm đam mê sáng tạo, cống hiến không ngừng của những người làm báo KHCN để có thật nhiều hơn nữa những tác phẩm hay sống động cho mùa trao giải tiếp theo.
Danh sách các tác phẩm đoạt Giải thưởng báo chí khoa học và công nghệ năm 2020
* Giải Nhất
- Nhóm tác phẩm: Khi nhà khoa học quân sự “đi trước” trong cuộc chiến với đại dịch toàn cầu, Báo Quân đội nhân dân
- Tác phẩm: Tìm lại tên cho người đã mất, Báo Tiền Phong
- Tác phẩm: Đường ray 4.0, Kênh VTV1 - Đài Truyền hình Việt Nam
* Giải Nhì
- Nhóm tác phẩm: Đề tiêu chuẩn không là rào cản, Báo điện tử Chính phủ
- Tác phẩm: "Tiến sĩ, bác sĩ Hồ Hữu Thọ: Tầm soát ung thư bằng công nghệ sinh thiết lỏng", Báo Quân đội nhân dân cuối tuần
- Tác phẩm: Nghiên cứu dữ liệu di truyền của động vật hoang dã "Chìa khóa" giúp bảo tồn các loài nguy cấp đúng cách, Báo Khoa học và Phát triển
- Tác phẩm: Sự lan tỏa khoa học công nghệ với sự phát triển các tỉnh miền núi, Đài Truyền hình Quốc hội
- Nhóm tác phẩm: Startup Việt - trong nguy có cơ, Kênh Thời sự VOV1 - Đài Tiếng nói Việt Nam
* Giải Ba
- Nhóm tác phẩm: Kỳ tích ghép chi thể ở Việt Nam, Báo điện tử Vietnamplus (Thông tấn xã Việt Nam)
- Tác phẩm: Khoa học, công nghệ - nền tảng, động lực cho phát triển, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam
- Tác phẩm: Thu hút chuyên gia, nhà khoa học tại TPHCM: Chính sách ưu đãi về thu nhập chưa đủ sức cạnh tranh, Báo Sài Gòn Giải Phóng
- Tác phẩm: Hiệu quả từ công nghệ điện rác, Đài Truyền hình Nhân Dân
- Nhóm tác phẩm: Thúc đẩy thương mại hóa - chuyển giao công nghệ từ Đại học đến công nghiệp, Đài tiếng nói nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh
* Giải Phụ
- Nhóm tác phẩm: Bảo đảm an toàn, an ninh mạng, Báo Đại biểu nhân dân
- Tác phẩm: Thị trường khoa học và công nghệ tại Hà Nội: Tạo chuyển biến mạnh mẽ, Báo Hà Nội mới
- Tác phẩm: Chỉnh sửa gen - cơ hội cho chọn tạo giống cây trồng, Báo Nông thôn ngày nay
- Tác phẩm: 1.000 điểm cầu khám chữa bệnh từ xa ở Việt Nam: Dùng công nghệ số chữa bệnh, Báo Tuổi trẻ
- Tác phẩm: Ngành khoa học công nghệ chung tay phòng chống dịch Covid-19, Đài Phát thanh - Truyền hình Đà Nẵng
