Hồi sinh những trái tim ngừng đập

Nam bệnh nhân trên 50 tuổi, đột ngột ngừng tuần hoàn sau khi lên cơn nhồi máu cơ tim do hẹp, tắc động mạch vành. Thời điểm này, bệnh nhân vừa nhập viện điều trị tại Bệnh viện Tim Hà Nội. Các bác sĩ đánh giá, bệnh nhân ở trong tình trạng hết sức nguy kịch, sự sống vô cùng mong manh. Ngay lập tức, “báo động đỏ” được kích hoạt, kíp cấp cứu từ nhiều chuyên khoa của Bệnh viện Tim Hà Nội cùng phối hợp tham gia cấp cứu người bệnh.

Quá trình ép tim diễn ra liên tục trong vòng 120 phút. Ép tim là vấn đề cốt lõi để cứu sống bệnh nhân, cung cấp máu đến các cơ quan, trong đó đặc biệt quan trọng là não và tim.

“Trong 120 phút đó, tim bệnh nhân có lúc đập trở lại, nhưng rồi lại liên tục tái phát ngừng tuần hoàn. Việc ép tim trong thời gian dài cần rất nhiều y bác sĩ phối hợp. Thường mỗi 2 phút, chúng tôi đã phải thay đổi người để tăng tỷ lệ thành công của ca cấp cứu”, ThS.BSCKII Nguyễn Văn Thực, Phụ trách Khoa cấp cứu (cơ sở 1), Bệnh viện Tim Hà Nội nhớ lại.

Sau quá trình nghẹt thở, căng thẳng từng giây phút để giành lại sự sống cho người bệnh, sức khỏe bệnh nhân bắt đầu có tín hiệu tốt, tim đập trở lại và dần ổn định. “Chúng tôi ai cũng thấm mệt, nhưng đều rất phấn khởi. Đây là trường hợp hy hữu và cũng là một điều kỳ diệu”, bác sĩ Thực nói.

Hơn 15 năm gắn bó với ngành Y và chuyên khoa Cấp cứu tim mạch, đây là một trong những ca cấp cứu ngừng tuần hoàn đặc biệt nhất với bác sĩ Thực.

Theo phác đồ chung của Bộ Y tế, những trường hợp ngừng tuần hoàn có thể cấp cứu trong 60 đến 90 phút, sau thời gian này hy vọng sống gần như không còn. Tuy nhiên với một số trường hợp bệnh nhân trẻ tuổi, đặc biệt do nguyên nhân nhồi máu cơ tim hay viêm cơ tim cấp, thời gian cấp cứu có thể kéo dài hơn.

“Tỷ lệ thành công của cấp cứu ngừng tuần hoàn không cao, nhất là khi đã qua thời gian 60 đến 90 phút. Nhưng với bệnh nhân trẻ tuổi, bệnh lý nền không quá nặng nề, tỷ lệ thành công thường khá hơn. Do đó, các y bác sĩ sẽ quyết tâm, nỗ lực hết sức để tăng cơ hội cứu sống bệnh nhân”, bác sĩ Thực chia sẻ.

Tính riêng trong năm vừa qua, Khoa Cấp cứu (cơ sở 1), Bệnh viện Tim Hà Nội tiếp nhận hơn 13.000 trường hợp bệnh nhân vào cấp cứu. Riêng từ đợt Tết âm lịch đến nay, số lượng bệnh nhân vào Khoa tăng đột biến, trung bình mỗi ngày trên 60 trường hợp với mặt bệnh đa dạng, hay gặp nhất là nhồi máu cơ tim; hội chứng động mạch vành cấp, đột quỵ não hay rối loạn nhịp tim nguy hiểm.

Theo bác sĩ Thực, ngừng tuần hoàn là cấp cứu tối khẩn cấp. Nguyên nhân của ngừng tuần hoàn có thể liên quan đến nhiều chuyên ngành, trong đó nguyên nhân về tim mạch chiếm chủ yếu, thường gặp nhất là do biến chứng của bệnh nhồi máu cơ tim hoặc viêm cơ tim cấp, dẫn đến bị sốc tim. Cấp cứu ngừng tuần hoàn đòi hỏi nhân viên y tế phải có những chẩn đoán kịp thời, đưa ra phác đồ rất nhanh, có những can thiệp tối khẩn cấp, quyết liệt; dồn toàn lực về mặt chuyên môn, nhân lực mới hy vọng cứu sống được bệnh nhân.

Vai trò trung tâm, “chỉ huy” trong quá trình cấp cứu ngừng tuần hoàn thường thuộc về bác sĩ ngành cấp cứu và hồi sức. Ngoài ra, mỗi y bác sĩ có một vai trò riêng như hỗ trợ về vấn đề hô hấp, hỗ trợ về tuần hoàn, sử dụng các loại máy móc, thiết bị, thuốc,.. và được phân công bởi người chỉ huy. Một bệnh nhân ngừng tuần hoàn cũng có những nguyên nhân cấp tính cần xử lý bởi can thiệp cấp cứu hoặc phẫu thuật cấp cứu, cần vai trò của bác sĩ phẫu thuật hay bác sĩ can thiệp.

Gần đây, ngành y tế đã có thêm nhiều tiến bộ trong cấp cứu ngừng tuần hoàn, với việc áp dụng thêm những kỹ thuật chuyên sâu, đặc biệt là kỹ thuật trao đổi oxy qua màng ngoài tế bào (ECMO) giúp tăng tỷ lệ thành công trong việc cấp cứu, đặc biệt có ích trong trường hợp cấp cứu ngừng tuần hoàn do nguyên nhân về tim mạch.

Điều dưỡng Bùi Hải Yến, Khoa Cấp cứu (cơ sở 1), Bệnh viện Tim Hà Nội đã gắn bó với bệnh viện tròn 10 năm. Trong suốt thời gian ấy, chị Yến không ít lần trực tiếp tham gia cấp cứu những trường hợp ngừng tuần hoàn nguy kịch, đòi hỏi phải can thiệp nhanh và chính xác.

Một trong những khó khăn với điều dưỡng Yến khi tham gia cấp cứu ngừng tim là thể lực hay chiều cao hạn chế, khi ép tim cho bệnh nhân trong thời gian dài dễ xuống sức. Tuy nhiên, áp lực nặng nề nhất nằm ở tâm lý phải nỗ lực bằng được để cứu sống bệnh nhân.

“Khi cấp cứu bệnh nhân thành công, thấy họ có mạch trở lại, có thể thở được, tôi cảm thấy rất nhẹ nhõm, cảm giác như vỡ òa vì mừng cho bệnh nhân và cả người nhà. Chúng tôi biết họ đặt niềm tin, hy vọng vào chúng tôi rất nhiều. Cũng có những trường hợp rất đáng buồn đáng tiếc. Bệnh nhân trẻ tuổi nhưng phát hiện bệnh muộn, dù rất nỗ lực nhưng chúng tôi không thể làm gì khác, không thể cứu sống họ”, chị Yến xúc động chia sẻ.

Niềm vui mỗi ngày với nữ điều dưỡng là thấy bệnh nhân có thể khỏe mạnh xuất viện, quay lại tái khám đều đặn.

“Nhiều bệnh nhân khi hồi phục ra viện, họ viết thư cảm ơn hoặc làm những bài thơ, bài văn rất hay để tặng y bác sĩ. Có những bác hàng năm ngày lễ Tết hay những dịp đặc biệt đều nhắn tin cảm ơn, gửi hoa tới bệnh viện khiến chúng tôi rất xúc động”, điều dưỡng Yến kể.

Với bác sĩ Thực, niềm vui lớn nhất cũng là khi được gặp lại bệnh nhân từng nguy kịch, sau đó đã phục hồi và có thể quay trở lại sinh hoạt bình thường, sức khỏe ngày càng ổn định hơn. “Có những trường hợp nặng, sau khi cấp cứu ngừng tuần hoàn phải hồi sức, quá trình điều trị kéo dài rất lâu. Thấy bệnh nhân đã hồi phục, được gặp lại khi họ đến tái khám và nghe bệnh nhân nói sức khỏe ổn định, đó là niềm an ủi, động viên rất lớn với chúng tôi”, bác sĩ Thực nói.

Ngôi nhà “thứ hai” của nhiều bệnh nhân

Bệnh lý tim mạch là những bệnh mãn tính, phải điều trị và tuân thủ thuốc, có những bệnh phải tuân thủ thuốc đến hết đời. Do đó, việc tái khám thường xuyên sau xuất viện, phối hợp với phác đồ điều trị của bác sĩ rất quan trọng.

Với nhiều bệnh nhân, bệnh viện gần như trở thành ngôi nhà “thứ hai” và bác sĩ trở thành “người đồng hành” gần gũi.

Theo TS.BS Nguyễn Thị Thu Thủy, Trưởng khoa Khám bệnh tự nguyện, Bệnh viện Tim Hà Nội, trung bình mỗi ngày đơn vị tiếp nhận khoảng 1.200 - 1.400 bệnh nhân tới thăm khám, với những mặt bệnh tim mạch rất đa dạng như bệnh van tim, chuyển hóa, bệnh lý mạch vành,...

Đặc biệt, những trường hợp sau can thiệp động mạch vành hoặc điều trị ổn định sau mắc bệnh lý mạch vành, nhồi máu cơ tim, việc tái khám định kỳ đóng vai trò quyết định trong tiên lượng sống, cũng như hiệu quả điều trị. Trong những giai đoạn đầu sau xuất viện, lịch khám của bệnh nhân khá sát, sau đó dựa vào tình hình có ổn định hay không, bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định tái khám hợp lý.

Thông thường, bệnh nhân đến tái khám mỗi lần một tháng, được hướng dẫn cụ thể về việc uống thuốc, thay đổi lối sống cũng như theo dõi tại nhà. Khi có dấu hiệu bất thường, bệnh nhân phải đến khám ngay tại bệnh viện để được chỉ dẫn kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.

“Tại Bệnh viện Tim Hà Nội, đặc biệt là tại Khoa Khám bệnh tự nguyện, số tổng đài hoạt động 24/24, bệnh nhân có thể gọi điện đến bất kỳ lúc nào sẽ có bác sĩ trực nghe điện thoại, có bộ phận giải thích những thắc mắc như về thuốc, về triệu chứng cần đưa đến cấp cứu. Chúng tôi cũng có những chương trình như chương trình điều trị bệnh nhân suy tim, ở đó chúng tôi lập ra những nhóm miễn phí để bệnh nhân chia sẻ khó khăn mình gặp phải, hoặc những bất thường và bác sĩ sẽ trả lời, hướng dẫn”, TS.BS Nguyễn Thị Thu Thủy cho biết.

Cũng theo bác sĩ Thủy, hoạt động khảo sát để nắm bắt tâm tư người bệnh được Khoa triển khai thường xuyên, từ đó xây dựng những mục tiêu cải tiến liên tục, cập nhật từng ngày, từng tháng để sao sát với tình hình thực tế, đem lại hiệu quả điều trị tốt nhất.

“Khi mắc bệnh lý tim mạch, ta sẽ bắt đầu sang một giai đoạn phải trân trọng sức khỏe của trái tim mình hơn. Do đó, bên cạnh cuộc sống vội vã, chúng tôi khuyên bệnh nhân nên chậm lại một chút để lắng nghe cơ thể của mình và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ. Khi có những thay đổi bất thường của cơ thể, bệnh nhân không nên chủ quan đợi chờ, mà cần tới bệnh viện để được thăm khám, chăm sóc sức khỏe tốt nhất”, bác sĩ Thủy nói.