Tham dự có các nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Phạm Văn Trà và Đại tướng Ngô Xuân Lịch; Bí thư Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Thượng tướng Trịnh Văn Quyết; các Ủy viên Trung ương Đảng: Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Lê Khánh Hải và Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Nguyễn Tân Cương; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và đại biểu đại diện tại 88 điểm cầu trên cả nước.
Trong diễn văn đọc tại Lễ kỷ niệm, thay mặt Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Phan Văn Giang nêu rõ: Cách đây 90 năm, ngày 28.3.1935 tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ Nhất đã ra Nghị quyết về đội tự vệ, khẳng định vấn đề tự vệ đội là một vấn đề hiện tại cần phải giải quyết ngay; không có một sản nghiệp nào, một làng nào có cơ sở của Đảng, của Đoàn, của các hội quần chúng cách mạng mà không có tổ chức đội tự vệ. Từ đó, ngày 28.3 hàng năm được lấy là ngày truyền thống của lực lượng Dân quân tự vệ Việt Nam.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược và bảo vệ Tổ quốc, lực lượng dân quân tự vệ và du kích đã cùng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương tạo nên thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp, “là thiên la địa võng”, là nỗi khiếp sợ của quân thù. Dân quân tự vệ và du kích còn là lực lượng đông đảo tham gia tiễu phi, trừ gian, diệt ác, phá tề, phá các căn cứ hậu phương của địch, làm thất bại căn bản mục tiêu quan trọng của chủ nghĩa thực dân, đế quốc… Trên các mặt trận chiến đấu, dân quân tự vệ hăng hái tham gia phục vụ, phối hợp, hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ, có hiệu quả với bộ đội và các lực lượng khác, làm nòng cốt phát động phong trào toàn dân đánh giặc ở địa phương, ở cơ sở, hỗ trợ nhân dân đấu tranh chống địch; đồng thời, là lực lượng hậu bị to lớn để bổ sung cho bộ đội chủ lực khi cần thiết. Trên mặt trận sản xuất, lực lượng dân quân tự vệ thực hiện “tay cày tay súng”, “tay búa tay súng”, vừa sản xuất vừa sẵn sàng chiến đấu; gương mẫu, xung kích trong lao động sản xuất và bảo vệ sản xuất; phối hợp với các lực lượng giữ gìn trật tự, an ninh ở địa phương, cơ sở...
Trong công cuộc đổi mới đất nước, dân quân tự vệ cùng với lực lượng vũ trang phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đoàn kết, chủ động, nỗ lực phấn đấu, vượt qua mọi khó khăn, thách thức, tích cực lao động, học tập, công tác, hoàn thành tốt các nhiệm vụ, trong đó nhiều nhiệm vụ hoàn thành xuất sắc, đặc biệt xuất sắc để lại những dấu ấn nổi bật, được cấp ủy, chính quyền các cấp và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.
Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh và phát biểu tại Lễ kỷ niệm, Chủ tịch nước Lương Cường khẳng định: Trải qua 90 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng dân quân tự vệ và du kích từ chỗ là tổ chức vũ trang quần chúng đã trở thành một bộ phận rất quan trọng của lực lượng vũ trang nhân dân, luôn luôn hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ, đóng góp to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước trước đây, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam thân yêu ngày nay. “Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng và kiên định đường lối xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân gắn với xây dựng nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân và “thế trận lòng dân" vững chắc. Trong thế trận chiến lược đó, dân quân tự vệ vẫn luôn là lực lượng có vị trí chiến lược hết sức quan trọng và là hình thức tổ chức thích hợp nhất để thực hiện đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân” Chủ tịch nước nhấn mạnh.
Để hoàn thành tốt các nhiệm vụ trong thời gian tới, Chủ tịch nước đề nghị các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương; Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và lực lượng Dân quân tự vệ theo chức năng, nhiệm vụ cần chủ động phối hợp chặt chẽ, tăng cường đoàn kết, thống nhất, sáng tạo; tiếp tục quán triệt sâu sắc, tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước; nhất là chiến lược về quân sự, quốc phòng; chính sách, pháp luật về dân quân tự vệ.
Chủ tịch nước lưu ý, phải đặc biệt coi trọng xây dựng lực lượng dân quân tự vệ có số lượng phù hợp, cơ cấu hợp lý, chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trước hết là chất lượng chính trị. Tổ chức thực hiện tốt phương châm “vững mạnh và rộng khắp", chú trọng nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của dân quân thường trực, cơ động, tại chỗ trên các địa bàn chiến lược; xây dựng các hải đội dân quân thường trực và chốt chiến đấu dân quân thường trực biên giới đất liền gắn với các điểm dân cư liền kề, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Các bên liên quan tổ chức lực lượng dân quân làm nhiệm vụ tham gia đấu tranh phản bác quan điểm sai trái của các thế lực thù địch chống phá Đảng, Nhà nước, Quân đội, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.
Tăng cường bồi dưỡng, tập huấn nâng cao chất lượng cho đội ngũ cán bộ làm công tác quốc phòng, địa phương, dân quân tự vệ các cấp. Tổ chức huấn luyện cho các đối tượng, thành phần dân quân tự vệ sát với yêu cầu nhiệm vụ, tổ chức biên chế, trang bị, hoạt động sẵn sàng chiến đấu, phòng thủ dân sự của từng lực lượng, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Nghiên cứu để xuất việc bố trí cán bộ quân sự cấp xã cho phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương và tổ chức, biên chế mới của Quân đội, bảo đảm đủ sức hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ trong mọi tình huống. Cùng với đó, cần thực hiện nghiêm quy chế phối hợp; chủ động nắm chắc tình hình, phối hợp chặt chẽ với lực lượng trong bảo vệ biên giới, biển, đảo; bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở cơ sở, phát huy tốt vai trò nòng cốt cùng toàn dân tham gia phát triển kinh tế - xã hội; phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn và vấn đề về an ninh phi truyền thống.
Chủ tịch nước đề nghị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tiếp tục tham mưu với Đảng, Nhà nước xác định các chủ trương, giải pháp, chỉ đạo các địa phương, cơ quan, tổ chức bảo đảm đầy đủ chế độ, chính sách cho dân quân tự vệ, đặc biệt là địa phương còn khó khăn; tiếp tục quan tâm đầu tư kinh phí và bảo đảm điều kiện tốt nhất cho lực lượng này hoạt động hiệu quả hơn nữa.
Chủ tịch nước tin tưởng chắc chắn rằng, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước, mà thường xuyên, trực tiếp của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, của cấp ủy, chính quyền các địa phương, lực lượng dân quân tự vệ Việt Nam sẽ ngày càng trưởng thành, lớn mạnh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đưa đất nước vững vàng bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.
